12

Tradycje regionalne

18 – 28 września 2009 * Kurier Galicyjski

BARSZCZ I NIE TYLKO

Poza wersj¹ historyczn¹,

etnografowie t³umacz¹ gêsty

haft powiatu borszczowskiego

dziedzictwem kultury Trzech

Pól (to prastara kultura,

która istnia³a na tych zie-

miach na d³ugo przed kszta³-

HALINA P£UGATOR

towaniem plemion s³owiañ-

tekst i zdjêcia

skich – aut.). Gêsty haft na

rêkawach mia³ chroniæ przed

Jedzcie, pijcie, weselcie

z³em niemowlêta, ko³ysane

siê, b¹dŸcie honorowi, bo

i noszone na rêku przez matki.

najlepiej siê weseliæ potrafi¹

Znaki rodowe, przedstawione

w Borszczowie.

na koszulach, przywraca³y

Niedawno w Borszczowie

dzieciom lepszy los, strzeg³y

odby³y siê dwa ju¿ trady-

rodzin. Spe³nia³y zatem pewn¹

cyjne œwiêta: „W krainie bo-

funkcjê magiczn¹.

rowskiej kwitn¹ wyszywanki”

oraz festiwal kulinarny bar-

Umiejêtnoœci, gospodarnoœæ

szczu „Borszczjiw” (Barszcz

+mi³oœæ = barszcz

jad³). Nie brakowa³o pokarmu

Ju¿ wiemy, ¿e w Borszczo-

ani dla cia³a, ani dla ducha.

wie s¹ wspania³e hafciarki.

By³a w Borszczowie tak¿e

Umiej¹ tu tak¿e siê bawiæ,

korespondentka „Kuriera

weseliæ i, oczywiœcie, wszyscy

Galicyjskiego”.

lubi¹ dobrze zjeœæ. Wobec

tego, do tradycyjnego œwiêta

Dusza œpiewa

wyszywanek do³¹czy³o œwiêto

Gotuj siê, barszczyku podolski

w wyszywance

barszczu. Co tu kryæ, ta po-

Na centralnym stadionie

trawa najlepiej smakuje w³aœnie

Borszczowa od rana mo¿na

w Borszczowie. „W ka¿dej wsi

by³o zobaczyæ haftowane

przyrz¹dza siê kilka rodzajów

koszule w ró¿nych kolorach.

barszczu, - opowiada pani Pa-

Stare, d³ugie, z p³ótna, o za-

sicznik. – Zreszt¹, nawet ta

szytych w ca³oœci czarnych

sama gospodyni za ka¿dym

rêkawach, wyci¹gniête z bab-

razem swój „firmowy” barszcz

cinej komody miesza³y siê z

przyrz¹dza inaczej, taka

koszulami, wyhaftowanymi

dziwna to potrawa”.

koralikami i tymi, mieni¹cymi

Na stadionie ³echta³y pod-

siê wszystkimi kolorami têczy,

niebienie zapachy barszczu

pochodz¹cymi ze wsi podol-

z fasol¹, grzybami, kiszonymi

skiej. Znawcy haftu, którzy

burakami, ry¿em, kasz¹ gry-

czan¹, makaronem; z miêsem

przyjechali z ró¿nych obwodów,

drobiowym, wieprzowym, z dzi-

skrupulatnie badali ka¿dy

czyzn¹; ze s³onin¹, pampusz-

œcieg, ka¿d¹ niteczkê, prosili,

kami, krakersami, s³onymi

aby kobiety i mê¿czyŸni opo-

bu³eczkami, s³odkim chlebem

wiedzieli szczegó³owo o tym, co

œwiêtojañskim, a nawet z ana-

tradycyjnie zak³adaj¹ na

nasem. Barszcz by³ gotowany

siebie.

w piecu, na kuchence gazowej

Goœcinni i serdeczni miesz-

i w mikrofalówce. Smaczny,

kañcy Podola chêtnie opowia-

pachn¹cy barszcz z Borszczowa.

dali, dzielili siê tajemnicami

„Nasz barszcz Kozacy goto-

haftu i historiami rodzinnymi.

wali nad ogniskiem, - opowia-

Koszule niektórych starszych

Piêkno i pieœñ

daj¹ gospodynie ze wsi Melny-

pañ mia³y nawet dwieœcie (!)

cia. – Do tej potrawy dodajemy

lat. Kobiety w podesz³ym

kawa³eczki chleba œwiêtojañ-

wieku w nich jakby m³odnia³y,

skiego. Ciasto kobiety ugnia-

nape³nia³y siê czymœ nieosi¹-

ta³y, modl¹c siê, przez szeœæ

galnym, co mieœci w sobie ta-

dni. W³aœnie tyle czasu Bóg

jemnicê ukraiñskiego piêkna

potrzebowa³ do stworzenia

kobiecego, które od wieków

œwiata, a my do tego, by wy-

zaskakuje œwiat.

miesiæ ten ¿ó³ty, pachn¹cy,

„Na naszych koszulach

s³odki chleb. Gospodynie

mo¿ecie Pañstwo zobaczyæ

wiejskie mówi¹, ¿e umiejêt-

prastare znaki krêgu ¿ycia,

noœci, modlitwa i mi³oœæ – to

nieskoñczonoœci kosmicznej,

bodaj¿e najwa¿niejsze sk³ad-

po³¹czenia nieba i ziemi w po-

niki ich barszczów.

staci krzy¿y, znaki s³oñca i wo-

dy, które od najdawniejszych

Barszcz zajadali,

czasów opiekowa³y siê S³owia-

„spotykaczkê” popijali i po

nami. Bardzo dobrze zachowa³y

polsku rozmawiali

siê one na starym hafcie

Mer Borszczowa Iwan Baszniak (pierwszy od prawej)

W tym niecodziennym

podolskim w powiecie Borów

z przyjació³mi z Krakowa

œwiêcie uczestniczy³ tak¿e mer

na Ziemi Tarnopolskiej, - opo-

Barszcz ugotowany w... dyni

Borszczowa, Iwan Baszniak.

wiada „Kurierowi” koordynator

Trzech Pól, którzy kiedyœ

Na Podole czêsto napadali

Zobaczyliœmy go, kiedy spotyka³

festiwalu Ulana Pasicznik.

mieszkali na tej ziemi”.

Turcy i Tatarzy krymscy.

delegacje z Krakowa i Bochni.

- Swego rodzaju kod ko-

Wrogowie bezlitoœnie pl¹dro-

Nawet do o³tarza podolanki

„Nigdzie nie widzia³em tak ser-

Do o³tarza

szuli borszczowskiej, której nie

wali tê krainê, rabowali wsie,

sz³y w koszuli, haftowanej

decznych ludzi i nie jad³em

– w czarnym hafcie

ma nigdzie indziej na œwiecie,

zabijali mê¿czyzn, zabierali

czarnymi niæmi. Dziœ prawdo-

tak smacznego barszczu, -

od d³u¿szego czasu „³ami¹” ar-

Cech¹ szczególn¹ dawnej

w jasyr dziewczyny i kobiety.

podobnie ju¿ minê³y owe

opowiada³ zachwycony oficer

tyœci, etnografowie, naukowcy.

koszuli borszczowskiej jest to,

Wszêdzie p³ynê³y rzeki krwi

siedem pokoleñ, a jednak tra-

rezerwy Józef Godawski. –

Te koszule haftowa³y kobiety,

¿e jej rêkawy s¹ gêsto wy-

i ³ez. Wówczas kobiety podol-

dycja trwa. Co prawda, koszule

Myœlê, ¿e by³o nieŸle, gdyby

niemaj¹cespecjalnegowykszta³-

haftowane kolorem czarnym,

skie, op³akuj¹c sw¹ gorzk¹

s¹ ju¿ nie tylko czarne, zda-

w przysz³ym roku zosta³o zor-

cenia, nie zna³y one regu³ kolo-

który, zdaniem Mychaj³y So-

dolê, z³o¿y³y przed Bogiem

rzaj¹ siê fragmenty, haftowane

ganizowane miêdzynarodowe

rystyki i kompozycji. Wiedza ta

chackiego, dyrektora miejsco-

przysiêgê. Obieca³y, ¿e przez

niebieskimi, zielonymi, czer-

œwiêto barszczu, aczkolwiek

zosta³a im przekazana przez

wego muzeum etnograficz-

siedem pokoleñ bêd¹ chodzi³y

wonymi, bordowymi niæmi. Po

w Polsce te¿ jest, co pokazaæ

ziemiê ojczyst¹ oraz przez geny

nego, jest zwi¹zany z tragiczn¹

w ¿a³obie po poleg³ych bra-

tym mo¿na rozpoznaæ, z jakiej

i czym s¹siadów poczêstowaæ”.

pradziadów z okresu kultury

histori¹ Ukrainy. W XV-XVII w.

ciach, mê¿ach i synach.

wsi jest ta czy inna koszula.