12
Nasz przewodnik Tulczyn
29 września 2008 * Kurier Galicyjski
NIEKORONOWANI KRÓLOWIE „WERSALU PODOLSKIEGO”
(dok. z nr poprzedniego)
gospodarzył tu generał rosyjski
niegdyś w parku. Największą
Platon Abazi. Ci podróżni, którzy
wartość ma oryginał obrazu
francuskiego artysty Jacka Lam
oglądali pałac w tamtych la
tach, wspominali, że „wszystkie
py „Stanisław Szczęsny Potocki
wnętrza są zaniedbane, obrazy
z synami.” Obecnie jest on w Mu
zeum Artystycznym w Winnicy
i meble porosły grubą warstwą
(czynne od 10.00 do 17.00 co
kurzu, znikły srebro stołowe
dziennie, oprócz niedzieli).
i zastawy porcelanowe.” Pałac
DMYTRO ANTONIUK
tekst i zdjęcia
Kontynuujemy rozpoczętą
w poprzednimnumerzeopowieść
o pompatycznej rezydencji
hrabiów Potockich w Tulczynie
oraz o jej losie po śmierci Stanis
ława Szczęsnego.
Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny, wzniesiona w roku
Upadek tulczyńskiego „kró
1789. Tu Stanisław Szczęsny Potocki poślubił Greczynkę Zofię
lestwa” Potockich rozpoczął się
w 1805 roku. Zmarł wojewoda
kijowski i ogromny pałac ze
wszystkimi skarbami przypadł
Jerzemu – starszemu synowi
Stanisława Szczęsnego z dru
giego małżeństwa.
Kopuła świątyni Narodzenia Pańskiego
odżył na krótko, dopóki władał
Jednak, nie można też mó
Wykradł... faworytę cara
nim hrabia Stroganow. W końcu
wić o tym, że, poza pałacem,
Jerzy Potocki rozpoczął od
po Potockich nic nie zostało.
ogromna rezydencja trafiła
tego, że zniósł ulgi, których jego
Naprzeciw majątku stoi bardzo
w ręce rządu, który nie wymyślił
ojciec udzielił miejscowym
wyniosła świątynia Narodzenia
nic lepszego, poza tym, że dla
chłopom i wprowadził ponow
oficerów urządził tu kasyno,
Pańskiego – były kościół domi
nie pańszczyznę. Jednak, ten
które było czynne aż do 1917
nikanów, wybudowany na wzór
krok w żaden sposób nie po
mógł mu w skutecznym zarzą
Naprzeciw majątku stoi bardzo wyniosła świąty
dzaniu majątkiem. Bardzo szybko
nia Narodzenia Pańskiego – były kościół domini
Jerzy popadł w długi, a później
na zawsze przeniósł się za gra
kanów, wybudowany na wzór Bazyliki św. Piotra
nicę. Prawowitą właścicielką
w Rzymie.
Tulczyna znów została „Greczyn
ka” Zofia Potocka, która pomi
Bazyliki św. Piotra w Rzymie.
roku. Wojskowi nie odeszli z rezy
mo tylu lat nadal była piękną
dencji Potockich także po
Zachowały się wnętrza, w któ
kobietą. Próbowała odrodzić
rewolucji – ulokowała się tu jed
rych najbardziej zaskakuje ko
stare zwyczaje wystawnych
puła. Stanisław Szczęsny Potocki
nostka wojskowa. Pałac zaczęto
przyjęć, jednak, bez pomocy
został pochowany właśnie tu.
odbudowywać dopiero w 1970
aktywnego męża wychodziło
roku (prace trwają do dziś),
Jednak po tym, jak władze
jej to niezbyt dobrze. Coraz
carskie wypędziły dominika
jednak w międzyczasie nie
częściej spędzała czas w sa
pozostało ani śladu po „łaź
nów i zamieniły kościół na
motności, zaś w pałacu w Tul
niach tureckich” Zofii Potockiej,
cerkiew, jego szczątki zostały
czynie coraz rzadziej brzmiała
w nocy 27 stycznia 1874 roku
teatrze i pięknym parku fran
muzyka i grane były komedie.
potajemnie przeniesione do
cuskim, który jeszcze w roku
Jednak, jej syn Mieczysław nie
cmentarnej kaplicy katolickiej.
1920 oglądał i opisał poeta
mógł się doczekać, gdy otrzy
ukraiński Pawło Tyczyna. Dziś
Zrobił to hrabia Stroganow.
ma pałac w spadku i zacznie
hulać na całego... Kiedyś Zofia
Oryginał obrazu J. Limpiego przedstawia Potockiego z synami.
wyjechała, a on, nie czekając,
Obecnie mieści się w Muzeum Artystycznym w Winnicy
aż przepisze pałac na niego,
samowolnie wszedł we włada
granice Imperium Rosyjskiego
do Paryża. Po powrocie z Francji
nie pałacem i zaczął żyć, jako
i na zawsze pozostał w Paryżu.
Mieczysław ożenił się ponow
jego jedyny prawowity gospo
Może się to wydawać dziwne,
nie, tym razem z Emilią Swej
darz. Zofia była zmuszona się
ale Mieczysław, przy tym, że był
kowską, jednak to małżeństwo
przenieść do skromnego mająt
awanturnikiem, miał jasny rozum
okazało się nieporozumieniem.
ku, gdzie wkrótce umarła.
i jeszcze przed wyjazdem prze
Małżonka poprosiła o pomoc
Syn przejął w spadku po
kazał większość środków do
władze, ponieważ nie miała już
matce nie tylko pałac, ale
banków francuskich. Tak, więc,
sił znosić sposobu życia Mie
charakterystyczną dla niej w
na obczyźnie nie klepał biedy.
Dawny klasztor oo. dominikanów. Widok od strony głównego
W 1828 roku Mieczysław wykradł z Petersburga
Tym bardziej po tym, jak w 1869
zespołu pałacowego
roku odsprzedał Tulczyn swej
i przewiózł do Tulczyna piękną generałową
w pałacu mieści się technikum,
Budowla kaplicy się zachowała
krewnej, Marii Stroganowej, za
Meller Zakomelską – faworytę samego Mikołaja I.
kształcące pracowników w dzie
i stoi przy tej samej ulicy, co
3 miliony 430 tys. franków.
Kara najjaśniejszego nastąpiła bez zwłoki.
dzinie kultury. Po dawnym
obecna cerkiew. Sarkofag jed
pięknie pozostały jedynie pa
nego z najbardziej znanych
Pozostawione „królestwo”
Mieczysław Potocki został zesłany do Woronieża.
radne schody, prowadzące do
Potockich zaginął jednak
Jeszcze w czasie zsyłek Mie
auli na pierwszym piętrze, gdzie
wkrótce po rewolucji...
czysława Potockiego, człowieka,
czysława, który stale się awan
latach młodości skłonność do
zachowało się nieco starych
wywołującego jedynie wstręt,
turował i ją zdradzał. Został
awantur oraz intryg. Upłynęło
kolumn. Jeśli konserwatorzy się
Jak dojechać do Tulczyna?
piękny pałac zaczął popadać
ponownie aresztowany i zesłany
trochę czasu od jego pierw
nie pospieszą, to wkrótce znik
Autobusem kursu nr 9 z Dwor
w ruinę, pokojów doglądano
do Szlisselburga. Tym razem
szego ożenku, a już został
nie ostatnia kompozycja pła
ca Centralnego w Kijowie.
sprawcą głośnej awantury.
Pałac zaczęto odbudowywać dopiero w 1970
skorzeźb na frontonie prawego
Wyjazd z Kijowa o godz. 16.00,
W 1828 roku Mieczysław wykradł
roku (prace trwają do dziś), jednak w między
skrzydła pałacu, gdzie jeszcze
przyjazd do Tulczyna o 23.33.
z Petersburga i przewiózł do
są widoczne herby Potockich
Z Tulczyna wyjazd o godz. 6.00,
Tulczyna piękną generałową
czasie nie pozostało ani śladu po „łaźniach
i Mniszchów. Takich płasko
przyjazd do Kijowa – o godz.
Meller Zakomelską – faworytę
tureckich” Zofii Potockiej, teatrze i pięknym
rzeźb było niedawno cztery...
14.00. Wartość przejazdu 80
samego Mikołaja I. Kara najjaś
parku francuskim, który jeszcze w roku 1920
Co nieco z wnętrz rezydencji
grywien 14 kop.
niejszego nastąpiła bez zwłoki.
można dziś obejrzeć w miej
Mieczysław Potocki został ze
oglądał i opisał poeta ukraiński Pawło Tyczyna.
scowym muzeum krajoznaw
Gdzie można się zatrzymać
słany do Woronieża. Już w roku
czym (czynne od 10.00 do
w Tulczynie?
byle jak, meble i obrazy były
sprytny Potocki uniknął więzienia,
następnym został zwolniony,
17.00 codziennie, oprócz nie
Hotel „Podolanka”, ul. Leni
aktywnie sprzedawane lub po
przeszedłszy na prawosławie
ponieważ obiecał, że sprzeda
dzieli). Jest tu marmurowa
na, 88. Cena pokoju dwuoso
prostu kradzione. Formalnie,
i zmieniwszy imię na Michał. Po
swe majątki (Tulczyn także)
rzeźba ulubionego psa Stanis
bowego – od 80 do 120 grywien
Potoccy jeszcze władali Tulczy
śmierci Mikołaja I otrzymał
rządowi carskiemu. Jednak,
ława Szczęsnego, która stała
za dobę.
nem, jednak w rzeczywistości
zezwolenie na wyjazd poza
słowa nie dotrzymał, wyjechał
