6

W 90. rocznicę

1 15 grudnia 2008 * Kurier Galicyjski

RAJD PAMIĘCI

wieœ. W³aœnie, najtragicz-

gdañskiego - Krystiana Szo-

niejsza jest chyba wymowa

bera. Ca³y zespó³ klasztorny

s³owa „by³a”...

otacza³ wysoki i szeroki na

kilka metrów mur, w kszta³-

Miejsce œwiête,

cie gwiazdy.

w którym by³o wiêzienie

Wnêtrze koœcio³a klasz-

Wyruszamy do miastecz-

tornego jest o renesansowej

ka Podkamieñ. Le¿y ono ma-

architekturze. Ciê¿kie kolum-

lowniczo na sk³onie wapiennej

ny podtrzymuj¹ sklepienie.

IRENA MASALSKA

krawêdzi Wy¿yny Podolskiej.

Polichromia sklepienia przed-

tekst i zdjêcia

Nazwê sw¹ wywodzi od olb-

stawia³a g³ówniejsze wezwa-

rzymiej, samotnie stercz¹cej

nia z litanii do Najœwiêtszej

15 listopada, sobota.

ska³y, wznosz¹cej siê u stóp

Marii Panny. W samym œrodku

Przed Wie¿¹ Prochow¹,

by³a Maryja - Królowa Koro-

zespo³u klasztornego, zwa-

starym zabytkiem Lwowa,

ny Polskiej, opieraj¹ca swoje

nej „Diabelskim kamieniem”.

gromadzi siê grupa Pola-

stopy na zarysowanej kon-

W 1939 roku Podkamieñ

ków ze Lwowa i okolic, a

turami Rzeczypospolitej

liczy³ ok. 4 tys. mieszkañców.

nawet ju¿ z dalszych miej-

S³awê swoj¹ Podkamieñ

Obojga Narodów. Przy pilas-

scowoœci, bo ze Starokon-

zawdziêcza nie kamieniowi,

trach, rozdzielaj¹cych nawy,

stantynowa. Pogoda jesienna

lecz klasztorowi, którego

by³y liczne, piêkne barokowe

– ch³odnawo, ale nikt nie

pocz¹tki siêgaj¹ 1245 roku.

o³tarze. Przy samym prezbi-

narzeka. Do autokaru zostaje

wniesionych kilkaset zni-

czy oraz kosze i wi¹zanki

bia³o-czerwonych kwia-

tów. Zabieramy je ze sob¹,

by zostawiæ w polskich

miejscach pamiêci. To bêd¹

kolejno Huta Pieniacka,

Podkamieñ i Z³oczów.

MiejscowoϾ,

której nie ma na mapie

Wyruszamy w podró¿. W

autokarze jest du¿o ludzi

m³odych. To Polacy, studiu-

j¹cy na uczelniach lwowskich,

Wspólna modlitwa na starym polskim cmentarzu

bêd¹cy stypendystami Fun-

w Hucie Pieniackiej

dacji „Semper Polonia”.

Wyje¿d¿amy ze Lwowa. Opie-

¯yje jedynie w œwiadomoœci

Brzózikowa!” A on na to:

kunka i organizatorka wyjaz-

historycznej i pamiêci. Sta-

„Marsz do stodo³y!” Uciekli

du, prezes Federacji Organi-

jemy przy wielkim krzy¿u,

do jakiejœ budowli, chyba

upamiêtniaj¹cym zbrodniê,

kapliczki. Ciocia Stasia by³a

dokonan¹ na ludnoœci pol-

starsza, wiêc siê wdrapa³a na

skiej przez XIV dywizjê SS

sam¹ górê i wci¹gnê³a tam

Halizien, stacjonuj¹c¹ w Bro-

brata, który mia³ wówczas

dach. Wówczas, jak podaj¹

cztery lata. Ma³y rozdar³ so-

Ÿród³a, zosta³o zamordowa-

bie nogê o jakiœ gwóŸdŸ i na

nych, zabitych i spalonych

zewn¹trz zaczê³a kapaæ krew.

Dawny klasztor oo. dominikanów w Podkamieniu

¿ywcem w stodole i koœciele

Oprawcy to zobaczyli i za-

oko³o tysi¹c osób – mê¿czyŸ-

czêli mówiæ po sobie: „Patrz,

W tym, bowiem czasie osiedlili

terium – dwa wiêksze o³tarze

ni, kobiety, starcy i dzieci.

tutaj jest ktoœ ¿ywy, bo widaæ

siê tu dominikanie - zwani

barokowe: Chrystusa na krzy-

W tej masakrze uratowa³o

krew.” Ktoœ z nich mówi:

„braæmi pielgrzymuj¹cymi” –

¿u i œw. Wiktorii – patronki

siê wtedy m.in. dwoje dzieci:

„Nie, tutaj ju¿ nie ma nikogo

którzy, kieruj¹c siê wskaza-

klasztoru. Prezbiterium w

Stasia i Florek. S¹ to wuj i cio-

¿ywego, nawet psa i kota.”

niem swego patrona, œw.

formie barokowej. Po obu

cia Marii Adamczyk, dyrek-

Mo¿na sobie wyobraziæ krzyk

Jacka Odrow¹¿a, pod¹¿ali

stronach œcian by³y dwie

tor szko³y polskiej w Nowym

tych ludzi, kiedy stodo³a zo-

do Kijowa. Wówczas to ich

galerie w kszta³cie ³odzi; w

Rozdole (o szkole pisaliœmy

sta³a podpalona. Mama ciotki

przeor Urban i 12 braci

lewej modli³ siê czêsto król

w jednym z poprzednich nu-

i wujka przykry³a pozosta³e

wznieœli na najwy¿szym

Jan III Sobieski. Malowid³a

merów naszego pisma). Pani

z ni¹ w stodole dzieci nie-

wzniesieniu krzy¿, zbudowali

œcienne i sklepienie nad

Pomnik pomordowanych

Maria uda³a siê w tê wypra-

mieckim pledem, ale od tego

kapliczkê, a ca³¹ górê na-

prezbiterium zosta³y wyko-

w Hucie Pieniackiej

wê wspólnie z kilkoma cz³on-

by³o jeszcze gorzej. Po tym,

zwali „Œwiêta Góra Ró¿añ-

nane przez Stroiñskiego.

kami swojej rodziny, by w

zacji Polskich na Ukrainie

O³tarz by³ wielki, baro-

Przyt³aczaj¹ca jest œwiadomoœæ, ¿e wszê-

ten sposób oddaæ ho³d za-

Emilia Chmielowa, prosi

kowy, ciemny, nad wyraz lekki.

mordowanym.

dzie, gdziekolwiek st¹pi noga, kiedyœ

jedn¹ ze stypendystek, Juliê

Na ciemnym tle umiesz-

„Ciê¿ko jest sobie wyobra-

£okietko, cz³onkiniê Zarz¹-

czone by³y girlandy anio³ów

chodzili ludzie, by³a to du¿a wieœ.

ziæ, ¿e w ci¹gu jakichœ paru

du Niezale¿nej Organizacji

i œwiêtych, wszystkie postacie

chwil, godzin, zginê³o prawie

co siê sta³o, cia³a ludzkie wy-

Europejskiej M³odzie¿y Po-

cowa”. Wokó³ koœcio³a rozle-

w barokowej pozie ruchu

tysi¹c osób, – mówi³a ze ³za-

gl¹da³y, jak spalona paczka

lonijnej, o przeczytanie arty-

ga³ siê obszerny dziedziniec

i gestu. Poœrodku – obraz

mi w oczach i g³osie pani

zapa³ek. Przypuszczam, ¿e

ku³u Justyny Woœ, zamiesz-

- dawny cmentarz - na nim

Matki Bo¿ej, podaj¹cej ró¿a-

Maria. - 28 lutego 1944 roku

ciocia i wuj prze¿yli, aby prze-

czonego w rzeszowskiej ga-

by³a wybudowana w 1778

niec œwiêtemu Dominikowi.

– noc z niedzieli na ponie-

kazaæ prawdê o tej strasz-

zecie „Nowiny” w 1989 roku.

roku kaplica z kostnic¹ dla

Obraz ten stanowi³ zas³onê

dzia³ek. Mieszkañców bu-

liwej tragedii.”

cudownego obrazu Matki

Wówczas pojêcie „Huta Pie-

zmar³ych. W kaplicy znajdo-

dzono i wypêdzano z domów.

Modlimy siê za zmar³ych,

Boskiej Podkamieñskiej.

niacka” dopiero zaczê³o siê

wa³ siê piêkny obraz Matki

Dzieci, które nie mog³y biec,

zostawiamy kwiaty i zapa-

O. Agustyn Filipowicz w

odradzaæ w œwiadomoœci

Boskiej, namalowany na

uderzano g³ow¹ o mur domu.

lamy znicze. Potem udajemy

swoim opracowaniu: „Œwiêta

spo³ecznoœci polskiej, co nie

desce inkrustowanej cypry-

Moja ciocia i wuj, Stanis-

siê na stary polski cmentarz,

zmienia faktu, ¿e zawsze

Góra Ró¿añcowa” pisa³, ¿e:

sem (z 1771 roku). Na cent-

³awa i Florian, byli wtedy

gdzie zapalamy znicze na

istnia³o w sercu nielicznych

„chocia¿ nieprzyjaciel nie raz

ralnym miejscu usytuowano

dzieæmi, zdo³ali siê uratowaæ.

ka¿dym grobie. Wiele z nich

pozosta³ych do dziœ przy

to œwiête miejsce pustoszy³,

kolumnê wotywn¹, wznie-

Wszystkich spêdzano do

jest bardzo zaniedbanych.

¿yciu œwiadków tragedii oraz

„...obraz ten zachowano na

sion¹ przez wojewodê rus-

stodo³y. Matka ciotki i wujka

Stajemy przy du¿ym krzy¿u,

ich krewnych. W tamtym

ró¿nych miejscach. Jednak,

kiego Jana Stanis³awa Jab³o-

krzyknê³a do nich: „Uciekaj-

równie¿ odmawiamy modlit-

roku wspominano 45 rocz-

gdy zakonnicy na to œwiête

nowskiego (1719) na pami¹tkê

cie!” Ciocia Stasia rozpoz-

wy, wspominamy ofiary...

nicê zbrodni.

miejsce powracali, zaraz i

zwyciêstwa targowicy tarno-

na³a w jednym z oprawców

Przyt³aczaj¹ca jest œwiado-

Do Huty Pieniackiej nie

obraz przy swojej introdukcji

brzeskiej. Na kolumnie statua,

s¹siada, który dobrze j¹

moœæ, ¿e wszêdzie, gdziekol-

prowadzi droga asfaltowa

wprowadzali.”

wykonana z miedzi, grubo

zna³. Krzyknê³a: „Wujku,

wiek st¹pi noga, kiedyœ

ani nawet dobrze ubita – ta

Za o³tarzem usytuowany

z³ocona, wykonana przez

przecie¿ ja jestem Staszka

chodzili ludzie, by³a to du¿a

miejscowoϾ nie istnieje.

by³ chór zakonny z malut-

znanego wówczas z³otnika