10

Represje NKWD

17 31 października 2008 * Kurier Galicyjski

TRAGEDIE POLSKIEJ RODZINY „WROGÓW LUDU”

JAN KOZIELSKI tekst

na Jakimowskiego, Klima Stro

stałyśmy go tam, bo wyjechał

także dotknęło koło młyńskie

riatu NKWD w obwodzie kamie

zdjęcie archiwum autora

gala, którzy w styczniu 1938 r.

do Starokonstantynowa... Nie

represji, bo zostali siłą wysłani

niecko podolskim, która wydała

byli sądzeni jako „wrogowie

zapamiętałam go. Chyba ze

do obwodu połtawskiego.

wyrok: Pawła Kobylańskiego

Do domu przy ul. Pierwszego

ludu”. Oskarżano ich o to, że

zdjęcia, które było przechowy

Krwawa machina czerwo

s. Jana – rozstrzelać, zaś jego

Maja, 29, we wsi Zasłucz w

nego terroru zgniotła także

rzeczy osobiste skonfiskować.

okolicy Starokonstantynowa

najmłodszego syna – Mariana

Wyrok wykonano 5 maja

koło Chmielnickiego, pukano

Kobylańskiego. Niosły swój krzyż

1938 roku.

późno w nocy. Gospodarz,

siostry „wrogów ludu” – Piotra

Później P. Kobylański zosta

Paweł Kobylański, syn Jana,

Kobylańska, zmarła przy poro

nie pośmiertnie zrehabilitowany.

pracujący jako weterynarz po

dzie oraz Stasia, żyjąca do koń

Badając koleje losu tych

wiatowy, przyzwyczaił się do

ca życia z niegojącą się raną w

osób z rodziny Kobylańskich,

nocnych wezwań. Jednak, tym

sercu, żona F. Surażskiego.

których poddano represjom,

razem usłyszał coś zupełnie

Odeszło w przeszłość trwoż

autor spotkał się z córką Pawła

innego: „Zbieraj się!” Zobaczył

Odeszło w przeszłość trwożne minione stulecie,

nieoczekiwanych gości w mun

durach NKWD, którzy przeszu

opowiadają o nim pożółkłe karty tragicznej

kali mieszkanie na mocy

historii, napisane krwią tysięcy niewinnych ludzi...

decyzji kierownika oddziału

NKWD, młodszego lejtnanta

bezpieki Samogorodskiego.

ne minione stulecie, opowia

Kobylańskiego, Marią Bystrzycką,

Odebrali i zabrali ze sobą jego

dają o nim pożółkłe karty

mieszkającą we wsi Antoniny.

dowód osobisty, książeczkę

tragicznej historii, napisane

W 1938 roku miała tylko dwa

wojskową, różną korespon

w 1937 roku „otruli” koni kołcho

wane w dawnym domu mamy,

krwią tysięcy niewinnych ludzi,

lata, dlatego, oczywiście, swego

dencję, w której było blisko 20

zu im. Róży Luksemburg we wsi

a potem to zdjęcie zabrał aż do

umęczonych i zabitych nie tylko

ojca nie pamięta. „Ciężko nam

listów.

Grygoriwka.

Mołdawii jego wnuk. Do dzisiej

fizycznie, ale też duchowo

było żyć z mamą, wspomina.

Ciemną mroźną nocą wy

Pierwsze przesłuchania „wro

szego dnia nic nie wiem o jego

i moralnie. „...Po tym, jak się

Ciężko zniosłyśmy lata głodu

pędzą go z domu, popychając

ga ludu” P. Kobylańskiego,

losie. Mama mówiła, że go

zapierałem, zadecydowałem

i zimna, od najmłodszych lat

do „czarnego kruka”. Już

zawarte w bardzo ładnym cha

zabrano w 1937 r., a za co i dla

się stanąć na drogę szczerych

Kasia i Wala musiały pracować,

dobiegł końca rok 1937. Żniwa

rakterze pisma zawierają ducha

czego – nikt nie wie. Czytałam

zeznań,  napisze P. Kobylański

by zarobić na kawałek chleba.

represji osiągnęły swe apo

i siłę jego męstwa, a zeznania

w gazecie powiatowej, że

trzęsącą się ręką na ostatnich

W latach wojny Kasia została

geum. Co zastanawia? Sprawę

zupełnie przeczą oskarżeniom.

został zrehabilitowany.”

kartach sprawy. – Tak, potwier

wywieziona na przymusowe

nr 3805 r. otwarto, jak napisano

W tym czasie nie tylko w Grygo

Rodzina Kobylańskich była

dzam, że jestem uczestnikiem

roboty do Niemiec. Lata, spę

znana od lat, wszyscy byli mist

antyrewolucyjnej organizacji

dzone w niewoli niemieckiej,

Sprawę Nr 3805 r. otwarto, jak napisano na

rzami swej sprawy, byli muzy

dywersyjnej, która stawiała

odbiły się na jej zdrowiu, w koń

kami. „Ta rodzina – to była

sobie za cel i wcielała w życie

cu lat 70. zmarła na raka. Nasz

okładce, 10 stycznia 1938 roku, zaś polecenie

orkiestra dęta”,  przypomina

likwidację hodowli bydła w rol

brat Leonek zginął na wojnie,

aresztowania i rewizji mieszkania ob. P. Kobylań

sobie z opowiadań pani Walen

nictwie...”

już na terenie Niemiec. Żona P.

skiego, mieszkającego w Starokonstyntynowie,

tyna. – Wszyscy, oprócz nasze

Aresztowany w 1938 r. jeden

Kobylańskiego, Agata, nasza

go ojca Pawła, grali na wszelkich

ze współpracowników NKWD,

mama, do końca życia pozo

wydano 29 stycznia 1938 r. Z tego wynika, że sprawę

możliwych instrumentach mu

kapitan bezpieki Seweryn, w

stała wdową.”

otwarto wcześniej, niż wydano polecenie aresz

zycznych.”

trakcie przesłuchań opowiedział

Pani Mario, może pani zna

towania i rewizji.

Poza Pawłem, za „wrogów

o mechanizmie represji: „W la

z opowiadań jakiś interesujący

ludu” w tej rodzinie został uzna

tach 1937 1938 ok. 90 % areszto

fakt z życia pani ojca?

na okładce, 10 stycznia 1938

riwce, ale również w innych

ny jego brat Stefan, który po

wanych „przyznało się” do do

Nie odpowiadając na pyta

roku, zaś polecenie areszto

wsiach i kołchozach w po

ożenieniu się mieszkał we wsi

konania tego czy innego

nie, pani Maria daje nam adres

wania i rewizji mieszkania ob. P.

wiecie  Starokonstantynów,

Trzaski w powiecie Antonin.

przestępstwa („szpiegostwo”,

wnuczki P. Kobylańskiego, która

Kobylańskiego, mieszkającego

Krasiłów, Ostropól, Stara Sinia

Jednak, los się uśmiechnął do

„uczestnictwo w działalności

jest córką z pierwszego małżeń

w Starokonstyntynowie, wyda

wa na skalę masową ginęły

niego. Jak wspominają jego

organizacji” etc.),  zaznacza

stwa Katarzyny, jego najstarszej

no 29 stycznia 1938 r. Z tego

konie oraz bydło. Oczywiście,

dzieci, Józef i Anna, cudem

Jurij Petrynenko, były naczelnik

córki. Walentyna Łuciuk opo

wynika, że sprawę otwarto

winny temu był tylko główny

wiada ciekawy epizod, na który

„Ta rodzina – to była orkiestra dęta”, przypomina

wcześniej, niż wydano polece

weterynarz. Bardzo szybko

wpierw nie zwróciła uwagi.

nie aresztowania i rewizji.

„majstruje się” sprawę – ot,

Otóż, na oddziale porodowym

sobie z opowiadań pani Walentyna. – Wszyscy,

„Ja, upoważniony biura bez

działa organizacja antyso

w szpitalu w Antoninie urodziły

oprócz naszego ojca Pawła, grali na wszelkich

pieczeństwa narodowego w

wiecka, o nastawieniu dywer

synów i leżały obok siebie na

możliwych instrumentach muzycznych.”

oddziale powiatowym NKWD w

syjnym, która zleca otrucie koni.

sali pani Walentyna oraz inna

Starokonstyntynowie, młodszy

W końcu 1937 roku w kołchozie

wnuczka P. Kobylańskiego,

lejtnant bezpieczeństwa naro

im. R. Luksemburg padło ich

wrócił z więzienia, z którego

Zarządu SB Ukrainy w obwodzie

córka Katarzyny z drugiego

dowego Proskurin, przejrzawszy

najwięcej – 41.

wyzwoliła go Nadieżda Krupska.

chmielnickim, w swojej książce:

małżeństwa, o czym tamta na

materiały o działalności zbrod

Skąpe słowa życiorysu P.

Podczas pobytu w Winnicy

„Wielki terror na Ziemi Chmiel

pewno do dziś dnia nie wie.

niczej Pawła Kobylańskiego,

Kobylańskiego czytamy w an

(wówczas obecny obwód

nickiej.” – „Z reguły aresztowani

Skomplikowane, zawiłe kole

syna Jana, ur. w 1895 r., naro

kiecie sprawy. Przed rewolucją

chmielnicki należał do obwodu

są na przesłuchaniach bici,

je losu, rozmyte i roztarte na

dowość Polak, zawód – lekarz

P. Kobylański – biedak urzędnik,

winnickiego) żona Lenina od

w celach więzienia panuje

płótnie życia podarowały spot

weterynarii, dostrzegłem, że P.

po rewolucji październikowej –

wiedziła więzienie, które było

zupełna prowokacja. Pobici

kanie dwu wnuczkom, noszą

Kobylański jest członkiem orga

urzędnik, nie należy do partii,

czy to w Proskurowie, czy to

i aresztowani nakłaniają nowych

cym różne nazwiska, ale ma

s

nizacji kontrrewolucyjno dywer

narodowość – Polak, obywatel

w Starokonstantynowie i w któ

aresztowanych do tego, by

jącym wspólne korzenie rodzin

yjnej, na której zlecenie zajmo

ZSRR, w okresie mobilizacji (?)

rym oczekiwali na wyrok „wro

składali zeznania i przyznawali

ne. Potomkowie rodu Kobylań

wał się na szeroką skalę otruciem

był powołany do armii Petlury.

gowie ludu”. Podeszła do Ste

się do dokonania nieistnieją

skich, wbrew działaniom czer

fana Kobylańskiego i zapytała,

cych zbrodni.”

wonego systemu, mieszkają

W tym czasie na skalę masową ginęły konie

skąd pochodzi, za co go wsa

Przewracamy karty sprawy.

dziś w Antoninach, Starokon

dzono do więzienia. On odpo

„Tak, zostałem powołany do

stantynowie, Odessie, Tiraspolu

oraz bydło. Winny temu był tylko główny wete

wiedział jej w języku polskim,

armii Petlury, lecz nie służyłem,

w Mołdawii, w innych mias

rynarz. Bardzo szybko „majstruje się” sprawę –

który Krupska znała, bo przeby

a zdezerterowałem, poszedłem

tach Ukrainy, a także bliskiej

ot, działa organizacja antysowiecka, o nastawieniu

wała z Leninem w Poroninie, Kra

do Armii Czerwonej i trafiłem do

i dalekiej zagranicy. Przysy

kowie i, ku jego zdziwieniu, odpo

niewoli denikinowców, byłem

pana kurzem sprawa P. Koby

dywersyjnym, która zleca otrucie koni.

wiedziała mu również w języku

w niewoli przez 4 miesiące, po

lańskiego, leżąca w archiwum

bydła w powiecie Starokon

W latach 1918 1920 był po

polskim. „Byłam w Antoninach,

czym zostałem wyzwolony przez

państwowym w Chmielnickim,

stantynów i innych. Postrzega

mocnikiem naczelnika jednostki

ładny tam macie pałac... Podo

Armię Czerwoną w okolicy

otworzyła nowe karty życio

jąc w tej działalności oznaki

gospodarczej.

ba mi się wasze miasteczko”.

miasta Tiraspol i byłem w Armii

rysu. P. Trońko, członek Aka

przestępstw, opisanych w art.

W latach 1934 1937 P. Koby

Po tym spotkaniu Stefan

Czerwonej do końca 1920 r.”,

t

demii Nauk Ukrainy, na pierw

54 9 54 1 Kodeksu karnego

lański pracował w sowchozie

Kobylański myślał, że zostanie

rzęsąca się ręka pozostawiła

szych kartach pisma naukowo

USRR, w oparciu o art. 93 p. 2

w Krasiłowie kartelu winnickiego

od razu rozstrzelany, jednak

nowe zeznania i nieczytelny

publicystycznego „Z archiwów

iw108 Kodeksu karno proceso

jako starszy lekarz weterynarii.

przyszli po niego i puścili do

podpis P. Kobylańskiego. Wnuk

WUCzK, GPU, NKWD, KGB”

ego USRR postanowiłem pod

Córka pana Pawła, Walen

domu. Później zmarł w Antoni

ma jego fotografię, ukończył

napisał: „mowa jest o naszym

jąć wstępne śledztwo w tej

tyna (1928 2003) pozostawiła

nach, po represjach i zesłaniu

Politechnikę Lwowską, już od

rodowodzie, uczciwym, nie

sprawie...”

w 2001 roku wspomnienia, jak

do Kazachstanu. Czarna chmu

prawie 30 lat pracuje w Tiras

napiętnowanym życiu naszych

Dość gruba sprawa nr 3805,

w tamtym roku miała iść do

ra przeszła także nad innym

polu, a zanim przyjechał do

dziadków i ojców, babć i ma

która jest przechowywana w

szkoły, szykowała się do klasy

bratem – Władysławem Koby

tego miasta nad Dniestrem,

tek. Zwróćmy dzieciom i wnu

archiwum  obwodowym  w

pierwszej, „a ojciec obiecał, że

lańskim, który został zabrany

często „widział we śnie most w

kom dobre wspomnienia o ich

Chmielnickim, zawiera protokoły

kupi mi palto, na które tak cze

przez NKWD. Jego żona została

Tiraspolu i bitwę petlurowców

przodkach. Żeby pamiętali,

przesłuchań P. Kobylańskiego

kałam. Kiedy z mamą Agatą,

skazana na 10 lat łagrów, ale

z Armią Czerwoną”. Widział

żeby byli z nich dumni.”

oraz innych członków „antyre

córką Zygmunta, dojechałyś

powróciła do wsi. Tam się do

Tiraspol oczyma swego dziadka?

wolucyjnej organizacji dywer

my do wsi Kremenczuki, gdzie

wiedziała, że ich syna Feliksa,

10 marca 1938 roku odbyło

KG

KG

syjnej” – Herasyma Didyka, Iwa

miał być w delegacji, nie za

który pozostał z dziadkiem,

się posiedzenie „trójki” komisa