7

Kurier Galicyjski * 30 września – 15 października 2009

„zmiana paradyGmaTu W badaniach

najnoWszej hisTorii poLski i ukrainy”

dyskusja polskich i ukraińskich historyków

okazuje się być próba uwzględnienia

pozycji drugiej strony i jaki jest końco-

wy wniosek? Omawiane wydanie nie

proponuje końcowej prawdy, nie zo-

staje tu ogłoszona ostateczna prawda.

To bardzo dobrze, ponieważ jakbyśmy

nie mówili i czego byśmy nie chcieli

przedstawić, to jednak w ostatecz-

ności każda społeczność wy-

twarza, formułuje swoją wizję

siebie w przeszłości i ta sama

wizja mało kiedy, albo i nigdy

nie zgadza się z wizją innych.

Dlatego jedyne wyjście dla

ludzi, którzy uświadamiają

sobie swoją tożsamość naro-

dową, socjalną – to przyznać,

że może być kilka wizji. Nie

należy walczyć o jedną wizję,

nie ma jedynej prawdy.

Wiele lat zajmuję się ukraińsko-

polskimi stosunkami. Nieraz bywałem

w Polsce, mam wielu polskich przy-

jaciół, kolegów na różnych uniwer-

sytetach i w różnych miastach. Mam

po prostu przyjaciół wśród Polaków i

powiem wam, że nigdzie i nigdy nie

prof. Leonid Zaszkilniak

miałem żadnych trudności w kontak-

raz pierwszy Michaił Gruszewski, na

Na przykład książka Dmitrija Tabacz-

tach z nimi, nawet jeśli dotyczyły one

początku XX stulecia podjął próbę

nika i Symonenka „Соборність України

problemów historycznych i tych, na co

zebrania jej w jedną całość i stwo-

і українсько-польські відносини”,

dzień. Każdy miał własne zdanie, ale

prof. Jarosław Hrycak

rzenia legitymnej ukraińskiej historii,

przedstawia jedną z wizji, która w

zawsze znajdowaliśmy wspólny ję-

ukraińskiej pamięci historycznej, tym

znacznej mierze opiera się na kon-

zyk. Z pewnością najlepszym

krwawą drogę strasznej historii i oba

tylko takie wyjście, żeby łączyć się z

samym – narodowej, ukraińskiej świa-

cepcji, że stosunki międzynarodowe

wyjściem i decyzją byłoby

narody były winne w tym, co się stało.

rosyjskim ludem i w walce przeciw

domości. Od tego momentu minęło

formowane są przez czołowych polity-

puszczenie w niepamięć całej

Uważam, że to jest polityczna rewolu-

Zachodowi budować komunizm gdzie

sporo czasu i trzeba było włożyć wiele

ków. Tylko politycy formują te stosun-

przeszłej historii ukraińsko-

cja, lokalne pojednanie.

nie byłoby żadnego narodu, ale wszy-

wysiłku, żeby prace Gruszewskiego,

ki. Stwierdzam stanowczo, że jest to

polskich stosunków i rozpo-

scy by rozmawiali językiem rosyjskim.

Doroszenki i wielu innych historyków

wizja przestarzała. Nie daj Boże, żeby

Europa zaczynała się dzię-

częcie wszystkiego z czystej

Uważano w 89 roku, że schemat taki

– ukraińskich duchem, chociaż nie

tylko politycy formowali pamięć histo-

ki  francusko-niemieckiemu

kartki. Proponuję jednak inny

po prostu umrze, niestety nie umiera,

zawsze ukraińskiego pochodzenia,

pojednaniu 50 lat temu. Uwa-

jeszcze tu jest i bardzo często może-

wpłynęły w jakiejś mierze na tę wizję

żam, że to, czym było francu-

my się z nim zetknąć.

przeszłości, którą nazywamy Historią

sko-niemieckim pojednaniem

Drugi paradygmat to jest paradyg-

Ukrainy.

dla Zachodu tym jest polsko-

mat narodowy Gruszewskiego, który

Po 1991 roku zaszły znaczące

ukraińskie dla Wschodu.

To się stało bez żadnej zmiany

dziś świętujemy, za który walczyliśmy.

zmiany w traktowaniu historycznego

paradygmatu. Taka zmiana, taka

Wbrew pozorom - marksistowski czy

materiału, w rozumieniu przeszłości

polityczna rewolucja nie potrzebuje

radziecki paradygmat oraz paradyg-

Ukrainy, ale te zmiany w znacznej

zmiany naukowego paradygmatu.

mat narodowy są do siebie podobne.

mierze miały charakter mechanicz-

Naprawdę stało się to wszystko przy

ny. To jest moja opinia. Polegało to

Zmiana paradygmatu jest

istniejących, skomplikowanych para-

na tym, że w miejsce komunistycz-

możliwa wówczas, kiedy gro-

dygmatach, które znaliśmy i z których

nej i prorosyjskiej wersji traktowania

madzi się pewna liczba faktów,

korzystaliśmy.

historii Ukrainy, była wprowadzana

które mu przeczą, które nie

Uważam, że ani polscy, ani ukra-

wersja narodowo-romantyczna, czę-

dają odpowiedzi. Zmiana taka

ińscy historycy nie są zdolni zmienić

sto mechanicznie zmieniająca albo

będzie łatwiejsza wówczas,

paradygmatu. Zmiana paradygmatu

przekształcająca fakty. Wszyscy wie-

gdy jest źle. Paradoksalnie,

to rewolucja, to nie jest gromadzenie

my, że to, co było złem, w radzieckiej

im gorsza sytuacja tym lepsza

wiedzy, a coś poza nim, co w pewnym

historiografii stało się dobrem, a to,

będzie zmiana. Tylko w warun-

momencie wybucha. Paradygmaty we

co było dobre, stało się jednoznacz-

kach głębokiego kryzysu jest

Wschodniej Europie powstawały prze-

nie złe.

możliwa taka zmiana paradyg-

ważnie poza jej granicami. Wschod-

Był to na pewno prawidłowy etap

matów. Mogę więc podzielić

nia Europa doznała wpływu wszyst-

kształtowania wizji narodowej historii,

się ze wszystkimi nadzieją –

kich modernistycznych epok. Żeby

ponieważ szybkie przejścia są możli-

mamy dobre szanse.

we tylko na drodze rewolucyjnej, tak

nastała zmiana paradygmatu,

jak to było podczas Rewolucji Fran-

ryczną. W takim wypadku będziemy

to Wschodnia Europa powin-

wariant. Należy lepiej poznać

zapis sporządził

cuskiej, później podczas rewolucji w

w stanie permanentnej wojny domo-

na przestać być Wschodnią

historię, historię przedsta-

i zdjęcia wykonał

Rosji, kiedy to radykalnie zmieniały

wej. I to nie tylko my, ale tak będzie i

Europą. Tymczasem i Polska

wioną przez wiele osób. Le-

JURIJ SMIRNOW

się wszystkie bieguny.

w Polsce i w Rosji i we Francji itd.

i Ukraina jeszcze bardzo sil-

piej poznać po to, żeby zrozu-

Obecnie ukraińska historiografia

Inny przykład, to 10-tomowe wy-

nie w niej tkwią.

mieć, uświadomić, pracować

Lwów „pod parasolami” na

Za czasów komunistycznych nie

idzie, jak mi się wydaje, troszkę inną,

danie „Україна-Польша - трудне

i żyć dla przyszłości.

Rynku przy figurze Adonisa.

było lepszej historiografii aniżeli pol-

nową drogą. Przysposabia się ona

питанняČ. Nie wszystkie tomy uka-

Gorąco pozdrawiam i dzię-

ska. Brak nowego paradygmatu jest

do tych zmian, które mają miejsce w

zały się w języku ukraińskim. Jest tu

Wypowiedź prof. Jarosława

kuję „białym czepkom” zza

bardziej odczuwalny w ukraińskim

światowej historiografii. Adaptuje się

podjęta próba przedstawienia nowej,

Hrycaka (Uniwersytet Katolicki

lady. Także Pani i Panu od

wypadku aniżeli w polskim, dlatego,

ona bardzo powoli, ciężko, tworząc

innej wersji stosunków polsko-ukraiń-

we Lwowie)

„żółtej kolejki” lwowskiej.

że ciągle istnieje sowiecki paradygmat

nie jeden, ale kilka rozmaitych wize-

skich, na rozwój, których mają wpływ

- Coś bardzo ważnego stało się w

„Może uda się, że powrócę

(nie nazywam go marksistowskim,

runków historii Ukrainy. Za przykład

czynniki zewnętrzne i wewnętrzne.

polsko-ukraińskich stosunkach 20 lat

znów…”

dlatego, że był on wulgarną mieszan-

niech posłużą niektóre książki, w któ-

Ich wpływ jest tu przedstawiony nade

temu. To była polityczna rewolucja, że

Wiesław

ką marksizmu z carską imperialną ide-

rych mamy odzwierciedlenie owych

wszystko z udziałem dwóch różnych

Ukraińcy i Polacy potrafili pojednać

ologią). Według niego Ukraińcy mają

(w taki deszczowy dzień)

wizerunków.

wizji obu stron. Dlaczego tak ważną

się. Potrafili, chociaż przeszli ciężką