22

Opowiadanie

2 13 lutego 2009 * Kurier Galicyjski

Dygresje na

tym tekœcie, po prostu, jak

EDEK

aparat fotograficzny próbujê

wiarygodnie opisaæ swoje

„granicy światów”

refleksje noworocznosyl-

westrowe bez ¿adnych zleceñ

z góry.

Edek – student Wydzia³u Prawa Katolickiego Uniwersy-

tetu Lubelskiego planowa³ wakacje w 1937 roku, jak

MARCIN ROMER

rzeczywistoœæ. Tyle, ¿e ina-

Komu w drogê,

zwykle w stylu wêdkarsko-myœliwskim. Po zdaniu

czej bym pewnie roz³o¿y³

temu czas

egzaminów w czerwcu, tu¿ przed powrotem do nieod-

akcenty w towarzysz¹cym

Zapoznaj¹c siê z pierw-

Po mi³ym spêdzeniu kil-

leg³ego, rodzinnego Kurowa, zosta³ niespodziewanie

szym, drukowanym w „Ku-

opisowi komentarzu. Ka¿dy

ku dni w Przemyœlu rano 29

zaproszony do ustronnego gabinetu uczelnianego na

grudnia ruszamy w drogê

ma prawo do swoich subiek-

rierze Galicyjskim” tekstem

rozmowê z pewnym panem. W trakcie spotkania ów

razem z nasz¹ poetk¹ Tere-

tywnych odczuæ. Nie ja jes-

naszego kolegi z Kijowa –

tajemniczy mê¿czyzna, maj¹cy – jak siê okaza³o –

ni¹ do Kroœcienka nad Du-

tem autorem. Nie mój cyrk,

pana Eugeniusza Tuzow-

znakomit¹ orientacjê we wszystkich kwestiach, tycz¹-

najcem na spotkanie syl-

nie moje ma³py.

Lubañskiego, nie mog³em

cych osoby Edka, wykazywa³ szczególne zainteresowanie

westrowe oazowego Ruchu

oprzeæ siê kilku refleksjom,

Wiem, ¿e odczucia pana

jego znajomoœci¹ jêzyka niemieckiego. Czêœæ konwer-

„Œwiat³o-¯ycie”. Mia³a nas

jakimi chcia³bym siê podzie-

Eugeniusza nie s¹ odosob-

sacji potoczy³a siê nawet w jêzyku Goethego, a zakoñ-

zabraæ samochodem jakaœ

czy³a z³o¿eniem przysz³emu prawnikowi propozycji

nione. Wielokrotnie w roz-

liæ z czytelnikami naszej

pani z Jaros³awia. Nie wiem

wspó³pracy z sekcj¹ do spraw niemieckich polskiego

gazety.

mowach z ludŸmi, czêsto

dlaczego, ale myœla³em, i¿ za

wywiadu wojskowego.

Nie dotycz¹ one faktów.

przekraczaj¹cymi granicê,

kierownic¹ bêdzie siedzia³a

s³ysza³em o nag³ym poczuciu

Te obydwaj z panem Euge-

kobieta w wieku podesz³ym,

ZBIGNIEW ANTONI-PAWE£

odpowiadaj¹ce bynajmniej

wolnoœci, spokoju, œwie¿oœci

niuszem znamy, i poniewa¿

proszê mi wybaczyæ, w mo-

JANICKI

¿adnej z klasycznych technik

jakie ogarnia³o ich zaraz po

obydwaj jak s¹dzê, uwa¿amy

herowym berecie. Tymcza-

po³owowych. Jak okaza³o siê

siê za d¿entelmenów (trzeba

znalezieniu siê po jej polskiej

sem, gdy zeszliœmy na dó³,

CZćŒÆ I

po chwili, by³ to mieszkaniec

pisaæ gentelmanów ?) nie o

stronie. W wiêkszoœci opowia-

czeka³a na nas obok samo-

Ówczesna miêdzynaro-

pobliskiej wsi, zamieszka³ej

nich bêdzie mowa. Wszak

daj¹cymi nie byli ¿yj¹cymi

chodu sympatyczna, modnie

dowa sytuacja polityczna nie

zarówno przez ludnoœæ polsk¹,

d¿entelmeni o faktach nie

na Ukrainie Polakami, a rdzen-

ubrana kobieta w wieku

pozostawia³a ¿adnych z³udzeñ

jak i ukraiñsk¹. Edek popro-

dyskutuj¹.

nymi Ukraiñcami. Na zapis

trzydziestu paru lat. Bez

co do kolejnych planów Nie-

si³ speszonego pocz¹tkowo

Rzecz w odczuciach jakie

takich w³aœnie myœli i odczuæ

miec hitlerowskich, szczególnie

¿adnych przeszkód nawi¹-

k³usownika o instrukta¿ w ³o-

te fakty wywo³uj¹, opiniach

mo¿na siê te¿ natkn¹æ w

w odniesieniu do Polski.

wieniu oœcieniem, którym ten

zaliœmy z ni¹ kontakt. Oka-

felietonach i opowiadaniach

jakich te z kolei s¹ Ÿród³em.

Edek przyj¹³, wiêc propo-

w³ada³ perfekcyjnie. Wspólne

za³a siê nauczycielk¹ z Ja-

ukraiñskiego pisarza Jurija

Wchodzimy tu na grunt

zycjê i, zamiast na letnie –

hobby pozwoli³o prze³amaæ

ros³awia, która ju¿ od wielu

wêdkarskie lub myœliwskie –

pierwsze lody i m³ody Polak

Andruchowycza.

grz¹ski i œliski zarazem, nie

lat jest zwi¹zana z kato-

³owy, wyruszy³ z pocz¹tkiem

szybko znalaz³ wspólny jêzyk

Czemu o tym piszê? Dla-

poddaj¹cy siê racjonalnej

lickim Ruchem „Œwiat³o-

lipca, wraz z kilkudziesiê-

z m³odym Ukraiñcem.

ocenie.

tego, ¿e tekst pana Tuzow-

¯ycie”. Ba³em siê tylko na

cioma innymi s³uchaczami

W trakcie dalszej rozmowy,

pocz¹tku, ¿e m³oda kobieta

ró¿nych polskich uczelni,

ju¿ z udzia³em plastyka, m³o-

Jako dziecko, bêd¹c po raz pierwszy

nie poradzi sobie z prowa-

gdzieœ na po³udnie od Lwowa.

dzieñcy doszli do jeszcze jed-

dzeniem auta przez góry

nad Ba³tykiem, wdycha³em zaczaro-

nego porozumienia. Otó¿, obo-

Wspólne hobby

wany zapach portu w Jastarni, na

By³em szczêœliwy,

zowe menu zd¹¿y³o siê na tyle

pozwoli³o prze³a-

przejeœæ obu studentom, ¿e

pó³wyspie helskim. Do dziœ ten por-

i¿ ¿yjê i mam

umówili siê z nowym znajomym

maæ pierwsze

towy smród, zapach rozlanej ropy

okazjê spostrze-

na sta³y handel wymienny

lody i m³ody

artyku³ami konsumpcyjnymi.

i gnij¹cych, zdech³ych ryb kojarzy

gaæ z samochodu,

I tak, wojskowy fasunek,

Polak szybko

mi siê z powiewem dalekiego, wielkiego

jaka ta Polska

czyli suchary, konserwy, a

znalaz³ wspólny

œwiata.

jest piêkna.

tak¿e ³akocie – suszone dak-

jêzyk z m³odym

tyle i czekolada, mia³ byæ wy-

Œwieci³o nam

Na ³amach naszej gazety

Lubañskiego sprowokowa³

mieniany na swojskie jad³o:

Ukraiñcem.

s³oñce i na duszy

mnie do ods³oniêcia moich

pad³o kiedyœ, z pozoru ab-

mleko prosto od krowy, jaja,

Tam przyszli kontrwywia-

chleb razowy domowego wy-

w³asnych, w³aœnie - nie myœli,

surdalne, pytanie: czym ró¿ni

by³o radoœnie,

dowcy zostali poddani typowo

pieku i inne wiejskie specja³y.

a odczuæ.

siê Polak wychowany w Pol-

jak nigdy. A¿

wojskowemu szkoleniu. Poli-

Pawe³, bo takie imiê nosi³

Otó¿, ze mn¹ by³o tak

sce od tego, jaki wychowa³

chcia³o siê œpie-

gonowe ¿ycie doskwiera³o

mistrz oœcienia, zaprosi³ zatem

samo, ale zupe³nie ina-

siê na Ukrainie ? OdpowiedŸ

nieco studenckiej braci, nie-

przybyszów do rodzinnego

czej. Zaraz po przejechaniu

wydaje siê prosta. Niczym.

waæ: Chrystus

nawyk³ej do warunków polo-

domu, stoj¹cego na skraju

na ukraiñsk¹ stronê granicy,

A jednak. Obydwaj ró¿ni¹

siê rodzi nas

wych, tote¿ w nielicznych

wspomnianej wsi. Nazajutrz

siê wspomnieniami, jakie

omijaj¹c wyrwy na drogach,

wolnych chwilach m³odzie¿

zjawili siê obaj, przynosz¹c

oswobodzi...

dawa³em siê ponieœæ nie-

chcemy czy nie, bêd¹ dla

wyrywa³a siê nad przep³ywa-

swoje racje ¿ywnoœciowe.

ka¿dego z nich punktem od-

zwyk³emu poczuciu swobody.

j¹c¹ przez okolicê rzekê.

Nowy kolega powita³ ich ser-

zim¹. Moje obawy okaza³y

niesienia.

Durny, sentymentalny Po-

W pewne lipcowe popo³ud-

decznie, lecz goœcie ledwie

siê niepotrzebne.

lak. Pozwolê siê z tym nie

W takiej w³aœnie sytuacji

nie Edek, zawo³any wêdkarz,

zareagowali na jego pozdro-

Marta okaza³a siê nie

zgodziæ. Znam wiele osób

znajdujemy siê obaj z panem

siedzia³ sobie w³aœnie nad

wienie, os³upiali na widok

tylko œwietn¹ i inteligentn¹

urwistym jej brzegiem, wpat-

postaci, jaka ukaza³a siê na

w Polsce, z tych bardzo dobrze

Eugeniuszem, choæ obaj dziœ

rozmówczyni¹, lecz tak¿e

ruj¹c siê bezsilnie w prowo-

progu domu. Stanê³a przed

znaj¹cych ukraiñskie realia,

mieszkamy na Ukrainie. To

i doœwiadczonym kierowc¹.

kuj¹co wrêcz rzucaj¹ce siê

nimi zjawiskowo piêkna

te¿ zapewne nak³ada siê na

które reaguj¹ tak samo.

W drodze stale siê ³¹czy³a

w wodzie ryby. Obok zaprzy-

ukraiñska dziewoja.

Jako dziecko, bêd¹c po

rodzaj naszych odczuæ, nie

z ksiêdzem Adamem – kie-

jaŸniony adept sztuk piêknych,

– „To¿ to Halszka!” – wy-

raz pierwszy nad Ba³tykiem,

ukrywam, ¿e ró¿nych. Ka¿dy

uczeñ znakomitego Leona

rownikiem Ruchu „Œwiat³o-

krzyknêli niemal jednoczeœnie,

wdycha³em zaczarowany

z nas odczuwa to po swoje-

Wyczó³kowskiego, szkicowa³

pe³ni zachwytu. Uroda Ukra-

¯ycie” przez komórkê. Gdy

zapach portu w Jastarni, na

mu. Nie ma odczuæ lepszych

nadrzeczny pejza¿.

inki idealnie odpowiada³a

jechaliœmy przez polskie

i gorszych. Sfera ta nie pod-

pó³wyspie helskim. Do dziœ

W pewnym momencie Edek

opisowi postaci Kniaziówny

Bieszczady to podziwia³em

lega wartoœciowaniu.

ten portowy smród, zapach

dostrzeg³ postaæ, brodz¹c¹

Heleny Kurcewiczówny, wiel-

te górskie, nie zniszczone

rozlanej ropy i gnij¹cych,

Powtarzam raz jeszcze –

w przybrze¿nej p³yciŸnie i wy-

kiej mi³oœci Skrzetuskiego i

przez ludzi krajobrazy. By-

zdech³ych ryb kojarzy mi siê

nie spieram siê o fakty. Nie-

konuj¹c¹ dziwne ruchy, nie-

Bohuna, bêd¹cej jednoczeœnie

³em szczêœliwy, i¿ ¿yjê i mam

z powiewem dalekiego, wiel-

jednokrotnie zamieszcza-

okazjê spostrzegaæ z samo-

Uroda Ukrainki idealnie odpowiada³a

kiego œwiata.

liœmy na naszych ³amach

chodu, jaka ta Polska jest

opisowi postaci Kniaziówny Heleny

Myœlê ¿e, tu le¿y pies po-

materia³y o „granicy œwiatów”,

piêkna i boska. Œwieci³o nam

grzebany. Nasze odczucia –

jak nazywaj¹ czasem dzisiej-

Kurcewiczówny, wielkiej mi³oœci

s³oñce i na duszy by³o ra-

sz¹ granicê polsko-ukraiñ-

to skryta emanacja naszych

doœnie, jak nigdy, a¿ chcia³o

Skrzetuskiego i Bohuna, bêd¹cej jed-

sk¹. Relacja z podró¿y do

marzeñ i pragnieñ. Nie zaw-

siê œpiewaæ: „Chrystus siê

noczeœnie obiektem westchnieñ mêskiej

sze trzeba braæ je za obiek-

Przemyœla przedstawiona

rodzi nas oswobodzi”...

czêœci fanów powieœci Henryka Sien-

przez pana Eugeniusza Tuzow-

tywn¹ rzeczywistoœæ.

(cdn.)

Lubañskiego wiernie oddaje

kiewicza „Ogniem i mieczem”.

KG