18

Ze Lwowa do Odessy

18 – 28 września 2009 * Kurier Galicyjski

POWIĄZANIA KULTURALNE D. STOLICY

GALICJI Z D. STOLICĄ POŁUDNIOWEJ ROSJI

MICHA£ PIEKARSKI

publicznoœæ zaanga¿owaniem

dwóch w³oskich œpiewaczek, o

Minê³o lato. Wspominamy

których bli¿sze szczegó³y,

wakacje, urlopy. Byæ mo¿e

s¹dzê, ¿e nie bêd¹ obojêtne dla

ktoœ je spêdzi³ nad Morzem

Echa. Otó¿ owe dwie w³oskie

Czarnym. Przewa¿nie jedy-

primadonny, które œwiêc¹

nym celem takiej podró¿y

tryumfy w Odessie i wyra-

jest Krym, dlatego zdecydo-

towa³y interesa dyrektora

wanie rzadziej odwiedzamy

w³oskiej opery s¹ panie: Te-

Odessê, nie zdaj¹c sobie

resa Arklowa i Mira Helle-

sprawy, jak ciekawym jest

równa. Nie potrzebujê chyba

ona miastem. A przecie¿

dodawaæ, ¿e obie posiadaj¹

codziennie ze Lwowa odje¿-

tylko w³oskie g³osy; a jako

d¿a tam poci¹g...

Polki, uzupe³niaj¹ dru¿ynê

Wybra³em siê tam po raz

naszych artystów, która zbiera

Karol Lipiñski

pierwszy dopiero w czerwcu

zas³u¿one laury na zagra-

tego roku. Tak naprawdê,

nicznych scenach”.

teatru w³oskiego. W póŸniej-

przed wyjazdem nie mia³em

Wspomnianymi „W³osz-

szym czasie z Braunem Ka-

wiêkszych skojarzeñ z tym

kami” by³y dwie znane prima-

miñskim przez wiele lat wspó³-

miastem poza „Opowiada-

donny lwowskie. Obydwie

pracowa³ w teatrze lwowskim.

niami Odeskimi” Izaaka

debiutowa³y wczeœniej na

Babla, oraz w¹tkami z ¿ycio-

scenie teatru skarbkowskiego.

Odeski epizod

rysów Aleksandra Puszkina

Warto wspomnieæ, ¿e Teresa

Karola Lipiñskiego

i Adama Mickiewicza.

Arklowa „podoba³a siê rów-

W Odessie koncertowa³

Odessa, choæ nie ma d³u-

nie¿ niezmiernie jako Rachel”

Karol Lipiñski, jeden z naj-

giej historii, to w jej karty

w operze ¯ydówka (La Juive)

wybitniejszych œwiatowych

wpisuje siê szereg wybitnych

Fromentala Halévy‘ego. Wy-

skrzypków. Przyjecha³ tam

postaci œwiata kultury. Miasto

daje siê, ¿e ze wzglêdu na

Opera w Odessie

jako powszechnie ju¿ znany

za³o¿ono w 1794 r. po osta-

liczn¹ w Z³otym Mieœcie spo-

Lipiñskiego, ur. 1764 gub.

wirtuoz. Swoj¹ karierê rozpo-

tecznym przy³¹czeniu pó³noc-

³ecznoœæ ¿ydowsk¹ opera ta

Kijowska, zm. 1828 Warszawa,

cz¹³ we Lwowie w 1810 r. jako

nego wybrze¿a Morza Czarnego

musia³a byæ szeroko komen-

dzia³acza oœwiatowego i kry-

skrzypek w orkiestrze teat-

do imperium rosyjskiego. Ju¿

towana.

tyka teatralnego, póŸniejszego

ralnej w, a w dziewiêtnaœcie

od samego pocz¹tku Odessa

W teatrze operowym w

prezesa Dyrekcji Rz¹dowej

lat póŸniej, w 1829 r. wzi¹³

rozwija³a siê bardzo szybko

Odessie,wsezonie1896/1897r.

(tak, jak Petersburg) dziêki

Teatru Narodowego w War-

w Warszawie udzia³ w s³ynnym

wyst¹pi³a kilka razy Salomea

silnym subwencjom pañstwo-

szawie), towarzyszem podró¿y,

muzycznym „pojedynku” z Ni-

Kruszelnicka, wybitna ukra-

wym oraz handlowi zbo¿em.

goœcinne odegrawszy role, z

ccolò Paganinim. Do Odessy

iñska œpiewaczka, pochodz¹ca

O jej szybkim rozwoju œwiad-

powszechnym od publicznoœci

Lipiñski zawita³ w 1837 r. po

z okolic Tarnopola, znana

czy fakt, ¿e teatr operowy

przyjêty oklaskiem i zupe³nie

trzech koncertach, danych we

solistka opery lwowskiej.

zainaugurowa³ tam swoj¹

przytomnego tej reprezentacji

Lwowie. Pomimo dwukrotnie

Tak¿e Kruszelnicka w Odessie

dzia³alnoœæ ju¿ w 1810 r., a za-

ksi¹¿êcia Richelieu pozyskaw-

podwy¿szonych cen biletów

wyst¹pi³a w ¯ydówce Fro-

tem w szesnaœcie lat od za³o-

szy ukontentowanie, zosta³

nap³yw s³uchaczy by³ ogromny.

mentala Halévyego. W odes-

¿enia miasta! W koñcu XIX w.

przez niego wezwanym, a¿eby

W „Gazecie Odeskiej” o jego

kiej gazecie „Odeski Telegraf”

Odessa by³a ju¿ czwartym, co

z ca³¹ swoj¹ trup¹ podówczas

dwóch koncertach pisano, ¿e

relacjonowano: „Artystka nie

Jan Nepomucen Kamiñski

do swej rangi miastem wcho-

w Kamieñcu bawi¹c¹ do Odes-

„nie pamiêtaj¹, a¿eby kiedy

zwa¿aj¹c na to, ¿e przysz³o jej

dz¹cym w sk³ad imperium

tor sceny polskiej we Lwowie,

sy zjecha³. […] Wtenczas to

koncert jaki by³ tak licznie

œpiewaæ przez trzy wieczory

rosyjskiego po Petersburgu,

nale¿¹cy zarazem do grona

przedsiêwzi¹³ ks. Richelieu

odwiedzonym”. Podczas tej

pod rz¹d, pokaza³a siebie jako

Moskwie i Warszawie. Odessê

najbardziej zas³u¿onych osób

dla towarzystwa p. Kamiñ-

wyprawy na zaproszenie swego

sprawn¹ dramatyczn¹ œpie-

nazywano: „Ma³ym Pary¿em”,

dla historii polskiego teatru.

skiego; co tak¿e i w rosyjskim

znajomego, rosyjskiego gene-

waczkê z ogniem, który elekt-

„Drugim Petersburgiem”, „Z³o-

Zespó³ teatralny Kamiñskiego

jêzyku rozmaite grywa³o

ra³a Iwana Witta (ten z kolei

ryzuje i zachwyca publicznoϾ

tym Miastem”, „Stolic¹ Po³ud-

po pocz¹tkowym okresie,

sztuki, w których p. Hankie-

by³ znajomym Adama Mickie-

[…] Gra pani Kruszelnickiej

niowej Rosji”, „Ma³¹ Wenecj¹”,

spêdzonym we Lwowie, na

wicz szczególne obiera³ zwykle

wicza),Lipiñskiwyst¹pi³ w Woz-

[…] œwiadczy³a o tym, ¿e talent

„Ma³ym Wiedniem”, lub „Kró-

prze³omie XVIII/XIX w., z przy-

oklaski, nowy wybudowaæ

niesiensku dla Aleksandry

sceniczny artystki nie ustê-

low¹ Morza Czarnego”. Te gór-

czyn politycznych musia³ w

teatr i tak tedy rozpoczêto tê

Fiodorowny, ¿ony Miko³aja I,

puje jej nadzwyczajnemu

nolotnesformu³owaniaœwiadcz¹

latach 1803–1809 wystêpo-

piêkn¹ budowê – lecz w roku

za co zosta³ przez carow¹

g³osowi”. Jak widaæ ¯ydówka

nie tylko o piêknie wizualnym

waæ poza stolic¹ Galicji. Od-

1809 têskni¹c p. Kamiñski za

sowicie wynagrodzony.

w Odessie wci¹¿ nie traci³a na

miasta, ale tak¿e o witalnoœci

bywa³ pocz¹tkowo tournee po

rodzinn¹ ziemi¹, mimo prze-

popularnoœci. Sukces Salomei

Lwowskie primadonny

jej intelektualnego i kultural-

ró¿nych miejscowoœciach,

ciwne nalegania ks. Richelieu,

Kruszelnickiej na deskach

operowe na scenie odeskiej

nego ¿ycia.

gdzie móg³ liczyæ na polsk¹

w³aœnie podówczas porzuci³

opery odeskiej zosta³ zwieñ-

Wg³êbiaj¹c siê w historiê

publicznoϾ. Nad Morze Czarne

Odessê, kiedy nowy dla niego

PublicznoϾ Petersburga,

czony jej benefisem (3 marca

¿ycia kulturalnego Odessy,

przyby³ dziêki uprzejmoœci

skoñczono teatr”. Jak widaæ

Moskwy i Odessy mia³a wie-

1897 r.), podczas którego

uwagê moj¹ zwróci³y liczne

ksiêcia Richelieu, ówczesnego

ju¿ w pierwszym dziesiêcio-

lokrotnie sposobnoœæ us³yszeæ

wyst¹pi³a w partii Desdemony

powi¹zania ówczesnej stolicy

gubernatora Odessy. Zespó³

leciu XIX w. Kamiñski móg³

w³oskie zespo³y operowe, po-

w Otellu Giuseppe Verdiego.

Po³udniowej Rosji ze stolic¹

Kamiñskiego zatrzyma³ siê

liczyæ nad Morzem Czarnym

siadaj¹ce nieporównywalnie

W gazetach pisano, ¿e owa-

ówczesnej Galicji. Wydawaæ by

tam na kilka lat. O pobycie

na polsk¹ publicznoœæ, jed-

z innymi (rosyjskimi, fran-

cjom nie by³o koñca, a artystkê

siê w pierwszej chwili mog³o,

Kamiñskiego w Odessie pi-

nak dla pozosta³ej czêœci

cuskimi lub niemieckimi)

zasypano kwiatami i poda-

¿e dwa, tak odlegle po³o¿one

sano w prasie lwowskiej (w

widzów jego zespó³ grywa³

wiêcej wybitnych wokalistów,

runkami.

od siebie miasta, pozostaj¹ce

cytatach zachowano orygi-

tak¿e w jêzyku rosyjskim.

którzy wystêpowali w operach

W 1904 r. w operze odeskiej

w granicach ró¿nych mocarstw

naln¹ sk³adniê z pocz¹tku

W 1809 r. we Lwowie poja-

oraz dawali popisy solowe.

œpiewa³a s³ynna Janina Koro-

(Austrii i Rosji) nie mia³y ze

XIX w.). „Kiedy jeszcze Riche-

wi³y siê (na krótko) polskie

Jednak jak siê okazuje, tzw.

lewicz-Waydowa,równie¿ znana

sob¹ nic wspólnego. Powi¹zania

lieu by³ gubernatorem Odessy,

oddzia³y, przyby³e z Ksiêstwa

œpiewacy w³oscy nie zawsze

primadonna opery lwowskiej,

te istnia³y ju¿ jednak niemal

przyjecha³ w r. 1805 z Ka-

Warszawskiego odsuwaj¹c na

pochodzili z Italii, co odnoto-

która wystêpowa³a tam wraz

od samego pocz¹tku.

mieñca do tego miasta p. Ka-

pewien czas w³adzê austriack¹,

wano w czasopiœmie „Echo

zzespo³emw³oskim, z Titt¹Ruff¹

miñski, gdzie na ¿¹danie

dziêki czemu Kamiñski móg³

Muzyczne, Teatralne i Artys-

na czele. Wybitna polska œpie-

Scena polska

ksi¹¿êcia Richelieu posiada-

znów dawaæ tu przedstawie-

tyczne” z 1891 r. „Opera w³oska

waczka w Odessie sta³a siê

nad Morzem Czarnym

j¹cego dok³adnie jêzyk polski,

nia. W Odessie J.N. Kamiñski

mo¿e najwiêcej z pocz¹tku

szybko ulubienic¹ publicz-

Ju¿ na samym pocz¹tku

a nawet nim nale¿ycie prawie

zapozna³ siê z Augustynem

ucierpia³a i odczu³a kryzys.

noœci. W swoich wspomnie-

XIX w. do Odessy zawita³ Jan

jak rodowitym mówi¹cego,

Tomaszem Braunem, który

Lecz energiczny dyrektor i an-

niach Janina Korolewicz w

Nepomucen Kamiñski, znany

wraz z p. Lipiñskim (prawdo-

zatrudniony by³ tam w latach

treprener Sietow nie da³ za

samych superlatywach pisa³a

póŸniej jako wieloletni dyrek-

podobnie chodzi tu o Józefa

1806-1809 jako koncertmistrz

wygran¹, i potrafi³ ockn¹æ

o kunszcie wokalnym Tity