15

z Bożeną Rafalską

Kurier Galicyjski * 18 sierpnia 2008

roku organizowali Spotkanie

poświęciłam na sprawy nasze

było zniewolenie umysłu, znisz

znali. Wszystkich wymienić nie

ukraińska, nie zawsze przychyl

Herbertowskie w podwórku,

go pisma. Nie były duże. Szybko

czenie osoby. Widoczne gołym

sposób. Nie mogę tu jednak

na Polsce. Ten pan przyszedł do

gdzie mieszkał poeta.

ich zabrakło. Potem było tak,

okiem zsowietyzowanie procesu

nie wymienić panów z zarządu

nas nawiązać współpracę.

Herbert bardzo pięknie

że ciągle brakowało nam pie

myślenia. Działało to według

tej  organizacji:  Wiesława

Przed przyjściem do nas, na

pisał np. „O kocie w pustym

niędzy. Kiedyś nawet przyszła

schematu: „Jemu było dobrze,

Turzańskiego i Rafała Dzię

prośbę pewnej Polki z Kanady

mieszkaniu”. Weszliśmy do jego

milicja, ale ja zrozumiałam, kto

jak on pracował. Było dobrze,

ciołowskiego. Bardzo dobrze

nabrał jej woreczek ziemi

byłego mieszkania przy ulicy

ich tu nasłał, oni też wiedzieli,

aż nagle ten paskudny Gorba

współpracuje mi się również z

lwowskiej. By ją nabrać, udał się

Łyczakowskiej. Osoba, która

tylko nie powiedzieli wprost. Za

czow przyszedł i wszystko

nowym prezesem Fundacji

na Cmentarz Orląt(!) To coś

tam mieszkała, bardzo ser

to dali mi do zrozumienia, kto

zniszczył.”

Pomoc Polakom na Wscho

mówi. Takie przykłady trzeba

decznie nas zaprosiła. Przy

był inicjatorem. Odcięto prąd,

Nie wszystko w „Gazecie

dzie – Jerzym Markiem Nowa

wspierać. Gdy chciałam o tym

drzwiach powitał nas...kot. Ten

Lwowskiej” było złe. Mam też

kowskim.

kotek, który był w tym miesz

i piękne wspomnienia. O tych

Twoje credo, refleksje,

kaniu, każdego, kto wchodził,

złych chciałabym zapomnieć.

plany.

zaczepiał łapką. Na to spotka

Spotytkałam wspaniałych lu

Jak zakładaliśmy gazetę,

nie w podwórku przyszło nas

dzi. Piękną oprawę plastyczną

to mieliśmy takie swoje credo.

dużo osób, słuchaliśmy głosu

zrobiła „Gazecie Lwowskiej”

„Spotkania” – to dlatego, że

poety, odtwarzanego z taśmy.

pani Czesława Cydzikowa, To

spotykają się przedstawiciele

Do Mariana Baranowskiego

była plastyczka, członkini AK,

wielu kultur.

zwrócił się kiedyś jakiś profesor

wielka indywidualność.

Niestety zmarł Walery Bor

medycyny, żeby ten pomógł

Drugą osobowością jest dla

tiakow, Jurek Janicki, pani

mu adaptować strych. Pew

ciepło. Kiedyś nam tu wszystko

mnie pan Zbigniew Chrzanow

Janina Sosabowska... Byli to

napisać, zostałam zrugana i

nego dnia przychodzi Marian

zamarzło, między innymi wielki

ski. Dla mnie to jest człowiek

ludzie, z którymi byłam bardzo

zakrzyczana.

zbiornik na wodę. Zadzwoniłam

e

jedyny w swoim rodzaju,

Nie miałam prawa pisać

do Koła Młodych Dziennikarzy,

wenement. Nikt mi nie wytłu

Herbert bardzo pięknie pisał np. „O kocie

prawdy. Było bardzo wiele

przyszli chłopcy, rozbijali ten

maczy, że jest bardziej utalento

przykrych rzeczy. Po prostu

w pustym mieszkaniu”. Weszliśmy do jego

lód, żeby 2 tys. litrów wody nie

wany reżyser. Dla mnie jest to

odeszłam. Przeżyłam to bardzo

byłego mieszkania przy ulicy Łyczakowskiej.

polało się ludziom na głowy.

najpiękniejszy teatr. Panie

mocno, bo to było moje dziec

Osoba, która tam mieszkała, bardzo serdecznie

Jak sobie poradziłaś?

Janina Sosabowska i Maria

ko. Kiedy tam zaczęto szkalo

Zaczęliśmy  wydawać

Skierska, potem – panie Zappe.

nas zaprosiła. Przy drzwiach powitał nas...kot.

wać Polaków – konsul nie taki,

numery specjalne Potem z na

Poznałam też bardzo wielu

prezes Federacji – nie taka, a ja,

Ten kotek, który był w tym mieszkaniu,

szej gazety wypłynął pomysł

ludzi, którzy już odeszli.

to w ogóle byłam... Nie rozu

każdego, kto wchodził, zaczepiał łapką.

organizowania pięknych ple

Skąd pomysł na tytuł ga

miem, jak Polska mogła pła

nerów i wystaw. Bardzo lubiłam

zety  „Gazeta Lwowska”? Do

cić? Są dowody na to, prze

i przynosi, znalezione na tym

plastyków, jeszcze będąc w

związana psychicznie i emocjo

dziś wiele osób i środowisk jest

cież wszystko jest opublikowa

strychu, dokumenty Obrońcy

Wilnie. Wsparli to państwo

nalnie. Zawsze staramy się coś

bardzo przywiązanych do tej

ne, są roczniki. Kiedy się dowie

Lwowa. Potem ich właściciel

napisać o festiwalu „Galicja”

nazwy.

Przestrzegam zasady, że kultura polska nie

był uczestnikiem walk z bolsze

w Przemyślu,  to by się nawet

Dlaczego w ogóle nazwa

wikami. W 1943 r. był rosyjski

bardziej wam nadawało  do

łam to „Gazetą Lwowską”?

może być poszatkowana, ona jest całością

wpis i ten jego dowód osobisty

Sprawa była niezwykle prosta.

„Kuriera Galicyjskiego”. Była tu

i o tym należy pamiętać.

się skończył. Napisaliśmy tekst,

we Lwowie Justyna Steczkow

Wzięłam „Słownik prasowy”.

byliśmy przekonani, że Rosjanie

„Gazeta Lwowska” wymienia

ska, tańczyła boso na trawie.

go zastrzelili. Po jakimś czasie

Olbromscy z Muzeum Narodo

W festiwalu uczestniczą zaw

na była jako najstarszy perio

działam o paru jeszcze innych

przyszła do nas pani Zamojska

wego Ziemi Przemyskiej. Ula

sze: Ormianie, Żydzi, Polacy,

dyk, wychodzący we Lwowie.

rzeczach – odeszłam. Tytuł się

i powiedziała: „Żył wasz Pazdro,

Olbromska wymyśliła plener

Ukraińcy. Zawsze staram się

Była to gadzinówka austriacka,

zmienił. Nie mówię, że wszystko

nie zastrzelili go.” Był w Armii

malarski.

wyciągnąć coś z tych doku

taka musiała być, ale Polacy

tam było złe, ale dobre to też

Krajowej we Lwowie. Przygoto

W rocznicę Odsieczy Wie

mentów, które dostaję od orga

potrafili tam dobrze przedsta

nie było.

waliśmy następny tekst. Potem

deńskiej wydaliśmy numer

nizatorów. Myślę, że porzez

wić swoje sprawy.

Powstały „Lwowskie Spot

list do nas napisał jego syn, a

„Lwowskich Spotkań” w całości

nasze publikacje jakoś się

Przedtem we Lwowie wy

kania”.

zadzwonił bratanek. Dał mi

poświęcony temu wydarzeniu.

odczuwa ten klimat.

chodziła gazeta pod tą samą

Szatę graficzną zrobił

dokumenty, była to saga ca

Pojechaliśmy z tym numerem

Plany? Niebawem się ukaże

Ormianin. Każda rubryka – to

Jak zakładaliśmy

łego rodu Pazdrów. On nam

na Dni Wilanowa. Zabraliśmy 3

numer, nazwijmy go umownie

dzieło sztuki. Zaczęliśmy praco

zapłacił za nakład tego nume

tys. egzemplarzy. Na wilanow

„turecki”. Będzie w nim dużo

wać. Fundacja „Pomoc Pola

gazetę „Lwowskie

skich błoniach zainscenizo

Orientu, ale, o czym będzie, nie

ru o rodzinie, mimo że były

kom na Wschodzie” udostęp

Spotkania”, to mieliś

wano wówczas bitwę pod

będę mówiła.

poruszane też inne sprawy. Niby

niła nam pomieszczenia na

my takie swoje

Wiedniem. Pomyślałam, że jak

Mamy inną formułę gazety,

nie mieliśmy wystarczających

wyremontowanym strychu przy

credo. „Spotkania” –

po jej zakończeniu „pole bitwy”

przede wszystkim, dlatego, że

pieniędzy na wydawanie, a

dzisiejszej ulicy Rylejewa (daw

zostanie usłane „Lwowskimi

piszemy mniej o współczes

mimo to iluż dobrych ludzi nas

niej Badenich). Powstało Koło

to dlatego, że spoty

Spotkaniami”, to się zastrzelę...

ności, więcej – o sztuce i historii.

wspierało.

Młodych Dziennikarzy, Towa

kają się przedstawi

Potem widziałam, jak ludzie

Musi być coś innego. Nie

Wtedy też zaproszono nas

rzystwo Przyjaciół Sztuk Pięk

ciele wielu kultur.

wracali rowerami i samocho

można to samo dawać do

do Wilanowa, znów wydaliśmy

nych, które korzysta z tej samej

dami, a „Lwowskie Spotkania”

każdego pisma. Jeśli chodzi

herbertowski numer. Było spot

siedziby.

leżały za szybą. Na polu nie

nazwą – tyle, że redagowana

o teksty o historii Lwowa, to są

kanie w Pomarańczarni. A nasz

Z nasłuchu wiem, że nie był

było ani jednego numeru. Ja

była... po francusku. Dopiero

bardzo potrzebne. Po prostu w

numer papieski to był taki, że

to koniec Twoich kłopotów. To

byłam taka szczęśliwa!

później dowiedziałam się, że w

swoim czasie, obok „Gazety

nie mam go już więcej, został

Twoja specjalność?

Potem zrobiliśmy jeszcze

czasie okupacji niemieckiej

Lwowskiej” powstało pismo

mi jeden egzemplarz.

Mieliśmy przykre sytuacje,

jeden numer o Herbercie. Z

„Gazeta Lwowska” była ga

o innej formule i tak już zostało.

Wydaliśmy też pocztówki,

wstrzymano nam pomoc z Pol

pewnych kręgów dowiedzia

zetą niemieckiej administracji

Bardzo wiele osób ze Lwowa

miały ogromne powodzenie.

ski, Prezesem Fundacji „Pomoc

łam się, że „durny Herbert

okupacyjnej. Ale i wtedy Pola

poszukiwało wtedy mnie, teraz

Poznaliśmy też międzynaro

Polakom na Wschodzie” był

i durna Rafalska,” ale, te gazety

cy sobie z tym radzili. AK kiero

dzwonią, przychodzą – to jest

dową  grupę  fotografików

wtedy Tadeusz Samborski. On

rozeszły się w mgnieniu oka.

wała do pracy w gazecie

bardzo wzruszające. Zapamię

„Black and White”, którą two

miał inną koncepcję. Próbował

Nawet pochlebiało mi takie

swoich ludzi. Śmieszyło mnie też

tam na zawsze, jak ci ludzie,

rzyli Polacy, Słowacy, Ukraińcy.

podporządkować wszystkie

zestawienie.

jak później niektórzy chwalili się,

którzy brali do rąk pierwsze

Już w dwa tygodnie po wizycie

lwowskie organizacje jednej.

Byliśmy  też  inicjatorem

że to najstarsza polska gazeta.

numery „Gazety Lwowskiej”,

Ojca Świętego wydali ksią

Taki „centralizm” – tyle, że na

umieszczenia tablicy pamiąt

Oczywiście, nie. W Polsce wy

płakali.

żeczki i album czarno białych

wet nie „demokratyczny”. Było

kowej na domu rodzinnym

chodziło wiele znacznie star

Teraz na scenę weszliście

fotografii. Nie było wtedy tak

to robione na siłę, z wdziękiem

Zbigniewa Herberta. Tak się

szych gazet. Namawiano mnie

wy z „Kurierem Galicyjskim”.

zilustrowanej gazety we Lwo

„słonia w składzie porcelany”.

złożyło, – z powodu interwencji

też do założenia tytułu dwuję

Mamy in n ą f o r m u ł ę , i n n e

wie, jak nasza. To było na

To był człowiek innej epoki.

pewnej osoby – że tablicę od

zycznego.

zadania, a przecież dobrze

prawdę coś niezwykłego.

Chciano nas usunąć z pomiesz

słonięto na pół godziny przed

Dlaczego odeszłaś?

się nam współpracuje. Podo

Przyjaźnię się z nimi, regularnie

czeń na Rylejewa. Powiedziano

jej poświęceniem. Wystąpił

Dlaczego później powstały

ba mi się wasza otwartość. Ten

się spotykamy. Jestem wdzięcz

mi wprost: „Oddasz klucze,

Piotr Szczepanik z poezją śpie

„Lwowskie Spotkania”? Nie

„merytoryczny” punkt widze

na bardzo, bardzo wielu lu

będziesz miała pieniądze.”

waną Herberta. Kiedy go po

mogłam pojąć, jak człowiek

nia. Brak uprzedzeń. Nie kto,

dziom. Jak są przykrości, to Pan

Umowa, jaką zawieraliśmy z

znałam, powiedziałam: „Niech

może chcieć, by jego zdjęcie

a co?

Bóg przysyła takich, z którymi

Fundacją, tego nie przewidy

pan przyjedzie do Lwowa.”

było na każdej stronie, albo

Przestrzegam zasady, że

można konie kraść i można

wała. Kluczy nie oddałam.

Przyjechał. Były piękne wypo

przynajmniej – na pierwszej.

kultura polska nie może być

żyć!

Pomocy nie otrzymałam. Ów

wiedzi ukraińskich wydawców

Pamiętam, jak przyjechał pe

poszatkowana, ona jest całoś

czesny zarząd Fundacji wytykał

poezji Herberta (tom liczy

wien pan – Ukrainiec, który

cią i o tym należy pamiętać.

Wyszłaś jednak z kłopotów.

nam, że w naszej gazecie jest

ponad 600 stron), była rozmo

s

należał do Klubu Polsko Ukraiń

Dziękuję za rozmowę.

Zmienił się zarząd Fundacji.

za dużo Papieża i za dużo

wa z tłumaczem. Pierwszy był

kiego(!) w Toronto(!) Powtórzę

Przyszli tam ludzie, którzy

Herberta, ale czy są większe

Wiktor Dmytruk, a następnie –

jeszcze raz: z Toronto, gdzie do

rozumieli, o co tu chodzi. Mieli

autorytety moralne? Wszystkie

KG

KG

Andrij Pawłyszyn, którzy w tym

dzisiaj jest bardzo silna diaspora

serce do kultury, rozumieli ją i

posiadane przeze mnie środki