18

2 13 lutego 2009 * Kurier Galicyjski

gdzie opisuje swoje pierwsze

trupiej g³ówki, a to, co na

rodowej z dystynkcjami gene-

by umo¿liwiæ Ukraiñcom le-

krytykuj¹ce takie postano-

zarz¹dzenia jako przewodni-

pierwszy rzut oka tak¹ g³ówk¹

ra³a-porucznika, a ¿e mundur

galn¹ imigracjê do Wielkiej

wienie polskich w³adz emi-

cz¹cy Komitetu Narodowego:

siê wydaje, jest raczej b¹cz-

genera³a powsta³ na bazie

Brytanii i krajów Imperium

gracyjnych, ale w Polsce i w

„Pierwszym aktem UKN by³o

kiem, kokard¹, zawieraj¹c¹

munduru niemieckiego, to

Brytyjskiego. Moc¹ osobistej

Zwi¹zku Radzieckim wywo³a³o

mianowanie mnie dowódc¹

kolory flagi pañstwowej, lub

Ÿle? Genera³ nie mia³ czasu

decyzji premiera Wielkiej Bry-

to ze strony w³adz dos³ownie

Armii Ukraiñskiej. Od razu

mo¿e po prostu ukraiñskim

zajmowaæ siê, akurat teraz,

tanii Clementa Atlee ¿o³nierze

furiê. Na generale Andersie

wys³a³em zaufanych ludzi do

tryzubem, jakie zapewne no-

subtelnoœciami w doborze fa-

ukraiñscy poprzez obozy je-

i generale Szandruku nie

oddzia³ów ukraiñskich, a¿e-

si³a Ukraiñska Armia Naro-

sonu munduru. Tym bardziej,

nieckie trafili w roku 1947 do

pozostawiono chyba jednej

by natychmiast usunêli do-

dowa. Sam genera³ zawsze

¿e ca³e jego wojsko nosi³o

Wielkiej Brytanii, by nastêpnie

suchej nitki, przeœcigaj¹c siê

wódców Niemców i przeszli

zaprzecza³, aby kiedykolwiek

mundury niemieckie.

wyemigrowaæ legalnie do

w obelgach i pogró¿kach.

wraz z oddzia³ami na stronê

by³ dowódc¹ dywizji „Ha³y-

Co na ten temat pisz¹ his-

Kanady, USA, czy Australii.

Obronê, pomoc i wsparcie

Aliantów. W wypadku, gdyby

czyna”.

torycy? – „Potem sytuacja siê

Na podstawie postanowieñ

genera³ Szandruk uzyska³

to by³o niemo¿liwe do wyko-

„[...] W poczuciu pe³nej

stabilizujê i dywizja trzyma

ja³tañskich Brytyjczycy powin-

tylko ze strony paryskiej „Kul-

front pod Feldbach-Gleichen-

nania, musieli kazaæ oddzia-

odpowiedzialnoœci za moje

ni byli deportowaæ do Zwi¹z-

tury” Jerzego Giedroycia. Przy

³om rzuciæ broñ i rozproszyæ

s³owa i aby skoñczyæ ze spra-

berg. 8 maja poddaje siê

ku Radzieckiego wszystkich

okazji afery, powsta³ej po

siê. A by³o Ukraiñców w woj-

w¹ 1-szej Dywizji Ukraiñskiej

Amerykanom w Tamsweg. Po

obywateli radzieckich, ale

odznaczeniu genera³a Szand-

(tak w nazewnictwie ukraiñ-

kapitulacji dywizji jej dowódca

sku niemieckim, nawet wed-

rozmowy z genera³em Ander-

ruka, Jerzy Giedroyæ tak pisa³:

skim okreœlana by³a SS-

Fritz Freitag pope³nia samo-

³ug statystyki niemieckiej,

sem sprawi³y, ¿e Ukraiñców

„Stosunki polsko-ukraiñskie

bójstwo. Przedtem jeszcze w

potraktowano jako obywateli

od przesz³o piêædziesiêcio-

„Drugim zadaniem, które postawi³em

sztabie dywizji zjawia siê gen.

„Stosunki polsko-ukraiñskie od prze-

sobie do wykonania, by³o przerzucenie

Paw³o Szandruk, który tworzy

w tym czasie struktury tak

sz³o piêædziesiêciolecia obfituj¹

mo¿liwie wszystkich naszych dzia³a-

zwanej Ukraiñskiej Narodowej

w ponure karty, czêsto krwawe.

czy politycznych, spo³ecznych, insty-

Armii (UNA) oraz Ukraiñskiego

Specjalnie, jeœli idzie o okres ostat-

Narodowego Komitetu (UNK).

tucji, duchowieñstwa na zachód, a¿eby

Dzia³ania te podejmowa³ na

niej wojny. Trzeba skoñczyæ naresz-

jak najprêdzej dostali siê w rêce

wzór gen. W³asowa i jego Ro-

cie z t¹ atmosfer¹, która zatruwa

Aliantów...” (Paw³o Szandruk)

syjskiej Armii Wyzwoleñczej

(ROA). 14 Dywizja SS (nie-

Europê Wschodni¹” (Jerzy Giedroyæ)

Ha³yczyna - Sz.K.) i wszyst-

222 000 ludzi. Drugim zada-

mieckie okreœlenie SS-

kich innych formacji Ukra-

niem, które postawi³em sobie

Ha³yczyna - Sz.K.) pod do-

lecia obfituj¹ w ponure karty,

polskich, jakimi zreszt¹ de

iñskiej Armii Narodowej,

do wykonania, by³o przerzu-

czêsto krwawe. Specjalnie,

wództwem gen. Mychaj³o Krata

facto byli. Stalin gryz³ w¹sy,

stwierdzam, co nastêpuje:

cenie mo¿liwie wszystkich

jeœli idzie o okres ostatniej

mia³a staæ siê teraz 1 Dywizj¹

ale nic ju¿ nie móg³ zrobiæ.

1. Wersja, jakoby Dywizja,

naszych dzia³aczy politycz-

wojny. S¹ to rzeczy ma³o znane,

Ukraiñsk¹ UNA. Obejmie on

Genera³ Szandruk miesz-

wzglêdnie poszczególni ¿o³-

nych, spo³ecznych, instytucji,

kontrowersyjne i zabarwione

nieformaln¹ komendê jedno-

ka³ pocz¹tkowo w Niemczech,

nierze Dywizji, brali udzia³ w

duchowieñstwa na zachód,

emocj¹ (...). Niemniej, jeœli siê

stki po samobójstwie F. Fre-

potem we Francji, a¿ naresz-

walkach przeciw sojuszni-

a¿eby jak najprêdzej dostali

naprawdê powa¿nie myœli o

cie osiedli³ siê w Kanadzie. W

itaga.

kom, a w szczególnoœci prze-

siê w rêce Aliantów...”

normalizacji stosunków polsko-

roku 1965 genera³ Anders,

27 kwietnia Szandruk og-

ciw Polsce, jest k³amstwem

W ksi¹¿ce genera³a Szand-

ukraiñskich, która dziœ bar-

a w³aœciwie chyba tak zwana

³osi³ nawet, ¿e Ukraiñcy prze-

rzuconym w interesie czynni-

ruka, wydanej w Nowym Jorku

dziej ni¿ kiedykolwiek jest

Rada Trzech, kolegialny organ

chodz¹ na stronê aliantów

ków wrogo nastawionych

w roku 1959, „Arms of Valor”

koniecznoœci¹ historyczn¹

przedstawicielstwa Polski na

zachodnich. Wszelkie te ruchy

zarówno do nas, jak i do Po-

(„Broñ Odwagi”?) ukaza³o siê

obu narodów, jest ju¿ najwy¿-

emigracji z prerogatywami

nie s¹ ju¿ uzgadnianie z Niem-

laków;

zdjêcie genera³a, które naro-

szy czas, aby te sprawy zbadaæ

prezydenta RP, w uznaniu za-

cami. Wszelkie kr¹¿¹ce tym

bi³o niema³o zamieszania.

z ca³¹ bezstronnoœci¹. Trzeba

s³ug genera³a Szandruka,

Zaraz po kapitulacji genera³ Szand-

Genera³ wystêpuje na nim w

skoñczyæ nareszcie z t¹ atmo-

jakie poniós³ podczas bitwy

p³aszczu, podobnym nieco do

sfer¹, która zatruwa Europê

pod Tomaszowem Lubelskim

ruk za¿¹da³ rozmowy w cztery oczy

niemieckich p³aszczy general-

Wschodni¹”.

w trakcie kampanii wrzeœ-

z polskim genera³em Andersem. Po

skich (wy³o¿one klapy p³asz-

Genera³ Szandruk zmar³

niowej, odznaczy³a genera³a

cza, co dozwolone by³o w

tej rozmowie genera³ Anders interwe-

15 lutego 1979 roku w Tren-

krzy¿em Virtuti Militari.

Niemczech tylko genera³om

ton w USA.

Na Zachodzie, tu i ówdzie

niowa³ u w³adz brytyjskich, by

podnios³y siê wtedy g³osy,

KG

KG

Genera³ zawsze

umo¿liwiæ Ukraiñcom legaln¹ imi-

zaprzecza³, aby

gracjê do Wielkiej Brytanii i krajów

List z Odessy

kiedykolwiek by³

Imperium Brytyjskiego.

dowódc¹ dywizji

„KNYŻKOWA KRAMNYCIA”

2. 2-ga Dywizja Ukraiñska

samym informacje, jakoby w

„Ha³yczyna”.

PRZY UL. TROICKIEJ

zosta³a sformowana w drugiej

ostatnich dniach wojny Paw³o

i... kapelanom!) i w niemiec-

po³owie marca i na pocz¹tku

Szandruk by³ dowódc¹ 14

kiej czapce oficerskiej. Gdy o

kwietnia 1945 r.;

Dywizji, s¹ po prostu niepraw-

Wielkim zainteresowaniem wœród

W Odessie wiele jest miejsc

umundurowaniu niemieckim

3. Wszystkie inne formacje

dziwe”.

sta³ych bywalców ksiêgarni cie-

historycznych, zwi¹zanych z Pol-

wie siê choæby tylko trochê

Ukraiñskiej Armii Narodowej

I tak w³aœnie by³o. Genera³

szy³a siê ksi¹¿ka lwowskiego

sk¹, jej histori¹, kultur¹. Nie-

pisarza Jurija Wynnyczuka „Ta-

stety, w ostatnim dziesiêcioleciu

wiêcej ni¿ to, czego naucza

znajdowa³y siê na terenie

Szandruk pojawi³ siê w Dy-

jemnice lwowskiej kawy”. Jest

rzadko mo¿na tu spotkaæ lite-

serial „Stawka wiêksza ni¿

Austrii, Danii, Belgii, Holan-

wizji nie jako jej dowódca, ale

to nie tylko historia kawy, ale

raturê w jêzyku polskim - ksi¹¿ki,

¿ycie”, wiadomo od razu, ¿e

dii i Niemiec w s³u¿bie war-

jako dowódca Ukraiñskiej

te¿ historia s³ynnych, niepow-

czasopisma, gazety. W Odessie

mundur, w jakim widzimy

towniczej lub przeciwpo-

Armii Narodowej. Na jego

tarzalnych i przytulnych ka-

i obwodzie odeskim mieszka

genera³a, nie jest ani mun-

¿arowej;

rozkaz ¿o³nierze z³o¿yli przy-

wiarni lwowskich.

wiele osób, maj¹cych korzenie

Pani Halina jest bardzo

durem Wehrmachtu, ani mun-

4. Brygada Specjalnego

siêgê na wiernoœæ Ukrainie.

polskie.

¿yczliwa osobom, przychodz¹-

Dwa lata temu przy jednej

durem najszerzej nawet pojê-

Przeznaczenia sformowana

Na³o¿ono ukraiñskie odznaki

cym do ksiêgarni. Jest bardzo

z uliczek Odessy, Troickiej, 30

tego SS.

zosta³a w Berlinie i przenie-

(tryzuby). Genera³ wycofa³

dobrze zorientowana w nowoœ-

w pomieszczeniu piwnicznym

Ale wokó³ tego zdjêcia za-

siona do Czech;

dywizjê na zachód i kapitu-

ciach wydawniczych i pomaga

otwarto sklep „Kny¿kowa kram-

czê³y narastaæ legendy. Najsze-

5. Niestety, s¹ jeszcze oso-

lowa³ przed Amerykanami

czytelnikom w wyborze ksi¹¿ki

nycia”. Gospodyni¹ jest tu pani

by, które uwa¿aj¹, ¿e Ukra-

8 maja 1945 roku. Dywizja

rzej rozesz³a siê opowieœæ o

wedle ich gustu i zainteresowañ.

Halina Do³ynyk. Urodzi³a siê na

Mo¿na tu tak¿e z³o¿yæ zamó-

Ziemi Stanis³awowskiej, ukoñ-

iñska Armia Narodowa nie

kapitulowa³a nie jako SS-

tym, ¿e genera³ zosta³ dowód-

wienie na tê czy inn¹ ksi¹¿kê.

czy³a studia we Lwowie, od kilku

c¹ dywizji SS-Ha³yczyna ze

istnia³a, a ja by³em dowódc¹

Ha³yczyna, czy 14 Dywizja SS,

Mam nadziejê i wierzê, ¿e

lat mieszka i pracuje w Odessie.

stopniem SS-Brigadeführera,

1-szej Dywizji Ukraiñskiej.

a jako 1 Dywizja Ukraiñska.

wkrótce w „Kny¿kowij kramnyci”

Zajmuje siê prac¹ spo³eczn¹ i pro-

lub nawet SS-Gruppenführera.

Sensacyjne wiadomoœci

Zaraz po kapitulacji gene-

pojawi siê oryginalna literatura

wadzi wspania³¹ ksiêgarniê.

Daleko „polecieli”, jeœli siê

nale¿y opieraæ na rzeczywis-

ra³ Szandruk za¿¹da³ rozmo-

w jêzyku polskim. Od lat wzbu-

S¹ tu nie tylko ksi¹¿ki auto-

weŸmie pod uwagê, ¿e „lot”

tych danych, a nie na k³am-

wy w cztery oczy z polskim

dza zainteresowanie i cieszy siê

rów ukraiñskich, ale tak¿e lite-

popularnoœci¹, tak¿e w Odessie.

ratura polska, prze³o¿ona na jêzyk

odbywa siê tylko na podsta-

stwie, ani na ignorancji”.

genera³em Andersem. Obaj

Myœlête¿,¿ewydawnictwapol-

ukraiñski. Mo¿na tu nabyæ dzie³a

wie jednego p³aszcza wojsko-

Tyle mia³ do powiedzenia

genera³owie znali siê dobrze

skie bêd¹ zainteresowane roz-

polityczne, literaturê piêkn¹,

wego krojem zbli¿onego do

genera³ w sprawie swojego

jeszcze z czasów przedwojen-

prowadzaniemliteraturynapo³ud-

poezjê, pamiêtniki.

kroju p³aszczy niemieckich.

rzekomego dowodzenia SS-

nych oraz ze wspólnej bitwy

niu Ukrainy. Polacy, którzy tu

Czêsto, prócz mieszkañców

Czapka genera³a, choæ nie-

Ha³yczyn¹.

z Niemcami pod Tomaszo-

mieszkaj¹,bardzopragn¹kontaktu

Odessy, przychodz¹ tu goœcie

z ksi¹¿k¹ w jêzyku polskim.

miasta – turyœci polscy, Polacy,

w¹tpliwie jest to oficerska

Moim zdaniem, zdjêcie

wem Lubelskim. Po tej roz-

Z wyrazami szacunku

pracuj¹cy w Odessie.

czapka niemiecka, nie posia-

przedstawia genera³a w mun-

mowie genera³ Anders inter-

Siergiej Tarchanow,

„Kny¿kowa kramnycia” or-

da charakterystycznej dla SS

durze Ukraiñskiej Armii Na-

weniowa³ u w³adz brytyjskich,

Odessa

ganizuje spotkania literackie.