16
Kultowe miecze Polaków
29 września 2008 * Kurier Galicyjski
zumiała, albo niechcący prze
SZCZERBIEC
kręciła, jako że sama stanowi
źródło tej informacji, niestety
nieprawdziwej. Kult wszystkiego,
co zostało napisane przed
wiekami, sprawił, że chcąc
jakoś wyjść z twarzą z tego
ewidentnego zapisu niepraw
SZYMON KAZIMIERSKI
dy, zdecydowano się nadać
mu status legendy. Od razu
Trwałe miejsce w historii państwa
lepiej to wygląda i historycy
polskiego znalazły sobie trzy
mogą odetchnąć jakby nieco
niezwykłe miecze. Aż do roku
swobodniej. Być może jestem
1795 były przechowywane
prostakiem, ale nie chcę pogo
jako narodowe relikwie w Skarb
dzić się z pokrywaniem koloro
cu Koronnym na Wawelu.
wym lakierem nawet bardzo
Wokół nich nagromadziły się
starej nieprawdy, która po takim
przez stulecia najprzeróżniejsze,
zabiegu nadaje się jakoby do
nierzadko całkowicie fałszywe
odstawienia na półkę z napi
opowieści i legendy. Mimo to,
sem „Legendy Narodowe.”
miecze były realnym i praw
Legendy, to mogą być opo
dziwym symbolem trwania
wieści o krasnoludkach, sierotce
historii Polaków i namacalnym
Marysi i królowej Tatrze. Zaśmie
świadectwem potęgi Królestwa
cające historię Polski, wydumane
Polskiego. Bardzo rzadko
przez nawiedzonych autorów
wydobywane z czeluści skarb
„opowieści dla ubogich” nie są
ca, pojawiały się tylko w czasie
żadnymi legendami, a zwyczaj
nadzwyczajnych uroczystości
ną próbą fałszowania faktów
państwowych. Towarzyszył im
i uważam, że czas już najwyższy
wtedy głos Zygmunta,
pozbyć się tego balastu.
świętego dzwonu z katedry
na Wawelu.
Miecz niezwykły
Pierwszym i najstarszym z nich
Dla pana Baszki nazwa
był Szczerbiec. Miecz korona
Szczerbiec musiała się kojarzyć
cyjny królów Polski. Pierwszym
ze szczerbami i żeby znaleźć
polskim królem, przy którego
dla tych szczerb jakieś dostojne
koronacji użyto Szczerbca, był
wytłumaczenie, zmyślił Kijów,
Władysław Łokietek.
bramę i Chrobrego. Prawdzi
wego Szczerbca zapewne nie
Szczerbiec
widział i stąd jego głębokie
Uporczywie powtarzana od
przekonanie o tych szczerbach
Dzwon Zygmunt. Waga całkowita 12 600 kilogramów. Waga
pokoleń, niby to legenda po
lub jednej tylko szczerbie na
samego serca – 350 kilogramów. Waga klosza dzwonu – 9 600
daje, że miecz, zwany Szczerb
mieczu. Tymczasem Szczerbiec
kilogramów
cem, należał kiedyś do pierw
nie jest wyszczerbiony i w tym
szego polskiego króla Bolesława
Wszystko, co napisałem o
Chrobrego. Nazwę Szczerbiec
mieczu, Kijowie, Złotych Wro
miecz miał uzyskać po tym, jak
tach i Bolesławie Chrobrym
został wyszczerbiony, gdy król
znane było od wieków, a mimo
Bolesław, na znak swego zwy
to wciąż od nowa powtarzano
tę bzdurę o rąbaniu Szczerb
cięstwa nad Rusinami, w roku
1018, ciął nim bramę Kijowa
cem kijowskiej bramy, której
zwaną Złotymi Wrotami.
przecież nie było i wyszczer
bieniu na niej miecza, który nie
Nie wiem, na ile nieprawdy
jest wyszczerbiony. Szukając
może sobie pozwolić legenda,
źródła opowieści o Szczerbcu,
by dało się ją jeszcze odróżnić
dochodzi się do tak zwanej
od prostego kłamstwa. Na
Kroniki Wielkopolskiej, czyli spi
pewno jednak nie można uzna
sanego po łacinie, pod koniec
wać za legendę opowieści,
XIII wieku, opisu dziejów śred
składającej się z samej tylko
niowiecznej Polski, jak się to
nieprawdy. Zobaczmy, co może
określa od czasów legendar
nam w tym względzie zaofero
nych, do roku 1273.
wać legenda o Szczerbcu.
Autor Kroniki nie jest do
kładnie znany, ale podejrzewa
Miecz, który nie jest
się, że Kronikę, a właściwie jej
wyszczerbiony
pierwszą część, najbardziej nas
Więc – po pierwsze. Boles
interesującą, napisał w latach
ław Chrobry został królem do
1283 – 1296 kustosz kapituły
piero w roku 1025. W roku 1018
poznańskiej Godzisław Baszko.
nie mógł być królem i był tylko
Chyba nie można założyć, że
księciem.
mistrz Godzisław nie znał praw
Po drugie. Złote Wrota, og
dziwej historii miecza, skoro
romna i paradna brama, pro
w czasie, gdy pisał swoją nie
wadząca do Kijowa, powstały
poważną opowiastkę, żył jesz
dopiero w roku 1037. Jakże,
cze król Władysław Łokietek,
więc Chrobry mógł uderzyć
posiadacz miecza, którego
mieczem o tę bramę w roku
przecież użyto przy jego koro
1018?
nacji. Nigdzie, oprócz Kroniki
Po trzecie. Jakoś nigdzie nie
Wielkopolskiej, nie ma wzmianki Widok rękojeści Szczerbca
mogłem znaleźć potwierdze
o tym, żeby Bolesław Chrobry
nia, powszechnego jakoby
miał kiedykolwiek miecz o imie
w średniowieczu zwyczaju, że
nacyjny Władysława Łokietka. fakcie nie ma niczego, co by
Szczerbiec. Widok ogólny
niu Szczerbiec. Zwyczaj nada
zwycięzca uderzał mieczem
Pomiędzy czasami Chrobrego się kłóciło z nazwą miecza.
broni. Zachęcam do szukania
wania mieczom imion nie był i Łokietka istnieje różnica pra
o bramę miasta, które właśnie
Trzeba się tylko odczarować z
szczerby na jego głowni
polskim zwyczajem, ale pomimo
zdobył. Może ktoś z Państwa
Szczerbiec nigdy nie potrzebował upiększania
zmysłach, narazi dobrą broń
to, niektórzy rycerze i książęta
wie o takim zdarzeniu? I jeszcze.
go opowieścią o rąbaniu bramy Kijowa, bo sam
dla takiego, wątpliwej jakości
nadawali swoim mieczom
Jak ocenić tryumf zdobywcy,
wyczynu?
imiona. Na przykład, miecz
którego miecz szczerbi się na
w sobie jest mieczem niezwykłym. Przede wszystkim,
Bolesława Krzywoustego nazy
jest to miecz romański, a więc bardziej pasuje
Nigdzie, oprócz Kroniki Wielkopolskiej, nie ma
wał się Żuraw. Z zapałem szu
do południowej Francji, niż do środkowej Europy.
kałem choćby nawet śladu
wzmianki o tym, żeby Bolesław Chrobry miał
jakiejś informacji, mówiącej,
Jest mieczem paradnym, ale znaczy to tylko
kiedykolwiek miecz o imieniu Szczerbiec.
że książę, a potem król Boles
tyle, że jest mieczem bogato ozdobionym.
Po czwarte, wreszcie. Czy
ław też posiadał taki, nazwany
zdobytej bramie, dając świa
ktoś z Państwa przyjrzał się
przez siebie miecz, ale nigdzie
dectwo nie mocy oręża na
kiedyś Szczerbcowi? Przecież
podobnej informacji nie znala
pastnika, a odwrotnie, wytrzy
wie trzystu lat. Kronika podaje „legendy” kustosza Baszki.
ten miecz wcale nie jest wy
złem. Szczerbcem natomiast więc nieprawdę i nie może się Słowo szczerbiec może przecież
małości budowli obronnej? Kto,
szczerbiony!
zawsze nazywano miecz koro
u licha, będąc przy zdrowych
oznaczać (i zapewne właśnie
tłumaczyć tym, że coś źle zro
