25

Kurier Galicyjski * 14 – 28 sierpnia 2009

WIELOKULTUROWOŚĆ, TO SKARB GALICJI

KONSTANTY CZAWAGA

antysemickie s³owa, has³a,

tekst i zdjêcia

mity. No, proszê was, gdzie

go niema, tego antysemi-

Od poniedzia³ku, 10 sierp-

tyzmu?

nia, m³odzi wolontariusze

– On jest wszêdzie. I nie

z Ukrainy, Polski, Niemiec

wiem, dlaczego tak jest.

i Francji rozpoczêli remon-

Trudno mi na to pytanie

towaæ nagrobki na zabyt-

odpowiedzieæ. Ja osobiœcie

kowym cmentarzu przy

lubiê wszystkich ludzi, kim

ulicy Truskawieckej

by oni nie byli. Jest tylko

w Drohobyczu. Wczeœniej,

jedna warstwa ludzi, których

w ci¹gu tygodnia poznawali

nienawidzê – to s¹ antyse-

to miasto, poniewa¿ w ra-

mici. Nie dlatego, ¿e s¹ an-

mach projektu „Memoria”

tysemitami, a dlatego, ¿e nie

Podczas konferencji prasowej

bêd¹ tak¿e redagowaæ

wiedz¹ dlaczego s¹ antyse-

przewodnik po wielokul-

Szrajer, ostatni z tutej-

mitami. Jest po prostu taka

we Lwowie Marian Hemar

Alfred Szrajer

turowym Drohobyczu.

szych uczniów Brunona

moda – byæ antysemit¹. A co

nazwa³ Drohobycz „z pó³tora

Schulza i jeden z ostatnich

Poinformowa³ o tym pod-

mu ten ¯yd z³ego zrobi³, to

miasta”. Jakie by³y stosunki

przedwojennych ¯ydów

czas konferencji prasowej

nie wiedz¹.

Lwowie te¿ by³o wszystko

miêdzy tymi grupami? –

¿yj¹cych na terenach Gal-

koordynator projektu Artur

Ten antysemityzm jest

w porz¹dku, tylko na Uni-

Bardzo, bardzo tolerancyjne,

icji. Alfred Szrajer przywi-

Deska, wice-dyrektor „Cari-

odwrotnie proporcjonalny:

wersytecie Jana Kazimierza

absolutnie normalne. Uczê-

ta³ goœci w jêzyku jidysz,

tasu” tutejszej diecezji sambo-

czym mniej ¯ydów – tym

by³a straszna sytuacja.

szcza³em do pañstwowego

dalej mówi³ po polsku:

rsko-drohobyckiej Ukraiñ-

wiêkszy antysemityzm. To

Wprowadzono „getto ³awkowe”.

gimnazjum mêskiego im.

skiego Koœcio³a Greckoka-

jakoœ tak z tego wynika”.

Studenci ¿ydowscy musieli

„Droga m³odzie¿y, urodzi-

Króla W³adys³awa Jagie³³y.

tolickiego. 45. letni Polak

siedzieæ oddzielnie od Po-

Alfred Szrajer wspomina³

³em siê w Drohobyczu 8 maja

To jest dzisiaj g³ówny bu-

z Gorzowa Wielkopolskiego,

laków. Zdarza³y siê napady

o ró¿nych towarzystwach

dynek Uniwersytetu. W tym

1922 roku, a wiêc ju¿ mam

obrz¹dku ³aciñskiego, ju¿

na ¿ydowskich studentów,

i organizacjach Polaków,

gimnazjum uczyli siê Polacy,

ukoñczonych 87 lat. Witam

6 lat mieszka w Drohobyczu.

jacy nie chcieli siê temu

Ukraiñców i ¯ydów, które

Ukraiñcy i ¯ydzi. W jednej

was serdecznie w moim

W „Caritasie” po raz drugi

istnia³y przed wojn¹ w Dro-

przyjmuje miêdzynarodowy

hobyczu.

obóz wolontariatu. Organi-

„W Drohobyczu by³o bar-

zatorzy powiedzieli, ¿e Me-

dzo przyjemnie ¿yæ – podkreœ-

moria to program zainicjo-

la³ Alfred Szrajer. – Ja, jako

wany przez Fundacjê Pamiêæ,

¯yd nigdy nie odczuwa³em,

Odpowiedzialnoœæ i Przysz³oœæ,

¿eby siê ktoœ do mnie wrogo

realizowany we wspó³pracy

odnosi³. Absolutnie, nie.

z Fundacj¹ Borussia, Fun-

Drohobycz by³ zawsze wielo-

dacj¹ Krzy¿owa i Fundacj¹

kulturowy. Ja do dziœ staram

im. Stefana Batorego. Celem

siê podtrzymywaæ tradycje

programu jest zainteresowa-

tej wielokulturowoœci Dro-

nie m³odych ludzi poszuki-

hobycza w miarê swoich skrom-

waniami œladów wspólnej

nych mo¿liwoœci. W jaki

historii i kultury na terenach

sposób? – Moje trio muzyczne

pogranicza. Uwagê skoncen-

wystêpuje tutaj i doœæ czêsto

trowano na przygranicznych

zapraszaj¹ nas do Polski

regionach Europy Œrodkowej

z koncertami, bo nasz reper-

i Wschodniej, które przez

tuar jest tak¿e wielokulturo-

setki lat zamieszkiwane by³y

wy. Tam s¹ piosenki i pol-

przez ludzi ró¿nych wyznañ,

skie, i ukraiñskie, i ¿ydowskie.

jêzyków i kultur. Druga wojna

To w Polsce jest dzisiaj bardzo

œwiatowa, Holocaust i zmiana

wziête, Teraz jesteœmy zapro-

granic po 1945 w znacznym

szeni do Tomaszowa Mazo-

W redakcji „Kuriera Galicyjskiego”

stopniu zniszczy³y wielokul-

wieckiego na œwiêto Œlubów

turowoœæ tych regionów.

Juliana Tuwima”.

rodzinnym mieœcie. Bêdê

klasie byli i ci, i ci, i ci. Tylko

podporz¹dkowaæ. W 1937

Dlatego, w ramach programu

mówi³ po polsku. Urodzi³em

kiedy mia³a byæ tak zwana

roku dosz³o nawet do tego,

zachêcano wolontariuszy z Nie-

Wolontariusze, którzy pra-

siê tutaj, ale pierwsze 10 lat

godzina religii wówczas Po-

¿e jeden z nich zosta³ tak

miec,Polski,Czech,Litwy, Rosji,

cuj¹ w Drohobyczu zwiedzili

spêdzi³em w ówczesnej po-

lacy zostawali w swojej klasie,

pobity, ¿e zmar³. I wtedy to

Bia³orusi i Ukrainy do podej-

Lwów, gdzie zagoœcili te¿ w

³udniowo-zachodniej Polsce.

Ukraiñcy mieli swój gabinet

troszkê ucich³o, bo zrobi³ siê

mowania wspólnych, praktycz-

redakcji „Kuriera Galicyjskie-

Jest takie miasto Jas³o,

a ¯ydzi swój, gdzie religiê

skandal europejski. Policja

nych dzia³añ, dotycz¹cych

go”. W rozmowie z m³odzie¿¹

ojciec by³ tam zatrudniony

Moj¿eszow¹ wyk³ada³ mój

nie mia³a prawa wkroczyæ do

ochrony zabytków, do pozna-

uczestniczyli: autor tego arty-

jako chemik w wielkiej rafi-

wujek doktor Bernard Szra-

Uniwersytetu, poniewa¿ Uni-

wania ró¿nych aspektów his-

ku³u, nasza redakcyjna

nerii naftowej, a na pocz¹tku

jer, który by³ rabinem. Wy-

wersytet by³ eksterytorialny.

torii i kultury przygranicznych

kole¿anka Nadia Kuœnierz

lat 30. zacz¹³ siê straszny

k³ada³ naturalnie w jêzyku

Ale powtarzam, to by³o coœ

regionów oraz nawi¹zywania

oraz wspó³pracownik naszej

kryzys, rafineria zosta³a unie-

polskim. W gimnazjum pra-

wyj¹tkowego, tylko tam.

kontaktów ze spo³ecznoœci¹

gazety Aleksander Niwiñski,

ruchomiona i nasza rodzina

cowali nauczyciele wszyst-

Niestety, kiedy wybuch³a

lokaln¹. W ten sposób mog¹ oni

którzy opowiedzieli o dzisiej-

powróci³a do Drohobycza.

kich narodowoœci. By³o

wojna dobre zasady wspó³¿ycia

praktycznie przyczyniæ siê do

szej wielokulturowoœci Lwowa

Wiêc stale mieszkam w Dro-

szeœciu Ukraiñców, by³o

zaczê³y pêkaæ. Okupanci

rozwijania ponadgranicznej

i stanie zabytków na pogra-

hobyczu od 1932 roku.

szeœciu ¯ydów, i by³o to dla

zmieniali siê.

wspó³pracy na rzecz ochrony

niczu kultur w Galicji i na

Proszê was, droga m³odzie¿y,

wszystkich zrozumia³ym,

Z zachodu przyszed³ hit-

europejskiego dziedzictwa kul-

Podolu.

Drohobycz jest miastem spe-

normalnym zjawiskiem. Ab-

leryzm, ze wschodu – stalinizm.

Ja,  osobiœcie  lubiê

turowego.

cyficznym, nieco niepodobnym

solutnie nikt nikogo nie

I te dwa systemy totalitarne

wszystkich ludzi, kim by

„Do Drohobycza przyje-

do innych miast. Przedwo-

pyta³, kim ty jesteœ. Muszê

sk³óci³y ludzi. Okaza³o siê

oni nie byli. Jest tylko jed-

cha³em z Poznania na 12-

jenny Drohobycz by³ nadzwy-

wam powiedzieæ, ¿e na przy-

wtedy, ¿e jest wielka ró¿nica

na warstwa ludzi, których

miesiêczny Europejski projekt

czajnie goœcinny, nadzwy-

k³ad podczas Œwi¹t Wiel-

miêdzy Polakami i Ukraiñ-

nienawidzê – to s¹ antyse-

wolontariacki pomagaæ przy

czajnie weso³y, nadzwyczajnie

kanocnych ja sam bywa³em

cami, miêdzy Ukraiñcami,

mici. Nie dlatego, ¿e s¹

Centrum wolontariatu, zor-

¿ywy. Ludnoœæ tego miasta

u niektórych Polaków. Mówi³o

Polakami i ¯ydami. Wtedy

antysemitami, a dlatego,

ganizowanym przy „Caritasie”

wynosi³a przed II wojn¹ œwia-

siê wtedy „na jajko”. A kiedy

ju¿ ujawni³ siê antysemi-

¿e nie wiedz¹ dlaczego s¹

– powiedzia³ Stanis³aw Sikora.

tow¹ nie wiêcej 42 tysiêcy,

by³ ¿ydowski Pesach, to Po-

tyzm itd. Czêœciowo odczu-

antysemitami. Jest po

– Do moich zadañ nale¿y

ale ta ludnoœæ sk³ada³a siê

lacy przychodzili do mnie

wamy to niestety do dzisiaj,

prostu taka moda – byæ

pomoc m³odzie¿y w odnalez-

z trzech mniej-wiêcej jedna-

„na macê”. I to by³y zupe³nie

chocia¿ oficjalnie wszystko

antysemit¹. A co mu ten

ieniu siê w przesz³oœci”.

kowych grup: Polaków,

normalne zjawiska. Trochê

jest w najlepszym porz¹dku.

Na pierwsze spotkanie

¯yd z³ego zrobi³, to nie

Ukraiñców i ¯ydów. I dlatego

inaczej wygl¹da³a ta sprawa

Ale, na porz¹dku, dziennym,

zosta³ zaproszony Alfred

wiedz¹.

polski poeta, który mieszka³

we Lwowie, niestety. W samym

spotyka siê jeszcze dzisiaj