18

Za wolność naszą i waszą

7 23 kwietnia 2009 * Kurier Galicyjski

GENERAŁ MARKO BEZRUCZKO

pu³kownika O³eksy Woro-

wiono przy³apaæ go podczas,

Jej punkty: 2 i 4 odnosz¹

niewa, utworzonej z 49 i 50

gdy bêdzie oblega³ Zamoœæ.

siê, jak myœlê, do sytuacji w

Batalionu Strzelców, 6 Bry-

Obronê Zamoœcia powie-

Zamoœciu.

gady Artylerii pod dowódz-

rzono pu³kownikowi Bezruczce

Zacytujmy te punkty Kon-

SZYMON KAZIMIERSKI

twem pu³kownika Aleksejewa,

i jego 6 Dywizji Strzelców

wencji:

6 Dywizjonu Kawalerii pod

Siczowych. Dowództwo polskie

2. Wojska polskie i ukra-

Genera³ Marko Bezruczko

dowództwem podpu³kownika

w ostatniej dos³ownie chwili

iñskie odbywaj¹ akcjê wspólnie,

urodzi³ siê 31 paŸdziernika

Janczewœkigo, kompanii sa-

wzmocni³o obronê Zamoœcia

jako wojska sprzymierzone.

1883 roku we wsi Wielki Tok-

perów, kompanii technicznej.

31 pu³kiem Strzelców Kaniow-

4. Naczelne Dowództwo

mak na Zaporo¿u. Ukoñczy³

Dywizja liczy³a 239 ofice-

skich pod dowództwem ka-

Wojsk Polskich przydzieli do

Czugujewsk¹ Oficersk¹

rów oraz 2253 podoficerów

pitana Miko³aja Bo³tucia.

sztabów operacyjnych wojsk

Szko³ê Piechoty, a nastêpnie

i szeregowych. Szefem Sztabu

Strzelcy Kaniowscy przybyli do

ukraiñskich swoich oficerów,

Miko³ajewsk¹ Akademiê

Dywizji by³ podpu³kownik

Zamoœcia  naprawdê  w

a g³ówna Komenda Wojsk Uk-

Sztabu Generalnego w Pe-

Wsewo³od Zmijenko.

ostatniej chwili. Podczas, gdy

raiñskich przydzieli, w poro-

tersburgu. W czasie pierwszej

Dywizja trafi³a na front 2

wy³adowywali siê z poci¹gu na

zumieniu z Naczelnym Do-

wojny œwiatowej walczy³

maja 1920. Jako jedyny du¿y

stacji w Zamoœciu, pierwsze

wództwem Wojsk Polskich, do

z Niemcami, dowodz¹c szta-

oddzia³ ukraiñski nie podle-

pododdzia³y bolszewickich

polskich dowództw, oddzia³ów

bem dywizji piechoty. Na

ga³a bezpoœrednio dowództwu

zwiadowców próbowa³y penet-

zak³adów itd. swoich oficerów

Ukrainê wróci³ w roku 1918,

ukraiñskiemu, a wesz³a w

rowaæ dojœcia do miasta, a je-

³¹cznikowych.

Genera³ Marko Bezruczko

kiedy nast¹pi³o kompletne

sk³ad 3. Armii polskiej Edwar-

den z tych pododdzia³ów zacz¹³

Strzelcy Kaniowscy przyje-

rozsypanie siê armii rosyj-

da Rydza-Œmig³ego. Razem

dot¹d doœæ bezsensownie wy-

ju¿ nawet grabiæ zamojsk¹

chali do Zamoœcia, kiedy w

skiej. By³ ju¿ wtedy podpu³-

z t¹ Armi¹, 6 Dywizja dnia 7

krwawiaj¹cej siê w bezsku-

kolegiatê.

Zamoœciu ju¿ siê strzela³o.

kownikiem. Zosta³ przyjêty

maja 1920 zdoby³a Kijów. Do

tecznych atakach na Lwów,

Ataki Konarmii na Zamoœæ trwa³y

przez Paw³a Skoropadskiego

po³owy maja 1920 Dywizja

postanowi³ wreszcie zrealizowaæ

nieprzerwanie przez trzy doby.

do tworz¹cej siê armii ukra-

przyjê³a 800 ochotników, w

dawno ju¿ otrzymany rozkaz

iñskiej, gdzie potrzebowano

tym 150 oficerów.

naczelnego dowódcy Armii

Obroñcy miasta stanêli jednak na

oficerów sztabowych, dlatego

Zacytujê opiniê, jak¹ cie-

Czerwonej Siergieja Kamie-

wysokoœci zadania. 31 sierpnia pod

wiêc natychmiast obj¹³ sta-

szy³a siê Dywizja: - „Bardzo

niewa o przyjœciu z pomoc¹

Zamoœæ podesz³y, œcigaj¹ce Konarmiê

nowisko zastêpcy szefa

karna, zdyscyplinowana,

Tuchaczewskiemu pod War-

Sztabu Generalnego.

doœwiadczona jednostka („kad-

szaw¹ i wyjœciu na ty³y Wojska

a¿ od Lwowa, oddzia³y genera³a

rowa”, praktycznie wszyscy

Podczas zamachu stanu,

Polskiego, skoncentrowanego

Hallera i otoczy³y zajêtego oblê¿eniem

¿o³nierze z doœwiadczeniem

jaki mia³ obaliæ hetmana

do uderzenia znad Wieprza.

bojowym) – najlepsza ukraiñ-

Skoropadskiego, Bezruczko

Droga Konarmii, jak j¹ nazy-

Budionnego. Dosz³o do s³ynnej bitwy

ska, dorównuj¹ca bitnoœci¹

przy³¹czy³ siê do zwolenników

wali bolszewicy, wiod³a przez

pod Komarowem i spektakularnego

Zamoœæ. Manewr ten by³ spóŸ-

6 Dywizja Strzelców – to by³a bardzo

pobicia bolszewickiej kawalerii.

niony. Tuchaczewski ju¿ cofa³

siê na ³eb, na szyjê, a to pozwo-

karna, zdyscyplinowana, doœwiad-

li³o polskiemu dowództwu

Wokó³ obrony Zamoœcia,

Jak, u Boga Ojca, kapitan

czona jednostka („kadrowa”, praktycznie

odblokowaæ oddzia³y dotych-

a g³ównie wokó³ pytania, kto

Bo³tuæ mia³ obj¹æ dowodzenie,

wszyscy ¿o³nierze z doœwiadczeniem

dowodzi³ obron¹ Zamoœcia,

nie znaj¹c sytuacji obrony

Obrona Zamoœcia

powstaj¹ teraz ró¿nice w oce-

miasta? Czy wobec rosyj-

bojowym) – najlepsza ukraiñska,

zosta³a powie-

nie sytuacji.

skiego naporu obaj dowódcy

dorównuj¹ca bitnoœci¹ polskim legio-

Jest paru autorów, którzy

mieli wymieniaæ miêdzy sob¹

rzona pu³kowni-

usi³uj¹ przekonaæ czytelni-

oficerów ³¹cznikowych?

nowym, niestety braki w amunicji,

kowi Bezruczce

ków, jakoby to pu³kownik Bez-

Nie musieli! Obaj bez naj-

zw³aszcza do ciê¿kiego sprzêtu

ruczko, nie wiadomo czemu,

mniejszego wysi³ku rozmawiali

i jego 6 Dywizji

i niskie stany.

mo¿e z bezradnoœci, a mo¿e

ze sob¹ po rosyjsku. Obaj

Strzelców

z uprzejmoœci, ust¹pi³ do-

pochodzili z armii rosyjskiej,

polskim legionowym, niestety

Dyrektoriatu. Po wygnaniu

czas stoj¹ce w odwodach obro-

wództwakapitanowiBo³tuciowi,

pokoñczyli renomowane ro-

braki w amunicji, zw³aszcza

Skoropadskiego zosta³ miano-

ny Warszawy, a teraz mog¹ce

i ¿e to w³aœnie kapitan Bo³tuæ

syjskie uczelnie wojskowe, a

do ciê¿kiego sprzêtu i niskie

wany dowódc¹ wydzia³u ope-

zatrzymaæ posuwanie siê Kon-

dowodzi³ obron¹ miasta. Nie

kapitan Bo³tuæ w dodatku

racyjnego Sztabu Armii Ukra-

stany”.

armii. Dowództwo nad nimi

wydaje siê, aby póŸniejszemu

urodzi³ siê w Petersburgu jako

No, niestety. Niskie stany.

iñskiej Republiki Ludowej.

obj¹³ genera³ W³adys³aw Si-

genera³owi Bo³tuciowi kiedy-

syn carskiego genera³a.

To by³a bol¹czka ca³ego woj-

Na pocz¹tku kwietnia

korski.

kolwiek zale¿a³o na takiej

To, ¿e pu³kownik Bezrucz-

ska ukraiñskiego. Ludnoœæ

1919 obj¹³ stanowisko szefa

Odst¹pienie Budionnego

reklamie. Proszê Pañstwa! Na

ko udzieli³ kapitanowi Bo³tu-

Ukrainy po prostu nie chcia³a

Sztabu Samodzielnego Kor-

od oblê¿enia Lwowa zwolni³o

litoœæ Bosk¹! Dowodzenie jest

ciowi jak najdalszej autonomii

siê do nich przy³¹czyæ. Narze-

pusu Strzelców Siczowych. Po

wojska genera³a Stanis³awa

obowi¹zkiem, jaki prze³o¿eni

dowodzenia, œwiadczy tylko o

kanie na braki amunicji pro-

licznych stratach, jakie po-

Hallera, czyli 13 Dywizjê Pie-

nak³adaj¹ na oficera i nie

tym, ¿e zrz¹dzeniem Opatrz-

szê odczytywaæ tyko w takim

niós³ w walkach z Rosjanami

choty i 1 Dywizjê Jazdy pu³-

mo¿e on tego obowi¹zku

noœci, do obrony Zamoœcia

„bia³ymi” i „czerwonymi”, pod

kontekœcie, ¿e co by mog³a

kownika Juliusza Rómmla, do

komuœ odst¹piæ, jak miejsca

stanê³o dwóch zawodowców

dokonaæ Dywizja, gdyby nie

koniec roku 1919, Korpus zo-

tej pory zajête obron¹ miasta.

przy oknie czy stolika bli¿ej

i ka¿dy z nich od razu wiedzia³,

nêka³y jej braki amunicji.

staje rozformowany, zaœ jego

Wojska Hallera forsownym

orkiestry. Podczas obrony

co ma robiæ. O tym, ¿e dobrze

Braki amunicji nie dotyczy³y

¿o³nierze i oficerowie przecho-

marszem uda³y siê wiêc za

Zamoœcia mamy do czynienia

wype³nili swoj¹ powinnoœæ,

tylko jednostek ukraiñskich.

dz¹ na tereny, zajmowane przez

odchodz¹c¹ pod Zamoœæ Kon-

z przewidywan¹ przez oba

œwiadczy tablica pami¹tkowa

Polakom te¿ wci¹¿ brakowa³o

Wojsko Polskie. Nastêpuje od-

armi¹. Budionnego mo¿na

dowództwa, polskie i ukraiñ-

umieszczona w zamojskim

amunicji. Ba, ¿eby tylko amu-

tworzenie armii ukraiñskiej.

by³o dopaœæ z dwóch stron. Od

skie sytuacj¹, kiedy bezpo-

Arsenale, która obwieszcza w

nicji. Wszystkiego brakowa³o!

Moc¹ rozkazu z 8 lutego

pó³nocy postêpowa³ przeciwko

œrednio w obliczu nieprzyja-

jêzyku polskim i ukraiñskim:

1920 pu³kownik dyplomo-

A wojna wydawa³a siê nie

Konarmii Sikorski, a z po³ud-

ciela musz¹ ze sob¹ wspó³pra-

„W ho³dzie obroñcom Zamoœ-

mieæ koñca.

wany Marko Bezruczko zo-

nia nadchodzi³ Haller. Teraz

cowaæ Polacy i Ukraiñcy.

cia przed bolszewick¹ nawa³¹

Tak jak na pocz¹tku Polacy

staje dowódc¹ 6 Dywizji

trzeba by³o spowodowaæ, ¿eby

Takie sytuacje regulowa³a

28-31 VIII 1920 r. ¯o³nierzom

i Ukraiñcy razem posuwali siê

Strzelców Siczowych. Do roz-

im bardzo ruchliwy Budionny

przyjêta przez obie armie

6 Dywizji Strzelców Armii Uk-

w stronê Kijowa, tak teraz

budowuj¹cej siê Dywizji pu³-

gdzieœ nie uciek³. Postano-

Konwencja Wojskowa.

raiñskiej Republiki Ludowej

wspólnie siê cofali. Ca³y czas

kownik Bezruczko œci¹ga³ jak

p³k. Marka Bezruczki oraz ¿o³-

Zrz¹dzeniem Opatrznoœci, do obrony

w zagro¿eniu rosyjskim okr¹-

najwiêksz¹ liczbê swoich

nierzom polskim 31 Pu³ku

Zamoœcia stanê³o dwóch zawodow-

¿eniem.

by³ych podw³adnych z rozwi¹-

Strzelców Kaniowskich kpt.

zanego Korpusu Strzelców.

Dla 6 Dywizji pu³kownika

Miko³aja Bo³tucia i innych

ców i ka¿dy z nich wiedzia³, co ma

Bezruczki prze³omowym mo-

Ostatecznie Dywizja sk³a-

jednostek Wojska Polskiego”.

robiæ. O tym, ¿e przyszli genera³owie

mentem kampanii sta³a siê

da³a siê z: 16 Brygady Strzelców

Ataki Konarmii na ZamoϾ

– Ukrainiec Marko Bezruczko i Polak

obrona Zamoœcia, jak¹ Dywizji

pod dowództwem podpu³-

trwa³y nieprzerwanie przez

zleci³o polskie dowództwo.

kownika Romana Suszki,

trzy doby. Obroñcy miasta

Miko³aj Bo³tuæ dobrze wype³nili sw¹

utworzonej z 46 i 47 Batalionu

20 sierpnia 1920 Siemion

stanêli jednak na wysokoœci

powinnoœæ, œwiadczy tablica

Strzelców, 17 Brygady Strzel-

Budionny, dowódca bolsze-

zadania. 31 sierpnia pod Za-

ców pod dowództwem pod-

wickiej 1. Armii Konnej, jak

moœæ podesz³y, œcigaj¹ce Kon-

pami¹tkowa w zamojskim Arsenale.