15

Kurier Galicyjski * 30 września – 15 października 2009

Wojenne Losy zyGmunTa kniżaTko

wowa. Niektóre miejsca rozpoznaje

Lwowie, gdy zaczęło się nim intereso-

natychmiast i sprawia mu to prawdzi-

wać gestapo, ucieka. Zaciąga się do

wą radość, inne niestety zmieniły się

Wojska Polskiego w 1944 roku. Z Lu-

Zygmunt Kniżatko urodził się w

i jak mówi Sapieżyńska nie ma już

dowym Wojskiem Polskim przechodzi

maju 1922 roku. Nie przeszkodziło to

tego ducha co dawniej. Istotnie, dziś

szczęśliwie cały szlak bojowy, aż do

mu w wstąpieniu na ochotnika do Woj-

ul. Niezależnosti nie ma wiele wspól-

Berlina. Potem osiada w Jeleniej Gó-

nego z dawną Sapieżyńską.

rze. Tutaj poznał swoją obecną żonę,

ska Polskiego we wrześniu 1939 roku.

Franciszkę, która do Jeleniej Góry

- Co się Panu kojarzy ze sło-

Służbę wojskową pełnił w 2. Baonie

trafiła z Częstochowy. Mają dwoje

wem Stanisławów? – pytam.

48 pułku piechoty w Stanisławowie,

dzieci: Grażynę i Krzysztofa.

Dwie Bystrzyce, które w ramio-

który ochraniał obiekty państwowe

przed napadami terrorystycznymi nie-

mieckiej „V-tej Kolumny”. 18 września

razem z wojskiem przeszedł na Wę-

gry, gdzie przebywał w obozie inter-

nowanych w H`o`gyesz. Już w grud-

niu uciekł z kolegami do Budapesztu.

Tam zaopatrzony w lewe dokumenty

wyruszył przez Jugosławię, Włochy

do Francji. Otrzymał przydział woj-

skowy do Oddziału Rozpoznawczego

Drugiej Dywizji Strzelców Pieszych

początkowo w Bressuire, a następ-

nie w Parthenay. Zanim wyruszył na

front odbył szkolenie, podczas które-

go wizytował wojsko gen. Władysław

Sikorski. Chrzest bojowy przeszedł

pod Port sur Saone, a następnie pod

Ausweis

Vesoul, Besancon brał udział w osło-

nie odwrotu wojsk francuskich z Linii

Maginota.

20 czerwca 1940 roku dostał się

do niewoli niemieckiej i przewieziony

został do Stalagu XVII B w Krems nad

Dunajem. Jako jeniec wojenny otrzy-

mał numer 32247. Myśl o ucieczce

nie dawała mu spokoju. Do trzech

razy sztuka, dwa razy go złapano.

W liście od ojca dowiedział się, że

znowu udało się im uciec, tym razem

Julian Olszewski, który uciekł przed

przeszedł cały szlak bojowy do Berli-

już szczęśliwie do Stanisławowa.

rokiem dotarł do Stanisławowa. Na

na, zakończony w maju 1945 roku w

Marynarze, niestety po przesłu-

wiosnę 1942 roku zgłosił się ochotni-

Jeleniej Górze.

chaniu w Nowym Sączu na gestapo

czo do pracy. Przewieziono go do Fa-

W 1948 roku przeszedł do cywila.

zostali odstawieni do obozu. W Sta-

bryki Dykty w Orth nad Dunajem. Tu

Przez dwa lata prowadził, jako współ-

nisławowie Zygmunt Kniżatko wstąpił

wraz z trzema kolegami, (z Zygmun-

właściciel prywatny warsztat samo-

do AK, otrzymał „Ausweis” i zaświad-

tem był kolega Wencel ze Stanisła-

chodowy, następnie pracował jako

czenie pracy z dobrej „firmy”, zajmu-

wowa oraz dwu marynarzy ze statku

mechanik w Zakładach Mięsnych,

jącej się skupem skór surowych, co

m/s „Piłsudski”), przygotowali sobie

a od 1952 do 1965 roku był taksów-

umożliwiało mu swobodne poruszanie

cywilne ubrania i w czerwcu 1942

karzem. Później pracował w CPN-ie

się po całym powiecie. Razem z nim

roku podjęli kolejną próbę ucieczki do

i PZM-ocie, aż do emerytury w 1983

p. Zygmunt Kniżatko po 70 latach, podczas spotkania

działali dwaj bracia Smetaniukowie,

domu. Po dwu nocach doszli do gra-

roku.

w siedzibie Towarzystwa w Jeleniej Górze

nicy słowackiej. Granica przebiegała

wzdłuż rzeki Morawy. Podczas prze-

nach tuliły miasto, Sapieżyń-

pływania rzeki rozdzielono rzeczy na

ska i plac Mickiewicza. Czy

dwie części, wtedy okazało się, że nie

pomnik wieszcza jeszcze tam

można jej przejść wpław, a marynarze

stoi?

Nasze spotkanie dobiega końca.

nie umieją pływać.(!) Ponieważ już

Dobrze, że życiorys p. Kniżatko zo-

świtało musieli poczekać do następ-

stał wcześniej spisany przez prezesa

nej nocy, aby pójść wzdłuż rzeki, w

Towarzystwa. Można dziś po niego

kierunku ujścia do Dunaju w poszuki-

sięgnąć i przypomnieć sobie kawał

waniu łódki. Następnej nocy znaleźli

historii. I tak zupełnie przypadkiem po

łódkę i przepłynęli do Słowacji. Po

wielu latach ożywa postać kolejnego

trzech dniach wędrówki wpadli na

stanisławowiaka.

terenie, na którym wojsko słowackie

Ile jeszcze takich życiory-

robiło obławę, szukając zrzutu party-

sów kryją mury miasta?

zantki sowieckiej. Zostali przewiezieni

Gdy żegnam się z gospodarza-

do Bratysławy, gdzie po licznych prze-

Stanisław Kańczukowski-

mi siedziby Towarzystwa, właśnie

Paweł Antończyk i jeszcze jeden, któ-

słuchaniach zrobiono im fotografie i

Jako Pionier Jeleniej Góry został

prezes Towarzystwa bardzo

doręczono przesyłkę z „Kurierem

rego nazwisko zatarło się w pamięci.

wymierzono miesiąc aresztu za niele-

czynnym członkiem Klubu przy Towa-

się przyczynił do spotkania

Galicyjskim”. Przychodzą jeleniogó-

z p. Zygmuntem

Do ich zadań należało zdobywanie

galne przekroczenie granicy.

rzystwie Przyjaciół Jeleniej Góry. Za

rzanie po gazetę, cieszą się, ze mają

broni, naprawa oraz dostarczanie

Słowacy, przestrzegając między-

działalność tę otrzymał odznakę „Za

„Kurier” i że mogą czasami gościć

broni i amunicji Polakom, zagrożo-

narodowego prawa odnośnie jeńców

zasługi dla Województwa Jeleniogór-

redaktorów z gazety. Nie wszyscy

Pan Zygmunt zwraca uwagę na

nym przez ukraińskich nacjonalistów.

wojennych, nie wydali ich Niemcom,

skiego”. Został odznaczony za udział

członkowie są z Kresów, niektórzy

zaświadczenie z jego zdjęciem z Pań-

Znaczną pomoc w tej działalności

ale też chcieli ich się pozbyć. Po od-

w Wojnie Obronnej 1939 roku, otrzy-

z nich to sympatycy, którzy połknęli

stwowego Gimnazjum Stolarskiego

otrzymywali ze strony wojska węgier-

byciu kary zostali przewiezieni nad

mał medal za Odrę, Nysę i Bałtyk, me-

bakcyla Wschodniego i nie wyobraża-

w Stanisławowie. Nie pamięta takiej

skiego.

granicę węgierską i pouczono ich w

dal Zwycięstwa i Wolności oraz medal

ją sobie życia bez wieści ze Lwowa

szkoły. Spoglądam na strony Kresów

Po odpoczynku w domu i wyrobie-

którym miejscu mogą przejść na Wę-

za Udział w Walkach o Berlin, posiada

i Stanisławowa.

i Stanisławowa. Znajduję tam Krajo-

niu nowych dokumentów, ze względu

gry. Po namyśle postanowili jednak

Odznakę Grunwaldzką i Medal Rodła

Pan Prezes odwozi mnie na dwo-

wą Szkołę Stolarską, która począt-

na obawę rozpoznania go w Stanisła-

rzec, serdecznie pozdrawiając całe

iść do Polski. Niedaleko Trnawy zo-

oraz liczne dyplomy. Dosłużył się

kowo miała swoją siedzibę na ul. Sa-

Kresy, wielokrotnie już byli na wy-

pieżyńskiej 10, później przeniesiona

wowie, pojechał do Lwowa. We Lwo-

stali ponownie złapani, stąd po kilku

stopnia kapitana. Jest Kombatantem

cieczce we Lwowie, Stanisławowie,

została na ul. Kilińskiego (obecnie w

wie, przy ulicy Zielonej podjął pracę

dniach, z aresztu do aresztu, poprzez

Wojennym Polskich Sił Zbrojnych na

Kamieńcu Podolskim, nad Prutem

jej gmachu znajduje się SB). Czyżby

w Fabryce Mebli. W listopadzie 1944

Trenczyn, Żylinę, Rużomberok, Po-

Zachodzie, Ludowego Wojska Pol-

czy Czeremoszem. Ale zapewnia, że

o tę szkołę chodziło? Zdecydowanie

roku, zagrożony aresztowaniem, roz-

prad zostali oddani w ręce granatowej

skiego i Kombatantem Francuskich

jeszcze nie raz tam pojadą, bo jest

p. Zygmunt ożywia się, gdy prezen-

począł służbę w 10 dywizji Piechoty

policji w Muszynie. Zygmunt i Wencel

Sił Zbrojnych.

taka potrzeba serca.

tuję mu dzisiejsze zdjęcia Stanisła-

kG

Ludowego Wojska Polskiego, z którą

zostali przewiezieni do Krynicy, skąd