5

Kurier Galicyjski 18 – 28 września 2009

11 września 2009. Lwowska Biblioteka im. Stefanyka

DYSKUSJA POLSKICH I UKRAIŃSKICH HISTORYKÓW

NA TEMAT „ZMIANA PARADYGMATU W BADANIACH

NAJNOWSZEJ HISTORII POLSKI I UKRAINY”  (fragmenty wypowiedzi)

myœla³em, ¿e ju¿ takich argu-

Jêdrzejewicza. Przecie¿ to nie

- Jak siê zmieni³ paradyg-

mentów siê nie u¿ywa i wygl¹-

by³a ¿adna szlachetna pos-

mat badañ historycznych w

da³o to tak jakbyœmy wrócili

taæ, ale ta ksi¹¿ka w inny

Polsce i na Ukrainie, od któ-

do lat 50. Mam nadziejê, ¿e te

zupe³nie sposób mówi³a o

rego punktu odliczania te

badania bêd¹ kontynuowane

poecie ukraiñskim. Ona

zmiany mo¿emy zacz¹æ,

nadal. IPN bêdzie nadal uczest-

uczy³a czytelnika innego

kiedy ta zmiana siê zaczê³a,

niczy³ w ¿yciu historycznym

myœlenia o Ukrainie. Je¿eli

na ile g³êbok¹ by³a, jakie

Polski i Ukrainy.

wymieni³em te dwa naz-

mia³a nape³nienie instytu-

wiska Giedroycia i Kuronia

cjonalne i jaka jest spo³ecz-

WypowiedŸ red.

to zrobi³em to dlatego, ¿e oni

na recepcja tej zmiany?

Adama Michnika

w sposób otwarty zmierzyli

(„Gazeta Wyborcza”)

siê ze stereotypem antyuk-

WypowiedŸ dr. Igora Ha³a-

- Jestem historykiem wie-

raiñskim w myœleniu polskim.

gidy (Instytut Pamiêci

rz¹cym, ale niepraktykuj¹cym.

To by³o nies³ychanie istotne

Narodowej – Gdañsk)

Niestety nie zajmujê siê

i to by³o rewelacyjnie. Z pew-

- Szanowni pañstwo!

sprawami historycznymi.

noœci¹ wiecie – pierwsze wy-

Instytut Pamiêci Narodowej

Swego czasu uzna³em, byæ

danie antologii Giedroycia po

bada szeroko rozumiane

mo¿e bezsensownie, ¿e powi-

ukraiñsku, i jestem z tego

zjawiska dotycz¹ce dziejów

nienem historiê tworzyæ, a nie

dumny jako Polak, wyda³

Polski, Polaków, ale te¿ i oby-

opisywaæ, no i siê zaj¹³em

polski emigracyjny wydawca.

wateli polskich innych naro-

zmienianiem historii.

Opowiada³ mi, jak szuka³

dowoœci w latach 1939-1990,

Jeœli chodzi o to, jaka jest

pieniêdzy, ¿eby wydaæ po

czyli w takich latach jakie

rola mediów? Media s¹, jak

ukraiñsku ksi¹¿ki Giedro-

narzuca ustawa o Instytucie

ludzie, s¹ ró¿norodne, media

ycia i rozmawia³ z szefem

Pamiêci Narodowej. Oczywiœ-

s¹, jak historycy – ci te¿ s¹

fundacji „Forda” w Pary¿u. W

cie te dokumenty s¹ Ÿród³em

ró¿norodni, media s¹ nawet,

pewnym momencie szef tej

specyficznym, to s¹ materia³y

jak historycy – zatrudnione

fundacji za¿artowa³ mówi¹c:

tworzone przez bezpiekê, przez

i ludzie IPN – ci te¿ s¹ ró¿no-

„Panie Giedroyæ, a ile Pan by

aparat bezpieczeñstwa, to s¹

rodni.

chcia³ pieniêdzy za to, ¿eby

materia³y zawieraj¹ce ró¿nego

Adam Michnik

Bardzowysokoceniêksi¹¿kê

tej ksi¹¿ki nie wydawaæ? A

rodzaju informacje o osobis-

pana Igora Ha³agidy, która

Instytut Pamiêci Narodo-

dlaczego? A dlatego, ¿e

tych sprawach wielu ludzi.

by³a szeroko omawiana w

wej nie zosta³ powo³any w

ówczesna polityka amery-

Dlatego niekiedy pojawiaj¹ siê

naszej gazecie. Ta ksi¹¿ka

intencji politycznej po to, ¿eby

kañska by³a taka, ¿e my

odg³osy, ¿e nie trzeba z tych

by³a nies³ychanie interesu-

produkowaæ œwietne ksi¹¿ki

mo¿emy popieraæ dysydentów

materia³ów korzystaæ.

j¹ca i wa¿na dla polskiej

historyczne. Instytut Pamiêci,

w Polsce, Rosji, Czechos³o-

Uwa¿am inaczej. Nale¿y z

œwiadomoœci historycznej, bo

jak powiedzia³ pan Igor,

wacji, ale nigdy na Ukrainie,

tych materia³ów korzystaæ

by³a bardzo nietypowa.

operuje na bardzo specyficz-

bo ci cholerni Ukraiñcy chc¹

poniewa¿ ich zawartoœæ daje

Ksi¹¿ka ta, byæ mo¿e wbrew

nym materiale Ÿród³owym. Ja

rozerwaæ Zwi¹zek Sowiecki,

historykom mo¿liwoœci zupe³-

intencji autora, uderza³a w

przyjecha³em ze Stanis³a-

ukraiñskiej. Tak, jak mó-

a my jesteœmy za status quo

nie wyj¹tkowe. IPN to Instytut,

splot s³oneczny polskiej œwia-

wowa i widzia³em tam pomnik

wi³em o koœciele grekokato-

terytorialnej stabilnoœci

który daje informacjê nie tylko

domoœci historycznej. Ta

Bandery, widzia³em bilbordy

lickim, to by³o jedyne pole,

granic. Taka by³a logika.

o ludzkich s³aboœciach ale

ksi¹¿ka opowiada³a o losie

Bandery, has³a Bandery. Ja

gdzie komuniœci polscy mogli

Powiem tak, – Polska

przede wszystkim pokazuje

grekokatolickiego kap³ana w

nie jestem entuzjast¹ Ban-

siêgaæ bezpiecznie po jêzyk

mia³a schizofreniê. My z

jak dzia³a³y komunistyczne

Polsce Ludowej. Losie drama-

dery, ale nie ¿yczê Ukrainie,

polskiego, etnicznego nacjo-

jednej strony kupowaliœmy tê

organy bezpieki i inne po-

tycznym, bowiem grekokato-

¿eby biografia Bandery by³a

nalizmu antyukraiñskiego, by

logikê, a z drugiej strony

dobne im instytucje. To s¹

licki kap³an mia³ trzy w³adze:

pisana wy³¹cznie na materia-

siê mogli spotykaæ bezpiecznie

myœmy siê z ni¹ nie zgadzali.

informacje o ka¿dej dziedzinie

w³adzê bolszewick¹ w Polsce

³ach KGB. Tego Ukrainie nie

z Koœcio³em rzymskokato-

I st¹d taki podskórny nurt

historiografii, a tak¿e szereg

komunistycznej, cerkiew

¿yczê. Chcê powiedzieæ, ¿e IPN

lickim, który by³ nacjonalis-

ukraiñskoœci  w  Polsce

informacji dotycz¹cych oporu,

prawos³awn¹, kontrolowan¹

wytworzy³ nowy rodzaj his-

tyczny w Polsce. Co byæ mo¿e,

zawsze by³. Oczywiœcie jedy-

czy sprzeciwu wobec systemu

przez Moskwê i Koœció³ rzym-

toriografii w moim kraju.

by³o nieuchronne, bo to by³a

nym sposobem, ¿eby siê

komunistycznego.

skokatolicki, nasz¹ ostoj¹

Biografie polskich bohaterów

obrona przed bolszewizacj¹

przed tym wybroniæ s¹

IPN zorganizowa³ pierwsz¹

to¿samoœci narodowej. Nie

narodowych pisze wy³¹cznie

Polski i w³adzami Zwi¹zku

badania historyczne. Po to s¹

oficjaln¹ konferencjê nauko-

by³o dobrego sprzymierzeñca,

na ubeckich materia³ach i to

Sowieckiego. Tym wiêksza

historycy.

w¹ dotycz¹c¹ wydarzeñ Wo-

Stosunki polsko -ukraiñ-

poza Panem Bogiem oczywiœ-

jest skandal, hañba polskiej

zas³uga jest tych ludzi, którzy

³yñskich lat 43-44. Rok póŸniej

skie przynajmniej w sensie

cie, dla Koœcio³a grekokato-

historiografii, polskiej nauki

kiedyœ siê temu przeciwsta-

IPN te¿ zorganizowa³ konfe-

intelektualnym id¹ w dobr¹

lickiego. To jest œwietna ksi¹¿-

historycznej. Przestrzegam

wiali i tutaj dwa nazwiska

rencjê dotycz¹c¹ akcji „Wis³a”.

stronê, ale to jest bardzo

ka, wa¿na ksi¹¿ka i bardzo

was przed tym, nie idŸcie w tê

bêdê przypomina³ dopóki ¿yjê.

Przygotowa³ te¿ wystawê,

cienka œcie¿ka i mo¿emy

nietypowa dla Instytutu Pa-

stronê.

To jest nazwisko Jerzego

dotycz¹c¹ relacji polsko-

dojœæ na górê po sukces, ale

miêci Narodowej.

Powiem tak – w Polsce, jeœli

Giedroycia i Jacka Kuronia. A

ukraiñskich w okresie wojny.

te¿ mo¿emy przez nieuwa¿ne

To nie jest jedyna dobra

chodzi o paradygmat myœlenia

tak¿e Paw³a Jasienicy, który

Pó³ roku temu pojawi³a siê

ruchy, przez politykierstwo

ksi¹¿ka, dlatego, ¿e nawet

historyków, publicystów i pi-

w s³ynnej, rozkwietyzowanej,

pierwsza Ÿród³owa monografia

naszych polityków, przez

najgorsza instytucja potrafi

sarzy o Ukrainie, ten proces

eseistycznej historii Polski –

jedynej organizacji ukraiñ-

g³upotê naszych mediów,

zrobiæ coœ dobrego. Na przy-

zmian nie zacz¹³ siê przez

„Polska Piastów”, „Polska

skiej w Polsce w okresie PRL

naszych dziennikarzy, przez

k³ad PAX. W Polsce, w cza-

ostatnie dwadzieœcia lat ale

Jagiellonów” itd. wydrukowa³

„Monografia ukraiñskiego

oportunizm naszych opinii

sach komunistycznych w³a-

daleko wczeœniej. To by³o

fragment o Mazepie. Jak to

towarzystwa spo³ecznego”. To

publicznych, przez tchórzo-

jest potê¿na ksi¹¿ka licz¹ca

dza utworzy³a Instytut Wy-

podskórne, to by³o trudne do

cenzura puœci³a – ja do dziœ

stwo – mo¿emy potkn¹æ siê

siê z 700stron. Wa¿n¹ oczy-

dawniczy PAX. To by³a

zauwa¿enia. A jak przeczy-

nie rozumiem. Ona nie mia³a

i spaϾ w przepaϾ. To jest

wiœcie, spraw¹ jest rozpow-

wyj¹tkowo ³ajdacka instytu-

tacie ówczesne ksi¹¿ki Odo-

prawa tego zrobiæ. To by³

cienka œcie¿ka, ale idziemy

szechnianie badañ historycz-

cja, bo to by³a instytucja,

jewskiego, czy Andrzeja Kuœ-

kompletnie rewelacyjny i

w dobr¹ stronê i po³owê

nych, badañ prowadzonych

która s³u¿y³a do niszczenia

niewicza, to zobaczycie tam, ¿e

rewolucyjny tekst dla polskiej

drogi ¿eœmy ju¿ przebyli.

przez historyków polskich.

Koœcio³a katolickiego naszego

pamiêæ o Ukrainie, to by³ jakby

œwiadomoœci zbiorowej, bo to

Mo¿na zadaæ pytanie na ile ta

kraju. Ale to by³a jedyna

ból w obciêtej rêce. Nie ma

by³ tekst, który mówi³ zupe³nie

Niechaj wam los sprzyja,

polskaedukacjajestefektywna?

instytucja, jedyna w ca³ym

rêki, a boli. Ta pamiêæ by³a

w inny sposób o ukraiñskim

niechaj wam Bóg da si³ê.

Przyk³adem mo¿e byæ Rajd

bloku komunistycznym,

¿ywa, dlatego, ¿e to gdzieœ by³o

prawie do podmiotowego

Niech ¿yje wolna demokra-

Bandery. By³em zdziwiony, ¿e

która drukowa³a Pismo

podskórnie, ukryte wbrew

istnienia.

tyczna Ukraina!

Zapis sporz¹dzi³

publicyœci, politycy zaczêli

Œwiête. Nie by³o takiej

bardzo brutalnej, komunis-

Ukazywa³y siê takie ksi¹¿ki,

JURIJ SMIRNOW

u¿ywaæ argumentów, o których

drugiej. To paradoks.

tycznej propagandzie anty-

jak „Biografia Szewczenki”