19

Kurier Galicyjski * 30 września – 15 października 2009

czytając wspomnienia...

skiego samolotu. Istnieją informacje,

czynny „za wypróbowane braterstwo

nim Armia Radziecka i Korpus Cze-

że lotnicy polscy mieli zakaz ostrzeli-

broni” oraz odznaczenie Krzyżem

chosłowacki (pod dowództwem gen.

wania celów nad Słowacją.

Wielkim Niemieckiego Orła. Ks. Tiso

L. Svobody) – po jednomiesięcznych

Z meldunków, trafiających do szta-

na Zjeździe Ludaków dnia 1.10. 1939

ciężkich bojach – zdążyły przedrzeć

Mieszkam z dala od Polski, a tak-

właśnie ich. Chyba było to związane

bów słowackich wynikało, że ludność

w Trenczynie oświadczył: „…zapew-

się przez przełęcz Dukielską. Opera-

że od Lwowa, przeżywam więc chwile

także z tym, że wśród nas żyły jesz-

polska na zajmowanych przez Sło-

niłem Hitlera, że państwo słowackie

cja Dukielska kosztowała nacierają-

szczególnego wzruszenia, otrzymu-

cze osoby, mieszkające we Lwowie

cych ok. 85 000 poległych.

waków terenach odnosiła się do nich

nigdy go nie zawiedzie”.

jąc książkę w języku polskim. Kiedy

do 1939 roku. Długo nie mogliśmy

W marcu 1945 roku wobec szyb-

przyjaźnie, polscy żołnierze niejedno-

Zgodnie z tym zapewnieniem, już

mieszkałem we Lwowie ze śp. Żoną,

przyzwyczaić się do nowych nazw

kich postępów Armii Radzieckiej – ks.

krotnie krzyczeli do żołnierzy słowac-

wkrótce potem Słowacy poszli wraz z

zgromadziliśmy solidną bibliotekę.

ulic, pozostały w naszej świadomości

Tiso uciekł do Bawarii, gdzie ukrył

kich, aby nie strzelali, bo Polacy nie

Hitlerem na podbój Bałkanów (Jugo-

Były w niej zarówno dzieła klasy-

Trybunalska, Kochanowskiego, plac

się w klasztorze w Altotting k. Mona-

ków polskich, jak też utwory pisarzy

Prusa, ul. Fredry, św, Mikołaja, Aka-

chium. Został jednak wykryty przez

współczesnych, poezja, książki o te-

demicka, Smolki. Był dla nas i Kaiser-

amerykański wywiad, po czym po

matyce historycznej, kulturalnej, albu-

wald, i Park Łyczakowski.

3-miesięcznym pobycie w obozie in-

my miast.

Nasze pokolenie lat 50. widziało

ternowanych, został wraz z niektóry-

Do lat 90. ubiegłego wieku naby-

tonące w kwiatach bulwary Lwowa.

mi swoimi ministrami, przekazany do

cie książki w języku polskim we Lwo-

Zachwycaliśmy się zegarem kwiato-

Bratysławy, a następnie postawiony

wie było bardziej proste, ponieważ

wym na ul. Łyczakowskiej, wielkimi

przed Trybunałem Narodowym. Uzna-

istniała księgarnia „Drużba”, sprze-

wazonami z kwiatów. Często, będąc

ny winnym zdrady narodowej i zbrodni

dająca literaturę w językach obcych,

chłopcem, wraz z kolegami łaziłem

wojennych został skazany na śmierć

także polską. Wiele ciekawych ksią-

tam, gdzie była Panorama Racławicka

przez powieszenie. Prezydent Beneš

żek przywieźliśmy z Żoną z Polski,

w Parku Stryjskim. Dobrze znaliśmy

odrzucił prośbę o łaskę i 18.04.1947 ks.

mam w bibliotece dzieła z dedyka-

każdy zakątek Wysokiego Zamku i Kaiser-

Tiso został stracony.

cjami autorów, w tym – śp. Jerzego

waldu.

Po wojnie, Słowacja wraz z Cze-

Janickiego.

W książce prof. Nahlika jest wiele mi-

chami ponownie weszła w skład pań-

Przez lata zgromadziliśmy wspa-

łych dla mnie zbieżności. Do 1944 r. on

stwa, które w 1960 roku przybrało

niałą bibliotekę. Czas mija, wiele w

mieszkał na ul. Łyczakowskiej, 9. Bar-

nazwę Czechosłowackiej Republiki

naszym życiu się zmieniło, proble-

dzo dobrze znam ten dom; od 1953 r.

Samolot Letov, używany we wrześniu 1939

Socjalistycznej (CSRS) i oficjalnie

mem jest teraz zdobycie dobrej pol-

mieszka tu mój kolega szkolny, przy-

oraz programowo deklarowało szero-

skiej książki. Kiedy w ręku trzymam

jaźnimy się ponad 50 lat. W latach

ko pojętą przyjaźń z wszystkimi naro-

nową pozycję, dla mnie jest to święto

1953-1967 nasza rodzina mieszkała

chcą strzelać do Słowaków. Na prze-

sławia, Grecja) oraz ZSRR. Zgodnie

dami w sowieckiej strefie wpływów,

ducha. Otrzymuję nowe książki pol-

na ul. Łyczakowskiej, 74. Była to przy-

łęczy Dukielskiej przyszedł na stronę

z nacjonalistyczną ideologią Luda-

w tym oczywiście i z Polską (PRL).

skie dzięki moim przyjaciołom, którzy

tulna willa z parkiem, wysadzonym

słowacką polski oficer i wygłosił apel

ków, już w listopadzie 1939 roku, na

Moje osobiste doświadczenia

mieszkają w Krakowie, Warszawie,

przez moich rodziców. W roku 1967

o powstrzymanie się od działań zbroj-

terenie Spisza i Orawy, podarowa-

wskazują, że w praktyce między Pola-

Gdańsku, Kielcach...

willa została zburzona, a zamiast niej

nych. To samo źródło podawało, że w

nych Słowacji przez Hitlera (umowa

kami i Słowakami po wojnie pozostał

Osoby, ceniące historię, kulturę

wybudowano koszmarny architekto-

Koszycach i Użhorodzie istnieją biura

z 21.11.1939), przystąpiono do depo-

wyraźnie widoczny osad nieufności

Polski mogą na łamach wspaniałej

nicznie salon „Fantazja”.

werbunkowe węgierskich ochotników

lonizacji rejonu: zakazano języka pol-

wzajemnej, wyrażający się nadzwy-

gazety – „Kuriera Galicyjskiego” –

Na ulicach Łyczakowskiej, Pia-

(„Szabadcsapat”), zgłaszających się

skiego w szkołach, urzędach i kościo-

czajną nieżyczliwością, demonstrowa-

odnaleźć wiele ciekawych artykułów,

skowej, Piekarskiej mieszkało wielu

do walki z Niemcami po stronie pol-

łach, palono polskie książki, usuwano

ną przez słowackie (i czeskie) służby

szkiców, wspomnień. Gazeta, jak się

przyjaciół naszej rodziny, a także moi

skiej, które już przerzuciło na polską

ze stanowisk polskich proboszczów i

graniczne, personel sklepowy ukrywa-

dowiaduję z listów moich polskich

koledzy szkolni.

stronę ok. 1800 żołnierzy.

nauczycieli, polskich obywateli i ku-

jący przed Polakami co bardziej atrak-

przyjaciół, jest bardzo popularna w

Po latach dowiadujemy się o tym,

Warto także zauważyć, że po

rierów, przedzierających się tym szla-

cyjne towary, a nawet w chłodnym, by

Polsce. W numerze 14 „Kuriera Ga-

jacy wybitni ludzie mieszkali przed

stronie polskiej w 1939 roku, walczyli

kiem na Węgry wyłapywano (celowała

nie rzec lekceważącym, stosunkiem

licyjskiego” został opublikowany pięk-

wojną we Lwowie. Jestem szczęśliwy,

Słowacy i Czesi, którzy nie byli w sta-

w tym Gwardia Hlinki) i oddawano w

do turystów i wczasowiczów, szcze-

ny artykuł – „Lwów bez Łyczakow-

że znałem wspaniałego polskiego re-

nie zaakceptować słowackiego i nie-

ręce Gestapo. Wg danych, opubliko-

gólnie pieczołowitym nadzorem policji

skiej?” Myślę, że bardzo się spodobał

żysera i literata, śp. Jerzego Janickie-

mieckiego faszyzmu. Dość wspomnieć

wanych przez Rocznik Statystyczny

drogowej nad polskimi kierowcami

osobom, mieszkającym we Lwowie

go. Też mieszkał na Łyczakowskiej.

zorganizowany w Krakowie Legion Cze-

1941 Ministerstwa Informacji polskie-

itp. Udział polskiej armii w interwen-

do 1944 r., a także tym, dzieciństwo

Kiedy spotykaliśmy się we Lwowie,

chów i Słowaków (dow. gen. L. Prhala),

go Rządu Emigracyjnego w Londynie

cji zbrojnej Układu Warszawskiego w

których przypadło na lata 50-60 ubie-

chodziliśmy z nim na spacery, opo-

który w sile ok. 700 żołnierzy i oficerów

– praktyki te dotknęły terytorium 724

Czechosłowacji w 1968 roku, te mię-

głego wieku. Nie, to nie nostalgia, to

wiadał o „swoim” Lwowie.

brał udział w obronie Tarnopola, a tak-

km kw., na którym zamieszkiwało ok.

dzyludzkie animozje wyraźnie nasilił.

miłość do naszego Lwowa...

To wspaniałe, że Lwów doczekał

że 90 słowackich i czeskich pilotów

30 000 polskich obywateli. Premier

Dlatego w PRL-u Polacy najchętniej

Niedawno od mego przyjaciela

czasów, kiedy „znów wolno o nim pa-

(w tym sławny w Anglii as z dywizjonu

ks. Tiso (od października 1939 – pre-

jeździli na Węgry, gdzie zawsze cie-

z Krakowa otrzymałem w prezencie

miętać”. Można publikować wspomnie-

303, Josef Frantiśek), którzy wykonali

zydent Słowacji) i jego partia, konse-

szyliśmy się autentyczną przyjaźnią

książkę wspomnieniową. Autorem jest

nia, opowiadać młodszym pokoleniom

ok. 400 lotów rozpoznawczych i bo-

kwentnie wprowadzały w Słowacji fa-

i życzliwością. Nadzieją napawa fakt,

znany profesor Kazimierz Juliusz Nahlik,

o przeżytych w nim latach, o dzieciń-

jowych nad wschodnią Polską (Wo-

szystowskie zwyczaje, przede wszyst-

że aktualnie, zwłaszcza po wejściu

a tytuł – „We Lwowie i na Pokuciu”.

stwie, młodości. To chyba największa

łyń – Podole). Jest to jednak osobna

kim w stosunku do Żydów i Romów.

wolnej Słowacji i Polski do Unii Eu-

W liście, dołączonym do książ-

wartość i pomnik tych, którzy swe ży-

opowieść, godna odrębnego opraco-

Do 1942 roku zesłano około

ropejskiej, wzajemne relacje między

ki, mój przyjaciel napisał: „Wiem, że

cie związali ze Lwowem. Powinniśmy

wania.

70000 Żydów i Romów do obozów

Słowakami i Polakami uległy radykal-

wyrosłeś we Lwowie i to miasto jest

chronić prawdziwej historii tego miasta,

W ostatnim tygodniu września

koncentracyjnych (głównie: Terezin,

nej poprawie, a elementem sprzyjają-

Ci bardzo drogie. Ta książka Cię za-

sprzed 1939 roku.

1939 r. rozpoczęła się stopniowa de-

Auschwitz), podobno płacąc Niem-

cym temu procesowi wydaje się być

interesuje”.

Każde pokolenie ma „swój” Lwów.

mobilizacja Słowackiej Armii Polowej

com za każdego zesłanego 500 ma-

głównie motywacja ekonomiczna. Nic

Nie mogę opisać swoich odczuć,

Również mają go ci, którzy mieszkają

„Bernolák”, powołanej na potrzeby

rek, jako ekwiwalent kosztów „prze-

tak nie potrafi kształtować dobrych

które towarzyszyły mi, gdy zacząłem

dziś w Polsce, Rosji, innych krajach,

kampanii polskiej, a 1. października

siedlenia”. Hitler był zachwycony

stosunków, jak możliwość prowa-

czytać tę pozycję. Chociaż autor

a także innych miastach Ukrainy.

ogłoszono koniec wojny z Polską. Z

gorliwością Słowaków w tej kwestii.

dzenia korzystnych interesów po obu

opisuje swe dzieciństwo, spędzone

Wszystkich łączy miłość do historii,

wojskowego punktu widzenia, kam-

Kiedy w 1944 roku, wobec zbliżania

stronach. Ostatnimi czasy placówki

we Lwowie w latach 20. i 30. XX w.,

kultury, a przede wszystkim – do prasta-

pania polska zakończyła się sukce-

się od wschodu Armii Radzieckiej, na

handlowe w Polsce południowej są

ja wspominałam swoje dzieciństwo

rego, ale wiecznie młodego Lwowa.

sem Słowacji, bo straty osobowe były

Słowacji wybuchło antyfaszystowskie

pełne Słowaków, wykupujących towa-

i młodość, które przypadły na lata

Książka wspomnień Kazimierza

niewielkie (zginęło 18 żołnierzy, 46

powstanie (z centrum w Bańskiej By-

ry, które u nich (od czasu przejścia na

50-60 tegoż wieku. Tak, jak Autor,

Juliusza Nahlika „We Lwowie i na Poku-

rannych i 11 zaginionych), stracono

strzycy), na stronę którego przeszła

euro) stały się droższe niż w Polsce.

spędziłem je na ulicy Łyczakowskiej.

ciu”, to niezniszczalny most pokoleń.

1 samolot (nad Drohobyczem), od-

część armii słowackiej, z ministrem

To dobry trend i życzyć należy, aby

Chociaż po 1945 r. oraz w latach

zyskano uprzednio utracone Spisz

obrony gen. F. Čatlošem na czele,

utrzymał się jak najdłużej.

1953-1956 wiele nazw ulic Lwowa

i Orawę. Państwo uniknęło losu oku-

ks. Tiso nie zawahał się wezwać na

Siergiej Tarchanow,

zmieniono, dobrze znaliśmy stare na-

powanej Polski, a premier ks. Tiso

pomoc Niemców, którzy w sposób

Odessa

kG

zwy. W swoim otoczeniu używaliśmy

otrzymał od Hitlera telegram dzięk-

bezwzględny stłumili powstanie, za-

czĘsTochoWska LiTania

poszukujemy pracoWnik W

Agencja pracy poszukuje

Jej błogosławi przez obraz on.

Mateńko śliczna! Mateńko cudna!

Ona Królowa świata całego,

pracowników w zawodach:

Mateńko Boża! Mateńko ma!

Jasna Jutrzenka w koronie

Hołd Ci składamy, Czarna Madonno,

Choć droga życia ciężka i trudna,

z gwiazd.

fizjoterapeuta, psycholog,

Z podziwem świętym,

Twa Macierzyńska pomoc

Za Matkę dana przez Syna swego

pielęgniarz, lekarz, celem

patrząc w Twą twarz

wciąż trwa.

Wszystkim, a również każdemu

pracy po przeszkoleniu w

I przysięgamy Ci cześć dozgonną,

z nas.

UE. Po wypełnieniu ankiety, zgłoszenie przesłane

Że w Swej opiece nasz naród masz.

Zawsze Najświętsza!

pocztą elektroniczną.

Zawsze Dziewicza!

Polskę szczególnie umiłowała,

Zawsze Łaskawa dla dzieci swych,

Więc w Częstochowie, ma tu

Stanisława Nowosad

Informacje na stronie:

Zawsze proszącym łask swych użycza,

Swój tron.

Lwów

www.bcj-konsalting.eu

Otwartym sercem ogarnia ich.

Królowa Polski, wielka, wspaniała