14

Refleksje

1 15 grudnia 2008 * Kurier Galicyjski

temu, 17 marca 2002 roku,

oddali ¿ycie za wolnoœæ, za

wa¿nie, poprzez sprzecznoœci

REFERAT PUBLICYSTY

tutaj we Lwowie Herbert zo-

swoje przekonania. Eseje

– ¿ycie-œmieræ, dobro-z³o,

sta³ szczególnie uhonoro-

Herberta warto przeczytaæ.

mi³oœæ-nienawiœæ, prawda-

wany, odby³ siê symboliczny

Te utwory pozostan¹ na

k³amstwo. Poznajemy to nie

Lata dzieciñstwa

Pe³twi. Czu³ têsknotê za tym

powrót poety do Lwowa.

zawsze w pamiêci. Chcia³-

poprzez politykê i gospo-

i m³odoœci Zbigniewa

miastem.

Wówczas antologia Zbigniewa

bym te¿ ¿yczyæ wiele zdrowia

darkê, od których wszyscy

Herberta

Herberta ukaza³a siê po raz

Muzie poety – wdowie po nim

zale¿ymy, a poprzez poezjê,

„Herbert nigdy nie poœwiê-

Nigdy do Lwowa

pierwszy. Zosta³y ods³oniête

– Katarzynie Herbert. Niech

poprzez literaturê. Czêsto,

ci³ temu miastu osobnej

nie wróci³...

dwie tablice – w koœciele œw.

Bóg da jej d³ugie lata ¿ycia,

zupe³nie niesprawiedliwie,

ksi¹¿ki, w przeciwieñstwie do

Motyw tego miasta bêdzie

Antoniego i na £yczakow-

a nam – radoœæ i œwiat³o.”

uwa¿ane s¹ one za nie-

Józefa Wittlina, który napisa³

siê nieustannie w jego twór-

Wiktor Dmytruk, t³umacz

skiej, 55, na domu, gdzie siê

potrzebne.

„Mój Lwów”, czy Adama Zaga-

czoœci pojawia³. On bêdzie

urodzi³. Wtedy te¿ po raz

poezji Zbigniewa Herberta:

Dla mnie ten wszechœwiat

jewskiego, który napisa³ wspa-

wraca³ do tego miasta,

pierwszy trafi³a do Lwowa

„W tym czasie, który jest

poetycki Herberta otworzy³

nia³y wiersz „Jechaæ do Lwo-

rozumianego, jako ma³a

siê doœæ póŸno, pozna³em go

wa.” Czy te¿ Stanis³aw Lem,

ojczyzna, jako miasto polis.

w latach 90 minionego wieku,

który napisa³ tom „Wysoki

Po wielu latach w stanie

nied³ugo przed œmierci¹ po-

Zamek”, poœwiêcaj¹c go

wojennym, w tomiku „Raport

ety. A przy tym ukaza³ siê mi

wspomnieniom ze Lwowa.

z oblê¿onego miasta”, napisze

jakoœ od razu, w oka mgnie-

Czy Marian Hemar, który

takie zadanie:

niu. Otworzy³em tomik jego

wci¹¿ wraca³ pamiêci¹ do

I jeœli Miasto padnie,

poezji na pierwszej lepszej

Lwowa. Herbert wraca³ do

a ocaleje jeden

stronie, przeczyta³em wiersz

Lwowa w sposób bardzo dys-

on bêdzie niós³ Miasto

i zrozumia³em, ¿e, choæby siê

kretny, bo sam by³ dyskretny,

w sobie po drogach wygnania

wali³o i pali³o, muszê i bêdê

jeœli chodzi o jego ¿ycie oso-

on bêdzie Miasto.

t³umaczy³ te wiersze, i to nie-

biste, przedstawianie swoich

zale¿nie od tego, czy bêdzie

uczuæ, siêganie do wspom-

Mo¿na powiedzieæ, ¿e on

je ktokolwiek wydawa³, czy

nieñ. W wielu wywiadach

tak niós³ Lwów w sobie przez

nie. Po prostu chcia³em,

mówi³, ¿e Lwów uformowa³

ca³e swoje ¿ycie. Jest kilka

¿eby te poezje zabrzmia³y

go, ukszta³towa³ jego cha-

utworów, w których on do Lwo-

równie¿ w jêzyku ukraiñ-

rakter, wp³yn¹³ na jego emocje.

wa wraca³. W jednym z wier-

skim. Obecnie dziêki wydaw-

Spêdzi³ tu pierwsze 20 lat

szy pt. „W mieœcie” (z tomu

nictwu „Kameniar” i Funda-

¿ycia, urodzi³ siê w 1924 ro-

„Epilog burzy”) Herbert pisze

cji „Pomoc Polakom na Wscho-

ku. Mieszka³ przy ul. £ycza-

tak:

piêkna wystawa, przygoto-

kowskiej, póŸniej rodzina

W mieœcie kresowym

wana przez Muzeum Litera-

Herbertów kilkakrotnie zmie-

do którego nie wrócê

tury w Warszawie i Muzeum

nia³a mieszkanie. Mieszkali

jest taki skrzydlaty kamieñ

Narodowe w Przemyœlu –

m.in. przy ul. Piekarskiej, Tar-

lekki i ogromny

„Zbigniew Herbert. Epilog

nawskiego, Obozowej. Her-

pioruny bij¹ w ten kamieñ

burzy.” Na Uniwersytecie

bertowie mieli te¿ swój letni

skrzydlaty

Lwowskim odby³a siê polsko-

domek w Brzuchowicach.

ukraiñska sesja naukowa.

Poeta uczêszcza³ najpierw

w moim mieœcie dalekim

Wœród znakomitych goœci

do szko³y œw. Antoniego na

do którego nie wrócê

by³a siostra poety, Halina

£yczakowie, póŸniej – do Gim-

jest ciê¿ka i po¿ywna woda

Herbert - ¯ebrowska.”

nazjum im. Króla Kazimierza

kto raz ci kubek z tak¹

Andrij Paw³yszyn, litera-

Wielkiego. W czasie wojny

wod¹ poda

turoznawca, krytyk, dzien-

uczêszcza³ na komplety na

mówi: raz tu jeszcze wrócê

nikarz: „Zawsze siê wzruszam,

nielegalnie dzia³aj¹cym Uni-

gdy mówiê o Herbercie. Tak

wersytecie Jana Kazimierza.

w moim mieœcie którego nie

jest od chwili, gdy po raz

Nie zosta³ wywieziony na

ma na ¿adnej mapie

pierwszy pozna³em cudowne

roboty do Niemiec ani aresz-

œwiata jest taki chleb

eseje tego pisarza. Mamy z

naszym udzia³em, jesteœmy

dzie” te poezje ukaza³y siê w

towany podczas ³apanek,

co ¿ywiæ mo¿e

nim wiele wspólnego – uro-

stale straszeni kryzysem

jêzyku ukraiñskim. A wiersz,

dlatego, ¿e by³ zatrudniony

ca³e ¿ycie czarny jak dola

politycznym, gospodarczym,

dziliœmy siê w tym samym

od którego siê wszystko

jako karmiciel wszy w insty-

tu³acza jak

finansowym, wyborami, roz-

mieœcie i przez dziesiêciole-

zaczê³o, nazywa³ siê „Pan od

tucie profesora Weigla. Za-

kamieñ, woda, chleb,

bratem, bez³adem... Je¿eli

cia chodziliœmy tymi samymi

przyrody.”

chowa³ siê nawet dokument,

trwanie wie¿ o œwicie

tyle ludzi zbiera siê po to, by

ulicami. Wyros³em na tym

Wiersze poety recytowali:

podpisany przed doktora

czytaæ i s³uchaæ poezji, to

samym, co on osiedlu, uczy-

Zbigniew Chrzanowski, dy-

Henryka Mosinga, który to

Herbert, rzeczywiœcie, nig-

rektor i re¿yser Polskiego

potwierdza.

dy do Lwowa nie przyjecha³.

Herbert by³ nie tylko genialnym poet¹,

Teatru Ludowego we Lwo-

Ju¿ wtedy Herbert zacz¹³

Mimo, ¿e bardzo têskni³, to

by³ on wspania³ym eseist¹ i pozostawi³

wie, a tak¿e aktorzy Teatru

pisaæ wiersze. Utwór „Dwie

jednak ba³ siê zetkniêcia z t¹

im. M. Zañkowieckiej we

krople” napisa³ we Lwowie

rzeczywistoœci¹, jak¹ tu za-

dziesi¹tki wspania³ych utworów.

Lwowie. Natomiast z koncer-

podczas bombardowania

stanie – nawet ju¿ po upadku

albo jesteœmy wariatami,

³em siê w szkole niedaleko

tem poezji œpiewanej Her-

miasta i ten utwór znalaz³ siê

komunizmu. W jednym z

albo, niezale¿nie od wszyst-

jego domu. Jego eseje by³y

berta wyst¹pili Dominika

w jego pierwszym debiutan-

wierszy pisa³ tak:

kiego, pozostajemy ludŸmi

mi zawsze bliskie. Cieszê siê,

Œwi¹tek i Artur Górczyk.

ckim tomie „Struna œwiat³a”,

Gdybym tam wróci³

i dlatego jeszcze nie wszystko

¿e dziêki stypendium Ministra

Pani Dominika sama kom-

który ukaza³ siê drukiem w,

pewnie bym nie zasta³

stracone. Jeœli po 10 latach

Kultury RP „Gaude Polonia”

ponuje muzykê do tych

1956 r. Kiedy Sowieci mieli

ani jednego cienia z domu

od œmierci poety zbieramy

oraz wsparciu finansowemu

wierszy.

wkroczyæ tu po raz drugi, w

mego

siê, ¿eby siê ws³uchaæ w jego

Ambasady RP na Ukrainie

Tak minê³o kilka godzin

1944 roku, rodzina Herbertów

ani drzew dzieciñstwa

s³owo poetyckie, to, z pew-

uda³o siê je wydaæ we wrzeœ-

w atmosferze liryzmu, wzru-

zdecydowa³a siê na wyjazd.

ani krzy¿a z ¿elazn¹ tabliczk¹

noœci¹, s³owo to jest bardzo

niu tego roku w wydawnic-

szeñ, piêknych prze¿yæ. W

Ojciec Zbigniewa Herberta

³awki na której szepta³em

wa¿ne, zaœ ten wszechœwiat

twie kijowskim „Duch i Lite-

biblioteczkach domowych

by³ bankierem, a wiêc, osob¹

zaklêcia

poetycki, który on potrafi³

ra”. Tak powsta³a trylogia

wielu z obecnych na tej

podejrzan¹ z punktu widze-

kasztany i krew

stworzyæ, jest nam napraw-

„Barbarzyñca w ogrodzie” –

imprezie pojawi³o siê drugie

nia komunistów. Ba³ siê, ¿e

ani te¿ ¿adnej rzeczy która

„Варвар в саду”, „Labirynt

dê bardzo potrzebny. Na sali

wydanie poezji Herberta,

trafi do ³agru, zostanie roz-

nasza jest…

nad morzem” – „Лабіринт біля

jest sporo osób w wieku

uzupe³nione tym razem o ry-

strzelany. Na wiosnê 1944

моря”, „Martwa natura z wê-

starszym i œrednim. Powin-

sunki i prozê. Natomiast nie-

roku zadecydowa³, ¿e rodzina

Chocia¿ nigdy, rzeczywiœ-

dzid³em” – „Натюрморт із во

niœmy pamiêtaæ, jak uczono

zbicie rozumieliœmy wszyscy,

Herbertów wyjedzie do Kra-

cie, do Lwowa nie wróci³, to

дилом”. Herbert by³ nie tylko

nas, ¿e literatura powinna

¿e Herbert powróci³ do Lwo-

kowa.

jednak mo¿na powiedzieæ, ¿e

genialnym poet¹ na skalê

odbijaæ ¿ycie, jego realia. To

wa i ¿adna z³a si³a nie jest

Zachowa³y siê listy z

Lwów ukszta³towa³ jego twór-

œwiatow¹, by³ on wspania-

nieprawda. Literatura nie

zdolna go st¹d wypêdziæ... A

pierwszego okresu pobytu

czoœæ i jego widzenie œwiata.

³ym eseist¹ i pozostawi³ nam

odtwarza realiów, ona, a

tym, którzy siê przyczynili

Herberta w Krakowie. Pisze

Kiedy Herbert zacz¹³ pisaæ

dziesi¹tki wspania³ych utwo-

zw³aszcza poezja, je uzupe³-

do tego, by tak siê sta³o,

do przyjaciela Józefa Róziewi-

wiersze, w Polsce w³aœnie pro-

rów. Herbert uwa¿a³, ¿e jest

nia. W³aœnie to uzupe³nienie

nale¿¹ siê serdeczne s³owa

cza, który zosta³ tu we Lwowie,

klamowano socrealizm w kul-

zobowi¹zany dawaæ œwia-

pomaga nam w zrozumieniu

wdziêcznoœci i uznania.

¿e têsknota za Lwowem gryzie

turze i literaturze. On nie

dectwo prawdzie o tych, któ-

œwiata, w którym ¿yjemy –

go, jak wszy profesora Weigla.

chcia³ w tym uczestniczyæ,

rzy zginêli na wojnie, o swo-

poprzez œwiat wymyœlony w

Nawet, jak patrzy na Wis³ê, to

pisa³ wiersze, w³aœciwie, do

KG

KG

ich rówieœnikach, którzy

literaturze. Pomaga, prze-

ona ca³y czas wp³ywa do

szuflady. Jeden z wierszy