18

Spowiedź Polaka

14 – 28 sierpnia 2009 * Kurier Galicyjski

niewiele mo¿na by³o dowie-

Dajmy na to, ja panu

KIBICUJĄC Z ODDALI

dzieæ siê. Po wojsku zatrud-

teraz wszystko szczerze

ni³em siê w bibliotece w Om-

powiem. Ca³y, jak mówi¹,

sku, trafi³em tam przypad-

otworzê siê... To zwodni-

kiem na polskie ksi¹¿ki.

cze s³owo, jakby cz³owiek

By³o to dla mnie niezwyk³e

narodów w „wielkiej rodzinie

mia³ w œrodku nie wiadomo

socjalistycznej” i dozgonnej

wydarzenie, czyta³em nocami,

jakie cudeñka do pokazy-

ich przyjaŸni, najlepiej w

bez wytchnienia. W po³owie

wania bliŸnim, duszyczkê

Zwi¹zku Sowieckim mieli

lat szeœædziesi¹tych zna-

ze skrzyde³kami w bielut-

rdzenni Rosjanie. Przedstawi-

jomy z przedsiêbiorstwa roz-

kiej sukience czy coœ w tym

cieli innych nacji mniej lub

powszechniania  filmów

rodzaju. A tak naprawdê nic

bardziej otwarcie podejrze-

zaprosi³ mnie na kilka poka-

podobnego tam nie ma,

wano o szowinizm lub jak¹œ

zów polskiego kina. Wtedy

czasem ludzkie wnêtrze

nieprawomyœlnoœæ. Poka-

na ekranie zobaczy³em, jak

jest jak wypalony piorunem

zuje to dobitnie zak³amanie

wygl¹da Polska.

pieñ: sam wêgiel i popió³.

Widzia³em równie¿, co na

tej nieludzkiej ideologii. Mog-

Widzi pan, ju¿ jestem szcze-

olimpiadzie w Moskwie poka-

³em rozp³yn¹æ siê w masie,

ry, mimowolnie tak.

„rozbawiæ”, jak mówi¹ Rosja-

za³ W³adys³aw Kozakiewicz.

Namawia pan, ¿eby po-

nie. Po polsku „rozbawiæ”

Bardzo dobrze go rozumia³em.

wiedzieæ o wszystkim. A mi

ca³kiem przecie¿ odmienny

Te¿ by³ pod Sowietami, urodzi³

to po co? Pan potem wyjedzie,

sens ma, weso³y taki. Tym-

siê w Solecznikach pod Wil-

a ja tu zostanê, i mnie, proszê

czasem w tym nic œmiesz-

nem. Czu³em to samo, co on,

pana, po g³owie nie pog³asz-

Pochód na Sybir

nego nie by³o. Wyobra¿a pan

jednak w odró¿nieniu od

cz¹. Oberwê za swoje – jak

nie teraz, to za parê lat. W tym

kraju w³adza nie zapomina

o tych, co jej podpadli. Po-

wiadaj¹ u nas za Uralem:

„dalej ni¿ na Sybir nie zeœl¹,

wiêc czegó¿ baæ siê?” Niby

racja, ja te¿ nie w takim

wieku, aby zaraz portkami

trz¹œæ. ¯e ju¿ nie te czasy?

¯e nie powtórz¹ siê ³agry,

g³ód i terror? Nie warto zadu-

faniem grzeszyæ, mo¿na siê

zbyt boleœnie rozczarowaæ.

Bo przecie¿ wszystko nie od

czasów dawnych czy nowych

zale¿y, ale od ludzi. A ludzie

nie zmieniaj¹ siê wcale.

Prace kator¿nicze w Nerczyñsku, na Syberii

Ca³e ¿ycie przedstawiæ w

niezmiennie wpisywano mi

sobie, przez ca³e ¿ycie pozo-

krótkiej rozmowie? Nie da

polskiego mistrza lekkoatle-

wpoi³, kiedy razem wychowy-

siê, oczywiœcie, ale to i owo

polskie pochodzenie.

stawaæ wiernym sobie, wbrew

tyki nie tylko w ci¹gu krót-

waliœmy siê w syberyjskim

mo¿na streœciæ. Bywa³o prze-

Szuka³em brata potem, a

przeciwnoœciom? Gdybym

kiego wystêpu na stadionie,

przytu³ku, zosta³o we mnie

cie¿, ¿e kazali ¿yciorys w piêciu

jak¿e. Gdzie ja nie pisa³em!

tylko zrezygnowa³ ze swoich

ale przez niemal czterdzieœci

na zawsze. Tylko dziêki moje-

linijkach napisaæ. Powiem

Wszystko na pró¿no. Praw-

przekonañ, przesta³ byæ t¹

lat.

mu bratu wiem, ¿e jestem

zatem po kolei. Urodzi³em

dopodobnie poleg³ w ofensy-

czarn¹ owc¹ (czy bia³ym

Kiedy stuknê³a mi piêæ-

Polakiem. Uczy³ mnie jêzy-

siê w 1936 roku w powiecie

wie ze stycznia 1945 roku –

krukiem, wszystko zale¿y od

dziesi¹tka, o Polsce zaczêto

ka, historii, wykorzystywa³

gdzieœ w Polsce.

kostopolskim na Wo³yniu.

punktu widzenia), wtopi³ siê

w Rosji mówiæ czêœciej i go-

na to ka¿d¹ woln¹ chwilê. W

Nie, rodziców nie pamiêtam

w t³o jak inni... Wtedy ³atwiej

rzej. To ju¿ nie by³ ten przy-

Mój ojciec by³ urzêdnikiem

szkole nas rusyfikowano,

wcale. Brat mi opowiada³ o

by³oby znosiæ ten los. Ale ja

pañstwowym. Mia³em brata,

jacielski kraj, którego klasa

a on k³ad³ mi do g³owy wiedzê,

nich, próbowa³ rysowaæ nawet

nie mog³em. Ta Polska tkwi³a

starszego a¿ o lat osiem. W

pracuj¹ca zdo³a³ st³umiæ

dziêki której nie zapomnia³em,

portrety, ale artysta to on by³

we mnie ca³y czas. Pozosta³em

1940 rodzinê nasz¹ wywieŸli

kontrrewolucjê „Solidarnoœci”.

sk¹d pochodzê. Du¿o star-

na Sybir. Podczas transportu

nietêgi. Co ja pamiêtam sprzed

wierny sobie. I bratu przede

Wychodzi³o na to, ¿e ci,

sze rodzeñstwo przewa¿nie

moja matka zmar³a na zapale-

wywózki? Choinkê jedn¹,

wszystkim.

którzy chcieli obaliæ z takim

lekcewa¿y smarkaczy, woli

nie p³uc, a ojca aresztowa³o

Wigiliê znaczy siê. Œwieczki

Nie, jakieœ powa¿niejsze

wysi³kiem budowany nad

towarzystwo rówieœników.

NKWD, kiedy wyszed³ z wa-

na drzewku, jakiœ nastrój

represje mnie nie spotka³y.

Wis³¹ socjalizm, teraz docho-

Brat zast¹pi³ mi ojca, matkê

gonu, aby na jakiejœ stacji

niezwyczajny, gwiazdy wiel-

Ot, parê razy natarto mi uszu,

dz¹ do w³adzy. Nagle Polska

i polsk¹ szko³ê na dodatek.

znaleŸæ coœ do jedzenia. Lu-

kie, gdyœmy na pasterkê szli.

awans wstrzymano. „Har-

okaza³a siê siedliskiem

Najlepsz¹ polsk¹ szko³ê.

dzie z poci¹gu chcieli przygar-

I uœmiech czyjœ, kobiecy, mo¿e

dym Polaczkiem” przezwano.

spekulantów i warcho³ów.

W³adze zmusi³y brata,

matki mojej? Ale pewnoœci

n¹æ mnie i brata, ale konwój

Na rozmowy mnie wzywali.

Posz³a dobrowolnie na pasek

aby przyj¹³ sowiecki pasz-

nie mam, bo ¿adne rysy twarzy,

I s¹siedzi, jak to w Rosji,

nie pozwoli³ i rozdzielono

imperialistów, przed którymi

port. Wiosn¹ 1944 roku

poza tym uœmiechem mi

bardziej podejrzliwie i uwa¿nie

nas. Trafi³em do ochronki

prawie pó³ wieku w³asn¹

przysz³o wezwanie z wojen-

przed oczyma duszy nie ma-

mi siê przygl¹dali. Do póŸnych

w Nowosybirsku. Brat odnalaz³

piersi¹ zas³ania³a j¹ Armia

komatu. Mojego brata pos³ano

jacz¹. Wiêc tylko tyle mi

lat osiemdziesi¹tych z ¿adny-

mnie pó³tora roku póŸniej,

Czerwona.

na front. Z wojny ju¿ nie

ju¿ po wybuchu wojny miêdzy

zosta³o.

mi rodakami kontaktów prak-

Po tym, jak Polska opuœci³a

wróci³.

Stalinem i Hitlerem. Jak

Ma³o, mówi pan? Mnie

tycznie nie utrzymywa³em.

obóz i zwróci³a ku Zachodowi,

¯y³em, jak mi to wypomi-

zdo³a³ tego dokonaæ, co prze-

musia³o wystarczyæ na ca³e

Chocia¿ w gazetach w kó³ko

ta moja ojczyzna, której na

nano przy ka¿dej okazji, na

szed³, zanim siê znów spot-

¿ycie. Bo innych wspomnieñ

pisano o serdecznych wiêziach

dobr¹ sprawê nigdy nie za-

garnuszku sowieckiego pañ-

kaliœmy, tego nie wiem, ale

z Polski ja nie mam.

³¹cz¹cych ludzi sowieckich

zna³em, za jednym zama-

stwa. Bardzo chciano ze mnie

domyœlam siê. Ze œmierci mnie

Pomimo tr¹bienia przez

z buduj¹cymi socjalizm Po-

chem przybli¿y³a siê do mnie

zrobiæ bolszewika. Materia³

wyci¹gn¹³, bo chorowa³em

propagandê bolszewick¹ o rów-

lakami, faktycznie o tym, co

i oddali³a zarazem. Jak to

z pozoru stanowi³em ideal-

nouprawnieniu wszystkich

bardzo ciê¿ko, mia³em prawie

dzieje siê na zachód od ZSRS,

mo¿liwe? Ano tak: oddali³a,

ny: by³em sam na œwiecie,

szeœæ lat i wa¿y³em nieca³e

bo, wed³ug Rosjan, wœród

bez rodziny, szczeniak nieo-

S¹siada mam, zawziêtego takiego.

dziesiêæ kilogramów.

których ¿yjê, zdradzi³a. Kogo

pierzony. Dziwiono siê, kiedy

Powiedzia³, ¿e jeszcze Polska przyjdzie

Jak d³ugo kszta³tuje siê

czy co, tego dobrze nie wia-

uparcie deklarowa³em pol-

cz³owiek? Ile czasu potrzeba,

domo, ale nikt tu siê nad

sk¹ narodowoœæ. „Jaki tam

³aski moskiewskiej prosiæ. Kiedy

aby wytworzy³y mu siê okre-

tym g³êbiej nie zastanawia.

z ciebie Polak?” - œmiali siê

zaczê³y siê te pierepa³ki z dostawami

œlone pogl¹dy, postaw ¿yciowa?

Najczêœciej powtarza siê przy

ze mnie w szkole i w urzê-

By sta³ siê mentalnie tym,

takiej okazji frazesy o rodzinie

dach. Ale nie da³em sobie

gazu do Europy, to mnie pyta z ironicz-

kim bêdzie do koñca ¿ycia?

socjalistycznych narodów

w kaszê dmuchaæ: recytowa-

nym uœmiechem: „A co – nie mia³em

M¹drzy pedagodzy powia-

lub o wspólnocie s³owiañskiej.

³em w takich wypadkach

daj¹, ¿e przynajmniej kil-

Polska odp³aci³a czarn¹ nie-

oficjalne slogany o wieczys-

racji?” Omyli³ siê, naturalnie. On

kanaœcie lat. W moim przy-

wdziêcznoœci¹ za pomoc, jakiej

tej przyjaŸni pomiêdzy ZSRS

ci¹gle myœli wed³ug bolszewickich

padku okres ten trwa³ od

Zwi¹zek Sowiecki udziela³

a odrodzon¹ ludow¹ Polsk¹.

paŸdziernika 1941 roku do

jej przez tyle lat, za wyzwo-

Funkcjonariuszom bolsze-

schematów: jak przechytrzyæ, jak

2 marca 1944 roku. Nieca³e

lenie spod hitlerowskiego

wickiego re¿ymu natych-

byæ gór¹. Nie wie, co znaczy prawdziwa

dwa i pó³ roku. No pewnie,

jarzma. „Gdyby nie nasi ¿o³-

miast rzed³a mina i machali

coœ tam by³o przedtem i potem.

nierze, których poleg³o w

rêk¹: „Chcesz byæ sobie tym

wolnoœæ,  skupia siê tylko na jej

Ale niewiele. A to, co przeka-

Polsce szeœæset tysiêcy, Pola-

Polakiem, no to b¹dŸ”. Dopi¹-

antytezie, na niewoleniu innych.

za³ mi mój brat, co we mnie

ków czeka³aby zag³ada z r¹k

³em tego, ¿e w dokumentach