24

Historia w znaczki wpisana

12 25 czerwca 2009 * Kurier Galicyjski

ŚWIĘTA GÓRA ATHOS

TADEUSZ KURLUS

czêœæ pó³wyspu mnisi mog¹

uwa¿aæ za podlegaj¹cy wy-

Od greckiego l¹du, w pó³-

³¹cznie im obszar. Ustalono

nocno-wschodniej jego

tak¿e, ¿e g³ównym oœrodkiem

czêœci, wsuwa siê w Morze

administracyjnym ca³ego

Egejskie Pó³wysep Chalcy-

mniszego pañstwa, jego sto-

dycki, a od niego z kolei

lic¹, bêdzie Karies.

jeszcze bardziej wcinaj¹ siê

Za za³o¿yciela republiki

60 kilometrów w morsk¹

uchodzi jednak œw. Atanazy

toñ trzy cyple, z nich zaœ

Atoñczyk, zakonnik urodzony

wschodni niemal ca³kowi-

w 930 r. w Trapezuncie. On

cie zajmuje teokratyczna

tak¿e przyby³ na pó³wysep, by

republika prawos³awnych

tu schroniæ siê przez zgie³kiem

mnichów, zwana, od siêga-

wielkiego œwiata. Tak siê z³o-

j¹cej tu chmur góry Athos

(ma 2033 m n.p.m.), Œwiêt¹

Gór¹ Athos (po grecku –

Agion Oros). Dostêp obcych

do s³ynnego mniszego pañ-

Watopedi (972)

Mapa Athosu z XVIII w.

Nicefor Fokas

Iwiron (972)

¿y³o, ¿e przebywaj¹c uprzednio

w Konstantynopolu, zaprzy-

jaŸni³ siê tam z Niceforem

Fokasem, wówczas bêd¹cym

Cesarz Jan I Tzimiskes

dowódc¹ (genera³em) czêœci

bizantyñskiej armii W 960 r.

stewka jest œciœle reglamen-

cesarz Roman II poleci³ mu

towany, dziennie w Saloni-

odbiæ Kretê z r¹k muzu³mañ-

kach i Atenach wydaje siê

Kutloumusiou (XII w.)

Ber³o Protepistatesa

Koœció³ Protaton

skich. Fokas zaprosi³ Atana-

zainteresowanym tylko oko³o

cestwiæ, cisn¹³ weñ olbrzy-

stykaj¹c siê z innym cz³owie-

zego, by mu w tej ekspedycji

stu „paszportów” uprawnia-

mim g³azem, który wpad³ do

kiem, 53 lata. Jego s³awa

towarzyszy³ i mod³ami wspie-

j¹cych do postawienia nogi

Morza Egejskiego, a spocz¹w-

przyci¹gnê³a kolejnych za-

ra³ wypieranie wroga z wyspy.

na gruncie republiki (do-

szy na dnie utworzy³ wysta-

konników pragn¹cych go

To siê uda³o, a przy okazji

ciera siê do niej wy³¹cznie

j¹cy na powierzchniê wód

naœladowaæ, wœród nich by³o

wojska Fokasa zgarnê³y te¿

drog¹ morsk¹), przy czym

pó³wysep. By³ on zawad¹ dla

wielu przybyszów z Palestyny.

z jaskiñ ukryte tam przez

niewiasty nie maj¹ szans,

perskiego króla Kserksesa:

Z czasem mnisi stanowili

piratów skarby. Czêœæ z nich

by j¹ zwiedziæ, bo im, wedle

pomny klêski, jakiej doœwiad-

ju¿ na Athosie tak liczn¹ spo-

genera³ podarowa³ mnichowi,

przepisu wydanego przez

czy³ Mardoniusz wys³any

³ecznoœæ, ¿e musiano ich w

w podziêce za jego skuteczne

cesarza Bizancjum Konstan-

przez jego ojca Dariusza prze-

œwiecie chrzeœcijañskim do-

wspieranie walk. Atanazy uda³

tyna IX Monomacha (1000-

ciwko Grekom, gdy w sztor-

strzegaæ, tote¿ ich wys³annicy

siê znowu na Athos i za przy-

1055) w 1045 r., pobyt na

mie niedaleko góry Athos

uczestniczyli nawet w II So-

wiezione pieni¹dze zbudowa³

wyspie jest ca³kowicie za-

straci³ ca³¹ flotê (300 statków

borze Nicejskim w 787 r.,

w 963 r. – najwiêkszy do dziœ

broniony, nie ma od niego

wraz z 20 000 tysi¹cami ¿o³-

¿adnych wyj¹tków (ale

W 1990 r. powsta³o Stowarzyszenie

Parlament grecki ratyfikowa³ Kartê

Przyjació³ Athosu, którego prezyden-

Konstytucyjn¹ Œwiêtej Góry, nawi¹zu-

tem jest biskup metropolitalny

Wielka £awra (963)

j¹c¹ do z³otej bulli cesarza Jana I

Timothy Ware, a wœród jego cz³onków

Tzimiskesa z 972 r., która przyzna³a

mywa³ siê nieraz dla odpo-

figuruj¹ m. in. ma³¿onek królowej

czynku na szczycie góry. Ale

jej pe³n¹ autonomiê.

El¿biety, ksi¹¿ê Filip, tudzie¿ ich syn,

w spokoju anachoreci ¿yæ

nierzy), teraz, szykuj¹c odwe-

wówczas nie mogli, wci¹¿

kilkakrotnie od tej zasady

nastêpca tronu brytyjskiego, ksi¹¿ê

tow¹ kampaniê, rozkaza³

naje¿d¿ali pó³wysep obcy

odst¹piono, klasztory przy-

Karol.

przekopaæ u nasady pó³wyspu

niechc¹cy ich tolerowaæ: w

jê³y bowiem uchodŸców,

kana³ d³ugoœci 1,2 kilometra.

po³owie IV w. chrzeœcijañskie

w tym kobiety po zd³awieniu

Nie dosz³o natomiast do rea-

œwi¹tynie zniszczy³y wojska

ostatnim z soborów powszech-

klasztor: Wielk¹ £awrê. Ona

powstania przeciwko Turkom

lizacji równie œmia³ego planu

rzymskie, przys³ane przez

nych, uznawanych zarówno

otworzy³a nowy rozdzia³ w

w 1770 r. oraz po greckim

Dinokratesa, nadwornego ar-

Juliana Apostatê. Pod koniec

przez Koœció³ katolicki, jak

historii pó³wyspu, bo przy-

powstaniu w latach 1821-

chitekta Aleksandra Wielkiego,

wieku podobny los cesarz

i Koœció³ prawos³awny.

ci¹gnê³a kolejne zastêpy

1829; ju¿ w naszych cza-

który po jego œmierci chcia³

Teodozjusz Wielki zgotowa³

mnichów, którzy nie zwlekaj¹c,

sach kilkakrotnie kobiety

Pierwsze klasztory

zamieniæ ca³y Athos w gigan-

ceremonialnym miejscom po-

wzoruj¹c siê na dziele Ata-

przedosta³y siê na pó³wysep

tyczny pos¹g swego mecenasa.

gan. Ale kryj¹cy siê w lasach

W IX w. powsta³y na pó³-

nazego, przystêpowali do

w mêskim przebraniu).

mnisi zawsze na nowo zbierali

wyspie pierwsze klasztory. W

wznoszenia kolejnych obiek-

Dzieje Athosu obros³y

Pierwsi anachoreci

si³y i budowali nowe domy

883 r. cesarz bizantyjski Ba-

tów sakralnych. W najlepszych

patyn¹ wieków, pod ni¹ jed-

Ju¿ w staro¿ytnoœci prze-

modlitwy. I wci¹¿ ich przyby-

zyli I Macedoñczyk wyda³

czasach, w XI w., by³o ich tu

nak¿e kryje siê niezwyk³a

bywa³o w gêstwinie lasów i na

wa³o, m. in. osiedli na pó³wyspie

z³ot¹ bullê, w której zaak-

ponad 300, a liczba zadomo-

kraina. Wg³êbiaj¹c siê w jej

niedostêpnych górskich zbo-

zakonnicy z Egiptu, uchodz¹cy

ceptowa³ istnienie Œwiêtej

wionych w nich – a tak¿e w

historiê, nale¿y wpierw prze-

czach wielu pustelników.

znad Nilu w zwi¹zku z opa-

Góry i zaleci³ mnichom, aby

osobnych pustelniach – mo-

wertowaæ greck¹ mitologiê.

Pierwsi pojawili siê w III wie-

nowaniem kraju przez maho-

modlili siê za pokój i ca³¹

nachów przekroczy³a 3 000.

wed³ug niej bowiem jeden

ku, w IV do chrzeœcijañskich

metan. Ustêpuj¹c przed is-

chrzeœcijañsk¹ spo³ecznoœæ.

Niestety, ich spokój wci¹¿

z kilkunastu synów Uranosa

do³¹czyli tak¿e poganie,

lamsk¹ ekspansj¹, przyby³

Tak¿e jego nastêpcy uwa¿ali

by³ zak³ócany: w 1204 r.

i Gai, czyli Gigantów, zw¹cy

wystawiaj¹cy tu œwi¹tynie

tak¿e na pó³wysep œw. Piotr

siê za protektorów Athosu.

pojawili siê krzy¿owcy z IV

siê w³aœnie Athos, mia³ zatarg

Zeusowi, który rozgl¹daj¹c

Atonita, który ¿y³ na nim w

W 943 r. wytyczono granice

wyprawy i zniszczyli wiele

z w³adc¹ mórz i oceanów

siê po œwiecie, ponoæ zatrzy-

odosobnieniu, ani razu nie

dok³adnie okreœlaj¹ce, jak¹

klasztorów, w 1274 r. dosz³o

Posejdonem. chc¹c go uni-

CMYK