14

Ludzkie dzieje

30 września – 15 października 2009 * Kurier Galicyjski

W obliczu Boga Wszechmogącego i N.M.P. Królowej Korony Pol-

skiej kładę rękę na ten krzyż i przysięgam być wiernym mej Oj-

czyźnie Rzeczypospolitej Polskiej i rozkazom wodza Naczelnego.

Stać nieugięcie na straży jej honoru i z bronią w ręku walczyć

aż do utraty życia swego. Sprawy powierzonej nie zdradzę, choćby

najgorsze spotkać mnie miało. Obywatele przyjmuję Was w szeregi

A.K. Zapłatą za pracę będzie Wolność. Zdrada karana jest śmiercią.

(przysięga AK – Okręg Stanisławów)

Tajemnica

sTanisŁaWoWskiej skryTki

RENATA KLĘCZAńSKA

tekst i zdjęcia

Rok 2009. Rozbiórka kolej-

nego domu w Stanisławowie.

Robotnik wyciąga z gruzów

zawiniątko. Po jego otwarciu

oczom ludzi ukazują się świet-

nie zachowane fotografie żoł-

nierskie z czasów II wojny

światowej, ausweis, pozwo-

lenie na pracę, kalendarzyk i

notes z drobnymi zapiskami,

adresami kolegów, odręcznie

napisana przysięga, składana

przez członków AK, widoków-

ki z Francji, zaświadczenie

Tekst przysięgi AK, znaleziony wśród dokumentów Zyg-

Zaświadczenie, wydane Zygmuntowi Kniaziatko przez dyrek-

z Państwowego Gimnazjum

munta Kniżatko

cję Państwowego Gimnazjum Stolarskiego w Stanisławowie

Stolarskiego w Stanisławo-

wie, rachunki na dostawę

skór, wszystko wystawione na

nazwisko Zygmunta Kniżatko.

Zawiniątko trafia do redakcji

„Kuriera Galicyjskiego”.

Kim jest (był?) Zygmunt Kniżatko?

Jak potoczyły się losy tego człowieka,

którego zdjęcia z młodości po ponad

70. latach ujrzały światło dzienne? Za-

gadka goni zagadkę. Na fotografiach

Zygmunt Kniżatko (nie ma wątpliwo-

ści, że to on – co pokazuje przed-

wojenna legitymacja szkolna) siedzi

ubrany w battle dress. Potem są już

dokumenty z lat 1942,43. Coś tu nie

gra. Szereg jeszcze innych pytań, na

które nie znamy odpowiedzi, stają się

inspiracją do podjęcia działań mają-

cych na celu odnalezienie bądź sa-

mego bohatera, bądź jego krewnych.

W Internecie znajdujemy informa-

cję o postanowieniu Prezydenta RP z

dnia 21 grudnia 2000 r. o odznacze-

niu „Medalem za długoletnie pożycie

małżeńskie” p. Zygmunta Kniżatko i

p. Franciszkę Kniżatko. Odznaczenie

to przyznano na wniosek Wojewody

Dolnośląskiego, a otrzymują je tyl-

ko te osoby, które przeżyły 50 lat w

jednym związku małżeńskim. Pojawia

się nadzieja, że to właśnie „nasz” bo-

hater. Nazwisko nie jest przecież w

typie Wiśniewski czy Kowalski. Ale w

końcu mamy już 2009 rok.

Polizeiliche – stałe zezwolenie policyjne

W sprawę włącza się też red. Jan

Poniatyszyn z Radia Opole.

I wreszcie z Polski przychodzą

ta egzekucję Żydów, którą oglądał z

nie spojrzenia na fotografie, spogląda

- Uciekał ze Stanisławo-

mówi – w czasie wojny Niemcy

dwie informacje: pierwsza to życiorys

dachu garbarni przy ul. Bilczewskie-

z nich młody mężczyzna, teraz wiem

wa 17 września: Ruskich na

zmienili jej nazwę na generała

p. Zygmunta, który przekazuje nam

go, pamięta również, jak na rozkaz

już, że miał wtedy 17 lat, dziś skoń-

oczy nie widziałem, przez

Rommla. Najpierw chodziłem

prezes Towarzystwa Miłośników Lwo-

dowództwa AK znalazł się w tłumie

czył 87 lat.

granicę do Węgier – Buda-

do szkoły powszechnej w Bro-

wa i Kresów Południowo-Wschodnich

na pl. Mickiewicza, by obserwować

Na spotkanie przyjechał samo-

pesztu. Tam dostałem nowe

dach, potem razem z rodzicami

w Jeleniej Górze i jego obecny adres

„sąd” w teatrze i kolejną egzekucję

chodem, prawo jazdy ma od 70. lat

dokumenty – mówi. Ale po-

przeniosłem się do Stanisławo-

z potwierdzeniem, że żyje i ma się

Ukraińców pod synagogą. Zdawał z

i jak się pochwalił, nigdy nie został

wrót do domu stał się jego

wa, tam uczyłem się w 3. Gim-

dobrze.

obsesją. Losy jednak rzucają go

tego relację w dowództwie. Niewątpli-

ukarany mandatem. Do siedziby To-

nazjum na ul. Sapieżyńskiej.

W taki to sposób znalazłam się

do Francji. Tam osłania wojska fran-

wie przysięga wstępującego członka

warzystwa wszedł punktualnie wraz

Trudno mówić tu o wspomnie-

w Jeleniej Górze. Jestem w siedzi-

cuskie wycofujące się z Linii Magino-

do AK jest spisana jego ręką. Zwraca

ze swoją żoną. Oglądając prezento-

niach, jest raczej ogromne zainte-

bie Towarzystwa Miłośników Lwowa

ta. Pamięta jeszcze powrót, pracę w

uwagę na zdjęcie z kolegą. To Wincel,

wane dokumenty, milczał, by w końcu

resowanie dokumentami, które pre-

i Kresów Południowo-Wschodnich,

fabryce skór, w której tak naprawdę

mieszkał później w Szczecinie, długo

powiedzieć:

zentuję. Niestety pamięć już nie ta.

gdzie o godzinie 12.00 ma zjawić się

nie pracował, ale dawała mu dobre

mieliśmy kontakt. Już nie żyje. Pozo-

To ode mnie p. Zygmunt oczekuje

- Mieszkałem w Stanisławo-

osobiście p. Zygmunt Kniżatko. Ostat-

dokumenty i wyjazd do Lwowa. We

stałe zdjęcia są z niewoli.

odpowiedzi na różne pytania. Pamię-

wie na ul. Dąbrowskiego 14 –