4

Zwyczaje wielkanocne

7 23 kwietnia 2009 * Kurier Galicyjski

PISANKA EUROPEJSKA

HALINA P£UGATOR

pisanka niechc¹cy siê pot³u-

cze, nale¿y j¹ zakopaæ w ziemi,

chalne, Wniebowst¹pienie

Wiosna. Przyroda i ludzie

najlepiej w ogrodzie lub w

Pañskie, Zes³anie Ducha

oczekuj¹ Wielkanocy – jed-

polu.

Œwiêtego, Bo¿e Cia³o.

nego z najwa¿niejszych

Oprócz pisanek s¹ te¿ kra-

œwi¹t chrzeœcijañskich. Od

szanki, przewa¿nie koloru

dawien dawna w tych dniach

Namalujemy pisankê

czerwonego, który symbolizuje

umacnia³y siê wiêzy przy-

ku chwale Boga

przelan¹ za ludzi krew

jaŸni, zapominano o zadaw-

Podczas warsztatów lice-

zmartwychwsta³ego Zbawi-

nionych urazach. Wiosna.

aliœci ze Stanis³awowa przypo-

ciela oraz radoœæ ¿ycia. Ciem-

Szczêœliwi z powodu przebu-

minali sobie dawne obyczaje,

noczerwony kolor otrzymuje

W Polsce Wielkanoc – to

dzenia przyrody i Zmart-

zwi¹zane z pisankami. Wedle

siê z wywaru ³upin cebuli.

œwiêto koœcielne, zwi¹zane ze

wychwstania Chrystusa

tradycji, jaja maluj¹ dziew-

Z kory dzikiej jab³oni – kolor

Zmartwychwstaniem Jezusa

ludzie odwiedzali siê nawza-

czyny i kobiety. Musz¹ to robiæ

¿ó³ty, z m³odych brzozowych

Chrystusa. Na Ukrainie to

w ciszy, spokoju oraz skupione

jem i darowali sobie symbol

liœci – zielonkawy, z szyszek

œwiêto jest uwa¿ane za koœ-

na dobrych myœlach. Malu-

wielkanocny – pisankê.

olchy – brunatny. Do wody do

cielne od koñca I tysi¹clecia.

j¹c, cicho œpiewaj¹ piosenki

Wczeœniej by³o to œwiêto ku

o wioœnie. Malowanie rozpo-

przyjêto nazwê Zmartwych-

czci S³oñca, które w tym czasie

czyna siê w œwiêto Ofiarowa-

wstanie.

budzi siê do ¿ycia, wskrze-

nia Pañskiego - Stritennia (15

Na œwiecie znane jest te¿

szaj¹c si³y przyrody. Niegdyœ

lutego) – jak tylko m³ode

jako Pascha, od hebrajskiego

ludzie uwa¿ali, ¿e œwiat³a z

s³oñce zaczyna przybieraæ na

Pesach, wiosennego Œwiêta

nieba – to s¹ oczy bóstw. W

si³ach, id¹c ku wioœnie.

Przaœników, upamiêtniaj¹-

mitologii œwiat³o jest symbo-

Na Wielkanoc pisanki daj¹

cego wyjœcie ¯ydów z Egiptu,

lem wzroku i prawdy, a ciem-

sobie nawzajem krewni i przy-

obchodzonego w pe³niê ksiê-

noœæ, noc, mg³a symbolizuj¹

Ten czas sta³ siê pocz¹tkiem

jaciele. Zazwyczaj, maluje siê

farbowania kraszanek dodaje

¿yca, w czasie którego na ofiarê

œlepotê i krzywdê. M¹droœæ

od 15 i wiêcej jaj. Jedn¹ lub

przyjaŸni polsko-ukraiñskiej

siê trochê wody œwiêconej – ze

przeznaczano jednoroczne

ludowa g³osi, ¿e pierwsze

dwie pisanki k³adzie siê do

dla uczniów liceum przyrod-

œwiêta Chrztu Pañskiego,

baranki. Chrystus jako Heb-

niczo-matematycznego w Sta-

promienie s³oñca niszcz¹

koszyka ze œwiêconk¹, ze

Ofiarowania Pañskiego i Zwia-

rajczyk, obchodzi³ to œwiêto, na

nis³awowie oraz uczniów lice-

wp³yw z³ych duchów. Œwiat³o

dwie-trzy – na cmentarzu,

stowania. Zazwyczaj krasza-

nie wraz z uczniami przyby³ do

um im. Baczyñskiego z miasta

oznacza wiedzê, sprawiedli-

jedn¹ - dwie daje siê kap³anowi

nek jest 13 – na wspomnienie

Jerozolimy i œwiêto Pesach

Nowa Sól. Rok temu dzieci

woœæ, mi³osierdzie, zwyciêstwo

w cerkwi, czêœæ - w prezencie.

Chrystusa i 12 Aposto³ów.

sta³o siê t³em mêki, œmierci

i nauczycieli po³¹czy³a pisan-

nad wszelkim z³em i krzywd¹.

Dzieciom wrêcza siê jasne,

W Polsce w ka¿dym z do-

i zmartwychwstania Jezusa.

ka, a nie tylko umowa o wspó³-

Temat s³oñca jest czêsto

jaskrawe pisanki, doros³ym –

mów podczas Œwi¹t Wielka-

Podczas Soboru nicej-

pracy. W ramach programu

obecny w przys³owiach oraz

z czterdziestoma klinkami,

nocnych  pojawiaj¹  siê

skiego w 325 roku ustalono,

tradycjach obchodów Wielka-

„Rita” fundacji polsko-amery-

liniami krzywymi oraz symbo-

pisanki – robione w³asnorêcz-

¿e bêdzie siê je obchodziæ w

nocy na Ukrainie, szczególnie

kañskiej „Edukacja dla demo-

lami nieskoñczonoœci.

nie lub kupione. S¹ to ozdo-

pierwsz¹ niedzielê po pierwszej

na wsi. Jest tak¿e ró¿nica w

kracji” trzech nauczycieli i

Poza tym, na Ukrainie

bione jajka drewniane albo

wiosennej pe³ni ksiê¿yca,

nazwie œwiêta – w Polsce to

pisanka symbolizuje mi³oœæ.

piêtnastu uczniów mia³o

zwyk³e kurze. Metody ozdabia-

przypadaj¹cej po równonocy

Wielkanoc, a na Ukrainie –

Dziewczyny daruj¹ ch³opa-

mo¿liwoœæ zwiedzenia polskiego

nia s¹ przeró¿ne. Mo¿na je

wiosennej. Sposób obliczenia

miasta, a tak¿e spróbowania

We³ykdeñ (Wielki Dzieñ).

kom, którzy im siê podobaj¹,

malowaæ farbkami jednolicie

tej daty zosta³ podany przez

swych si³ przy wykonywaniu

Jak mówi dyrektor liceum

pisankê czerwon¹. W zamian

lub w jakieœ wzory, wyskroby-

niemieckiego matematyka

pisanek huculskich i bojkow-

w Nowej Soli Wies³aw Kru-

ch³opcy powinni wrêczyæ

waæ w nich wzorki lub wiele

C. F. Gaussa.

skich, i... polskich.

kowski „nazwê tego œwiêta,

chustkê albo korale, symboli-

wiele innych.

Wielkanoc jest wiêc œwiê-

najbardziej typow¹ dla ludów

zuj¹ce przysz³e wesele. Naj-

Pisanki ukraiñskie ró¿ni

tem ruchomym: mo¿e wypaœæ

Wielki Dzieñ-Wielka Noc

s³owiañskich, przyjêliœmy od

³adniejsze pisanki dziewczyny

od polskich to, ¿e ukraiñskie

najwczeœniej 22 marca, zaœ

„Projekt przewidywa³ rów-

Czechów wraz z chrzeœci-

zalewaj¹ wod¹, a potem myj¹

symbole wielkanocne s¹ oz-

najpóŸniej 25 kwietnia. Po

jañstwem, a nawi¹zuje ona

nie¿ studiowanie historii oraz

ni¹ twarz, by byæ „piêknymi,

dobione ornamentami. Na

wprowadzeniu kalendarza

do cudu Zmartwychwstania,

daty obchodów Wielkanocy,

jak malowanie”.

pisankach polskich mo¿na

gregoriañskiego znów pojawi³y

który nast¹pi³ noc¹. Zapisy

Ofiarowane pisanki trzyma

a tak¿e tradycji i obyczajów

zobaczyæ rysunki. Wszystkie

siê odmiennoœci: w prawos³a-

w Nowym Testamencie œwiad-

siê w domu do nastêpnych

obchodów tego najwiêkszego

pisanki ukraiñskie zosta³y

wiu Wielkanoc obchodzi siê

cz¹, ¿e gdy Maria Magdalena

Œwi¹t Wielkanocnych, a na-

œwiêta chrzeœcijañskiego, -

w liceum w Nowej Soli.

bowiem zgodnie z kalenda-

opowiada dyrektor liceum w

przyby³a do grobu Jezusa,

wet przez wiele lat. K³adzie siê

W trakcie pobytu na Ukrai-

rzem juliañskim.

Stanis³awowie Miros³aw Bidy-

œwiat jeszcze pogr¹¿ony by³

je na ozdobnym pó³misku albo

nie goœcie z Polski byli w

Z dat¹ Wielkanocy powi¹-

czak. – Prezentowaliœmy ukra-

w ciemnoœciach, a kamieñ,

przez wydmuchany otwór

Muzeum Pisanek w Ko³omyi –

zany jest termin wiêkszoœci

iñskie tradycje narodowe. Gdy

zas³aniaj¹cy wejœcie do

wk³ada kilka splecionych ze

jednym z najwiêkszych w Eu-

ruchomych œwi¹t ogólno-

zaczêliœmy rozmawiaæ na ten

grobu, ju¿ by³ odsuniêty. W

sob¹ nici z kitk¹ na koñcu.

ropie. Byli tak¿e w Kosowie –

chrzeœcijañskich i katolickich,

temat, okaza³o siê, ¿e mamy

niektórych jêzykach s³owiañ-

Mo¿na tak nanizaæ ca³y sznur

huculskim centrum pisan-

m.in.: Œroda Popielcowa,

ze sob¹ wiele wspólnego, ale

skich œwiêto okreœla siê jako

pisanek i powiesiæ na œcianie

karstwa.

Wielki Post, Triduum Pas-

Wielki Dzieñ, w i innych

te¿ sporo tradycji siê ró¿ni.

w pokoju goœcinnym. Jeœli

KG

PTAKI WIELKANOCNE Z WOŁYNIA

AGNIESZKA RATNA tekst

WITALIJ KOSTYKEWYCZ

¿elazkiem. Jeœli nie mamy

s³omy, mo¿na u¿yæ koloro-

zdjêcia

wego papieru, wczeœniej po-

dawna wrêcza siê sobie naw-

Gliniane doniczki i szyde³-

zajem nie tylko kraszanki,

ci¹wszy go w paseczki. S³omê

kowane lalki, star¹ broñ

ale tak¿e w³asnorêcznie wy-

czy papier kolorowy sk³ada-

kozack¹ i tkane gobeliny,

konane ptaszki, Swit³anie

my na krzy¿ i kilka razy

wyroby ze szk³a i s³omy, pa-

Kostykewycz przekaza³a ko-

przeplatamy. Dwie po³owy

mi¹tki z kamienia i drewna,

sk³adamy razem i ³¹czymy z

le¿anka, która powróci³a z

tradycyjne ukraiñskie stroje

obu stron. Do œrodka wk³a-

wyprawy folklorystycznej.

ludowe i ozdoby... Artyœci ze

damy jajko, potem wyginamy

Artystka od razu zapali³a siê

Lwowa i £ucka prezentowali

do odrodzenia tej tradycji

g³ówkê i ogonek.

to wszystko na Jarmarku

ludowej, wiêc nastêpnego

Ptaki – to jeden z naj-

Dziœ ptaki wielkanocne

Jagielloñskim w Lublinie,

dnia skontaktowa³a siê z oso-

bardziej ulubionych symboli

Swit³any Kostykewycz s¹ zna-

który odby³ siê w sierpniu

ne daleko poza granicami

b¹, któr¹ jeszcze babcia nau-

Ukraiñców – mówi artystka.

2007 r. Jarmark wirowa³

Wo³ynia. Artystka nauczy³a

czy³a wykonywaæ atrybuty

– Istnieje legenda, ¿e pod

przez piêæ dni, chêtnych do

tej sztuki dzieci ze szko³y

wielkanocne. Telefonicznie

postaci¹ ptaków na ziemiê

nabycia rêkodzie³a nie bra-

przekazywa³a pani Swit³anie

wracaj¹ dusze zmar³ych

niedzielnej przy œwi¹tyni

kowa³o. Mamy, które przysz³y

informacje o tym, jak z

rodziców. W œwiecie przed-

Opieki Matki Bo¿ej w £ucku.

z dzieæmi, musia³y dos³ownie

materia³ów podrêcznych

chrzeœcijañskim uwa¿ano je

Swego rodzaju wystawa prac

odrywaæ swoje pociechy od

jest urz¹dzana pierwszego

za symbole losu, rodziny, mi-

wykonuje siê symboliczne

ptaków wielkanocnych,

dnia Œwi¹t Wielkanocnych.

³oœci, za talizmany weselne,

upominki wielkanocne.

wykonanych ze s³omy lub

za opiekunów rodziców i ko-

- Nie ma w tym nic skom-

Po Mszy œw. dla dzieci urz¹-

papieru. Ich autork¹ by³a

plikowanego – mówi pani

biet. W chrzeœcijañstwie

dza siê œwi¹teczne zabawy.

plastyczka i pisankarka (ma-

Swit³ana, pokazuj¹c przed-

ptaki s¹ zwiastunami Zmart-

Na zakoñczenie spotkania

luj¹ca pisanki) Swit³ana

stawicielowi „Kuriera Gali-

wychwstania, a jajeczka –

uczniowie szko³y niedzielnej

Kostykewycz. Ptaki nie roz-

cyjskiego”, jak siê wykonuje

podchodz¹ do rodziców i

symbolami radoœci i wiary w

chodzi³y siê, a rozlatywa³y

ptaszki. - Bierzemy s³omê

krewnych, i ze s³owami: „Chrys-

Jezusa Chrystusa.

i niemal¿e ka¿de dziecko

Wiadomoœæ o tym, ¿e w

¿ytni¹ lub pszeniczn¹, mo-

tus Zmartwychwsta³!” wrê-

wraca³o do domu z ptakiem

jednej ze wsi na Wo³yniu od

czymy j¹ i trochê prostujemy

czaj¹ im ptaki wielkanocne.

w rêku.