23

Kurier Galicyjski * 2 16 marca 2009

ZAPOMNIANA POETKA KAZIMIERA ZAWISTOWSKA

w rozdziale Polskie Groby na

Bo tu kolumna tylko

Idziesz ku mnie?...poza

Kresach – wydawnictwo In-

gromnic p³onie –

mn¹ las krzy¿ów

stytutu Lwowskiego w War-

A dym kadzide³ wonieje

szczernia³y,

szawie. Jak dzisiaj wygl¹da to

ja³owcem....

Wiêc strudzonam jest

miejsce nie wiem. Du¿¹ ra-

bardzo... czczych szuka³am

doœæ sprawi³aby mi informacja

cieni,

Popêkan¹ p³ytê nagrobn¹

o otoczeniu go nale¿yt¹ opiek¹.

Po ¿yciowych goœciñcach,

rozpieraj¹ korzenie wyso-

Ja o istnieniu i twórczoœci tej

pielgrzymie sanda³y

kich krzewów. Jeszcze rok,

poetki z Podola dowiedzia³em

Opylaj¹c w b³otnistej ³ez

dwa i pozbawiony wszelkiej

siê po raz pierwszy po prze-

i krwi bezdeni.

opieki obelisk zawali siê....

KAZIMIERZ DZIADOSZ

czytaniu opowieœci pana

Zbigniewa Hausera. Za co mu

Po co d³oñ k³adziesz,

Zwiêd³e kwiaty, blademu

Szanowny Panie Redaktorze!

jestem bardzo wdziêczny.

gasz¹c œwietlne ³uny,

ur¹gaj¹c czo³u,

Jestem od trzech lat, ra-

Wychowany w PRL w szkole

Ty widmo, przysz³e spod

Wyostrzaj¹c siê w kolce

zem z ¿on¹, sta³ym czytelni-

nie mog³em mieæ stycznoœci

kurhannych zwy¿y,

cierniowej obrêczy-

Kazimiera Zawistowska

kiem „Kuriera Galicyjskiego”.

z twórczoœci¹ Kazimiery Za-

Ty, co w pierœ ch³oniesz jêk

A d³onie grzebi¹ w urnie

Nawet w jednym z numerów

wistowskiej, polskiej poetki

spróchnia³ych krzy¿y –

styg³ego popio³u,

Kuriera Redakcja zamieœci³a

z dalekiego Podola. Program

Swój umar³y, a œwietny

przes³any przez ¿onê opis

edukacyjny tamtych lat am-

Po co d³oñ k³adziesz, cisz¹c

ongi, sen m³odzieñczy...

poszukiwania przez nas domu

putuj¹c pamiêæ o Kresach

z³ote struny...

rodzinnego, miejsca urodze-

tego nie obejmowa³. Obecnie

Zostaw – niech graj¹ – niech

O sny zwiêd³e! O kwiaty

nia ¿ony w Samborze. Dzisiaj,

bardzo czêsto siêgam po jej

siê ucieleœni

otrz¹œniête z rosy!

podczas lektury Kuriera nr 23

wiersze ze zbioru „Utwory ze-

Ostatni akord mej ostatniej

B³êkitne nad strumieniem

-24 moj¹ uwagê przyci¹gn¹³

brane” wydanego przez Wydaw-

pieœni...

niezabudek twarze!

artyku³ o opuszczonych i za-

nictwo Literackie w Krakowie

O wonne m³odym zielem

pomnianych grobach polskich

w1982r..Jestempodogromnym

polne sianokosy!

Typowy los, zapomnia-

pionierów górnictwa solnego

wra¿eniem piêkna tych wier-

O cicho rozespane stepowe

nego polskiego grobu kre-

na Bukowinie, o cmentarzu w

szy! Byæ mo¿e moje emocje s¹

cmentarze!

sowego. A mo¿e jednak znaj-

Kaczyce.

spotêgowane równie¿ pocho-

dzie siê ktoœ, kto grób ten

Przy tej lekturze, przypom-

dzeniem mego Ojca i jego ro-

I dalej opis Zbigniewa Ha-

ochroni i uporz¹dkuje? Bo

nia³em sobie inny opis zapo-

dziców, a moich dziadków ze

usera w drodze na cmentarz

chyba warto...”

mnianej mogi³y, a mianowicie

Lwowa. Ponadto z jakiœ, dziœ

Tyle wg wzruszaj¹cego opi-

do grobu poetki: „Starego

na Podolu w Supranówce 4 km

ju¿ nie do odtworzenia prze-

su Zbigniewa Hausera poszu-

cmentarza w³aœciwie ju¿ nie

od Podwo³oczysk nad Zbru-

kazów z dzieciñstwa mam

kiwania œladów dworu Supra-

ma. Obelisk pani Kazimiery

czem znajduje siê miejsce po-

wra¿enie, ¿e wczeœniejsze po-

nówka i grobu wspania³ej po-

unosi siê niczym samotna

chówku wspania³ej poetki

kolenie mieszka³o, gdzieœ tam,

Grób Zawistowskiej, stan

etki Kazimiery z Jasieñkich

arka Noego wœród morza

Kazimiery z Jasieñskich Za-

na piêknym Podolu. Dlatego

obecny

Zawistowskiej.

chaszczów i chwastów, na

wistowskiej. Opis ten, doku-

te¿ i we mnie tkwi cz¹stka

Ja koñcz¹c ten mój wywód

samym skraju skarpy cmen-

mentuj¹cy stan sprzed prawie

mi³oœci do tamtych stron, tak

klasycystycznym dworem na

o œladach pozosta³ych na

tarnej, z lewej strony za cerk-

15-tu lat, autorstwa Zbigniewa

piêknie wyra¿onych w wier-

planie szerokiego i wyd³u-

Podolu po tej wspania³ej pol-

wi¹. Jedyny polski grób.

Hausera zamieszczony zosta³

szach Kazimiery Zawistow-

¿onegoprostok¹ta.Usytuowany

skiej poetce, powtórzê pytanie

Dopiero gdzieœ w oddali do-

w Roczniku Lwowskim 1992

skiej.

w parku, otoczony ze wszyst-

za panem Zbigniewem Hause-

strzegam krzy¿e nowego

kich stron wiekowymi drze-

rem: „A mo¿e znajdzie siê ktoœ,

cmentarza ukraiñskiego.

towskiego, w³aœciciela maj¹tku

wami.

kto grób ten ochroni i upo-

Na dole pomnika odczy-

Kazimiera Zawistowska

Supranówka, blisko Podwo-

Zbigniew Hauser, szukaj¹c

rz¹dkuje? Bo chyba warto...”

ta³em prawie ju¿ zatarty

urodzi³a siê w Rasztowcach 17

œladów dworu Zawistowskiej

³oczysk nad Zbruczem za-

Myœlê, ¿e bêdê wyrazicie-

napis:

stycznia 1870 r. u stóp „mio-

w Supranówce i jej grobu, tak

lem wielu innych Kresowian

Pan na jej duszê, jak na

mieszka³a tam razem z mê-

doborskiej puszczy”, „wœród

¿em. By³a matk¹ trojga dzieci.

opisuje te okolicznoœci odszu-

je¿eli zwrócê siê z tym pyta-

harfê z³ot¹

bia³ych wsi polskich i przy-

kania tych historycznych ju¿

Gdy czas jej na to pozwala³,

niem do redakcji Kuriera

D³onie po³o¿y³ – i rzek³: Moj¹

cerkiewnych cmentarzy”.

miejsc: „Przechodz¹c z Pod-

wyje¿d¿a³a do Krakowa, gdzie

Galicyjskiego? Czy redakcja

bêdzie (...)

Matka poetki Albertyna z To-

wo³oczysk do Supranówki

mo¿e zainspirowaæ grupê

To cytat z jej w³asnego

spotyka³a siê z literatami, zwi¹-

rosiewiczów by³a Ormiank¹,

przez k³adkê na rzeczce Sa-

zanymi z „¯yciem”. W atmo-

naszych rodaków z Wo³oczysk,

wiersza o œw. Agnieszce.

ojciec, doktor Henryk Jasieñ-

sferze dysput o ¿yciu i poezji

miec, nieopodal wpadaj¹c¹ do

Podwo³oczysk, z Supranówki

Nieco wy¿ej – napis lepiej

ski czynny udzia³ w Powstaniu

Zbrucza napotykam na star-

znajdowa³a zachêtê do dalszej

– ¿e wymieniê tych najbli¿-

widoczny, na murowanej

Styczniowym przyp³aci³ utra-

sz¹ kobietê. Zapytana po

szych Supranówce, która to

tablicy (odnowionej przez

twórczoœci. Zmar³a w Krako-

t¹ stopnia uniwersyteckiego.

rosyjsku o drogê, przyjrza³a mi

wie 28 lutego 1902 r.. Mia³a

grupa mog³aby przej¹æ opiekê

kogoœ?): „Kazimiera z Ja-

Da³ siê póŸniej poznaæ jako

siê uwa¿nie, uœmiechnê³a i czy-

zaledwie 32 lata.

nad tym grobem Kazimiery

sieñskich Zawistowska ur.

redaktor i znakomity publicysta

st¹, œpiewn¹ polszczyzn¹ od-

Zawistowskiej? Je¿eli jeszcze

17.I.1870r.zm.28.II.1902r.”

„Dziennika Lwowskiego” oraz

powiedzia³apytaniem,wktórym

istnieje!

Z ognisk pastuszych bije

„Gazety Narodowej”. Przysz³a

dŸwiêcza³o zdumienie: Mi³y

blask czerwony,

Mo¿eczytelnicy Kuriera Ga-

Do pomnika prowadzi³y

poetka wzrasta³a w atmosfe-

panie, to o ten grób jeszcze

Z³oc¹ siê iskry przez dymy

licyjskiego,zwi¹zaniuczuciowo

kiedyœ z cerkwi schodki,

rze wysokiej kultury duchowej

ktoœ pyta? Po chwili doda³a:

przesiane,

z tamtym rejonem Podola

których œlady, wraz z po-

i przywi¹zania do tradycji

Tak, grób jest i napis na nim

wespr¹ zainicjowan¹ przez

t³uczon¹ balustrad¹, jesz-

I s³ychaæ g³osy têskne,

narodowych i religijnych. Otrzy-

te¿, ale dworu nie ma. Spalony

rozœpiewane -

Redakcjê akcjê ratowania

cze widaæ. W³aœnie, dlaczego

ma³a staranne wykszta³cenie,

zosta³ pod koniec wojny, chy-

Rusiñskich dumek

miejsca pamiêci tej wspa-

z cerkwi? Zapewne dlatego,

najpierw w domu, póŸniej w

ba w 1944 r. w tym miejscu

roze³kane tony (...)

nia³ej naszej poetki. Ja pierw-

¿e wieœ by³a w swej wiêk-

Szwajcarii. PoetycznoϾ jej

stoi teraz ko³choz.”

szy przy³¹czê siê do zbiórki

szoœci rusiñska i koœcio³a

duszy kszta³towa³a ziemia

Dalej Zbigniew Hauser pi-

I cisza znowu. Ch³opskie

funduszy na ratowanie jej

nie by³o. Dziedzice modlili

rodzinna, piêkna ziemia po-

sze: „Doszed³em do ko³chozu.

wierzby siwe

grobowca. I bêdê to czyni³ do

siê w cerkwi, do tego samego

dolska..

Sta³a przy nim grupa Rosja-

Opad³ym liœciem m¹c¹ wodê

chwili, a¿ bêdzie mo¿na powie-

przecie¿ Boga. I tu j¹ pocho-

Jak pisa³ Stanis³aw Wy-

nek. I one równie¿ ogl¹da³y

dzieæ, ¿e Kazimiera Zawistow-

wano. A mo¿e i ona sama

w stawie –

rzykowski – poeta, powiernik

mnie od stóp do g³owy. Wi-

S³ychaæ ci¹gn¹ce odlotne

ska ma swoje sta³e, udokumen-

chcia³a le¿eæ wœród tego

i przyjaciel poetki: „Wra¿liwa

docznie obcy zagl¹daj¹ tu

¿urawie.

towane miejsce w podolskiej

ludu, z którym od dziecka

dusza marzycielskiego dziec-

rzadko. Nie wiedzia³y o dworze

ziemi na cmentarzu w Su-

by³a tak z¿yta i którego

ka wczeœnie podda³a siê me-

wiele, ale potwierdzi³y, ni to po

pranówce.

pieœni i obrzêdy wycisnê³y

Bia³e przêdziwa gdzieœ lec¹

lancholijnemu urokowi ziemi

rosyjsku, ni to po ukraiñsku,

przez niwê,

Bardzo gor¹co proszê

piêtno na jej twórczoœci?

stepowej, bezleœnej, uwieñczo-

¿e grób siê zachowa³”; „Na

Bia³e przêdziwa p³yn¹ –

redakcjêKurieraGalicyjskiego

nej kurhanami, pe³nej legen-

samom kraju dawnoho cer-

Dziœ moja dusza jest cichym

wiatr je miota –

o uwzglêdnienie mojej pro-

darnych wspomnieñ i nieo-

grobowcem.

kownoho k³adbiszcza pocho-

pozycji.

I p³ynie ze stepów bezdenna

kreœlonych przeczuæ. Marze-

Wy, jak motyle w grobowcu

roniena eta pisatielnica”. Ko-

têsknota.

nia dziewczêce podsycane og-

biety te poda³y, ¿e dwór sta³

Kazimierz Dziadosz uro-

zb³¹kane,

(Jesieñ)

nist¹ uczuciowoœci¹ i uskrzy-

jeszcze po wojnie, ale sp³on¹³

dzony w 1940 roku w Kroœnie

Ranicie skrzyd³a o granitów

dlone gibk¹ wyobraŸni¹ szyb-

nad Wis³okiem. Od 1965

œcianê.

gdy komsomolcy urz¹dzili tam

Dwór Supranówka wg opi-

ko przeobleka³y siê w kszta³ty

roku mieszkaniec Zielonej

su Romana Aftanazego, za-

klubokawiarniê. Wypalone

utworów wierszem i proz¹”.

resztki muru rozebrano póŸ-

Góry.

IdŸcie wiêc, cienie, ch³on¹c

mieszczonego w „Materia³ach

Pani Kazimiera po wyjœciu

niej do fundamentów.”

blask i wonie –

do dziejów rezydencji” by³

za m¹¿ za Stanis³awa Zawis-

KG