5

Kurier Galicyjski * 2– 16 listopada 2009

pismo konsula

lefonu, to po powrocie generałowej

Śledczy kpt. Aleksander Kozłow

miejscu. Obok grobów lotników jakiś

zadzwoni do nas, powiedzieliśmy jej,

(był również śledczym Adama Lewic-

mężczyzna objaśniał młodemu chłop-

że nie mieszkamy we Lwowie, przy-

kiego) mówił mi 50 lat temu, kiedy

cu, że ten właśnie pomnik stał tu, jak

Generalnego rp

jedziemy jeszcze i przyjdziemy tu.

śmiałam się z potęgi komunizmu, że

na lampionie. Koło grobu Nieznanego

Nie skorzystaliśmy z zaproszenia na

ten się śmieje, kto się śmieje ostatni.

Żołnierza krzątała się starsza pani, w

koniak i po uprzejmym pożegnaniu

Runął komunizm, więc mimo wszyst-

zielonym berecie. Pomieszałam paty-

we Lwowie

wyszliśmy z budynku dawnej kontr-

ko – kto się śmieje ostatni?

kiem spaloną skorupę szmat z olejem

razwiedki.

i ogień znów trzasnął w górę.

Zatrzymaliśmy się za bramą

Chciałam wrócić do domu przez

1 listopada 1963 lwów

wyjściową w miejscu, gdzie prawdo-

Raz jeszcze przypomniano mi

wyłom w murze, ale pani w zielo-

podobnie zabiła się w samobójczym

malowidło na ścianie podziemia

nym berecie poprosiła bym poszła z

Lwów, 30 września 2009 roku

skoku z IV piętra, nauczycielka pani

kontrrazwiedki. Było to w roku 1963,

nią przez Cmentarz Łyczakowski do

„Lusia”. Pamiętam, jak nie wróciła ze

kiedy już od 6 lat byliśmy we Lwo-

tramwaju. Wzięłam ją pod ramię i skie-

Szanowni Państwo,

śledztwa i rzeczy jej nie zabrano... Na

wie. W dniu Wszystkich Świętych,

rowałyśmy się do bocznego wyjścia.

Dzień Wszystkich Świętych jest wyjątkowym

wiosnę, kiedy śnieg stajał, więźniarki,

wczesnym rankiem rozstawiliśmy

Minęłyśmy środkowe schody, pro-

świętem dla nas Polaków, nie tylko z uwagi na wiarę

wadzące na pole przed katakumba-

przodków, ale także ze względów narodowych. 1 Listo-

mi i nieznajoma zatrzymała się przy

pada, tradycyjnie, udamy się do miejsc, gdzie spo-

pierwszym grobowcu. – Trzech ich tu

czywają sławni Polacy, a także obrońcy Ojczyzny,

spoczywa – powiedziała. – Byłam na

którzy w różnych okresach naszej trudnej historii oddali życie za Polskę.

ich pogrzebie. Wie pani, idę raz do

Nasz naród ma wiele miejsc świętych, kryjących prochy bohaterów, jed-

nich, a tu płyta rozbita i na grobowcu

nak są miejsca szczególne bliskie sercu każdego Polaka. Takim wyjątkowym

leży czaszka. Zapłaciłam cmentarnym

miejscem – panteonem kultury narodowej, miejscem spoczynku bohaterów

robotnikom, uporządkowali i zamuro-

walk niepodległościowych jest Cmentarz Łyczakowski we Lwowie. Właśnie

wali grobowiec.

w tym miejscu, gdzie z powodu zawirowań historii przez wiele lat nie płonął

Wyszłyśmy z Cmentarza Orląt.

znicz, chcemy zapalić płomienie pamięci na grobach legendarnych Orląt

Wśród drzew było już zupełnie ciem-

Lwowskich, obrońców Ojczyzny z lat 1918 - 1920, dzielnych żołnierzy Ta-

no, tylko tu i ówdzie migotały płomyki

deusza Kościuszki, Juliana Ordona, bohaterów Powstania Listopadowego,

świec. Szłyśmy powoli w milczeniu.

Styczniowego... Znicze zapłoną także na wszystkich bezimiennych grobach

Naraz nieznajoma zapytała: – Czy

nekropolii, w tym na grobie kwatery Orląt, skąd wydobyto zwłoki nieznanego

widziała pani te lampiony na cmen-

młodego obrońcy Lwowa, które spoczęły w Grobie Nieznanego Żołnierza

tarzu? Każdy inny, ale jedna ręka je

w Warszawie.

wykonała. I posypały się pochwały.

W tym roku już po raz czwarty zwracamy się do Państwa z gorącym

Pomyślałam sobie, że na nic się zda-

apelem o udział w zbiórce funduszy przeznaczonych na zakup zniczy dla

ło wymyślanie innego „wizerunku”

Lwowa w ramach naszej akcji „Światełko Pamięci dla Cmentarza Łyczakow-

lampionu i ich niejednakową formę,

skiego”. W ubiegłym roku na grobach naszej lwowskiej nekropolii udało się

inteligentny człowiek zrozumiał od

zapalić 40.000 zniczy, zakupionych właśnie dzięki pomocy z Kraju. W ciągu

razu ich przesłanie. Nie wdałam się w

minionych lat nasza akcja cieszyła się dużą popularnością medialną w Pol-

rozmowę i szłyśmy dalej w milczeniu.

sce, podobnie jest w roku bieżącym. Obecnie jest to jedna z największych

- A wie pani, że w kontrrazwiedce

akcji pamięci poza granicami naszego kraju, co nadaje pomocy naszych do-

„Smiersz” namalowany był na ścianie

broczyńców wyjątkowy charakter.

celi polski orzeł, herb Lwowa i Matka

Światełka zakupione dzięki otwartości serc rodaków będą zapalane przez

Boska Częstochowska? Gzy pani to

cały dzień 01 listopada przez naszych wolontariuszy – Polaków ze Lwowa,

sobie potrafi wyobrazić? – akcentując

w tym młodzież szkolną, studentów, członków organizacji polskich, duchow-

każde słowo powiedziała nieznajoma.

nych oraz wszystkich chętnych...

– I kto to malował? Jak: to możliwe, w

Efektem Państwa pomocy i oddanej pracy Polaków we Lwowie po raz

kontrrazwiedce „Smiersz” – zadałam

kolejny może być niezapomniany widok łuny światła unoszącej się nad tą

szereg pytań. Słuchałam objaśnień

nekropolią, światła naszej pamięci...

nieznajomej pani, ale nie przyznałam

się do niczego. Takie były czasy. Na-

„(...) Czoło swe w zadumie schyl

raz nieznajoma zaczęła cicho nucić:

I pójdź uwieńczyć kamienie pomnika

„Przy Kadeckiej ulicy siedzą ludzie

Gdzie huf niezłomny, po daninie krwi,

w piwnicy”... Nie wytrzymałam, pod-

Sen swój wieczysty, sen o sławie śni...”

chwyciłam piosenkę. Nieznajoma

stanęła jak wryta. W pewnym miejscu

Podajemy nr konta na który można przekazywać pieniądze:

zabrakło mi słów, zapomniałam co

Firma „GAMITEX” S.C. 05400 Otwock ul. Olsztyńska 2

dalej… Pani w zielonym berecie poin-

Kredyt Bank S.A. Filia nr 6 w Otwocku - VIII o/Warszawa,

formowała mnie, że w Żółkwi jest oso-

Otwock ul. Staszica 27,

ba, która na pewno pamięta jeszcze

4415 0018 7812 18 70 07 82 59 00 00

tę piosenkę. Podała mi jej nazwisko

Z dopiskiem: Akcja „Światełko dla Lwowa”.

i miejsce pracy. Rozstałyśmy się, ja

poszłam w stronę ulicy Zielonej. Spo-

Wszelkich informacji dotyczących akcji we

tykałam ją potem w szkole św. Mari

Lwowie udzielą:

Magdaleny, jadła tam obiady i bywała

Wicekonsul Marcin Zieniewicz

na wszystkich przedstawieniach. Nie

+ 380 504 174 623,

rozmawiałyśmy ze sobą, chyba mnie

Grażyna Basarabowicz +380 667 030 219,

nie poznawała. Z czasem dowiedzia-

Barbara Pacan +380 677 483 114

które nosiły zupę do drewnianego

z mężem lampiony na grobach na-

łam się, że nazwisko jej brzmi „Tresz-

domku na wzgórzu, znalazły przed

szych wielkich Polaków na Cmen-

czak”. Po latach w katedrze zobaczy-

budynkiem w trawie kalosz pani

tarzu Łyczakowskim. Każdy lampion

łam klepsydrę: „Nabożeństwo żałobne

„Lusi”.

był inny. U Bełzy – klęczące pachole,

za spokój duszy Tereszczak”... Imie-

Zbliżała się godzina odjazdu do

u Kołyszki – skrzyżowane kosy, u

nia nie pamiętam. Uczestniczyłam

Tarnowa Adama Lewickiego i jego

Grottgera – orzeł i napis: „Nie rzu-

w nim. Sporo czasu minęło od kiedy

towarzyszy. Cały wieczór byłam

cim ziemi, skąd nasz ród” itd. Na

przeszłam przez wiele sowieckich

wzruszona. Śpiewaliśmy żołnier-

Cmentarzu Obrońców Lwowa, na

więzień. Adamowi Lewickiemu dzię-

skie tango z repertuaru męskiej celi

grobie Nieznanego Żołnierza stanął

kuję, że wtedy przyjechał do Lwowa

i piosenkę ułożoną przez nich „Przy

niezmiennie taki sam, jak obecnie

bo sama nie poszłabym na ul. Ka-

Kadeckiej ulicy”… Śmiałam się teraz

– lampion z Orłem, polami bitew i

decką 20, gdzie mieściła się niegdyś

z naszej naiwności przy strofie: „Czy

miejscami straceń. Mąż przynosił mi

kontrrazwiedka „Smiersz”.

dostaniesz rok, czy dwa, nawet dzie-

zawsze na ten dzień bańkę zużytego

Maria Tereszczakówna była ostat-

sięć, tra-la-la. „Marek” i „Ryszard”

oleju samochodowego. Z tego oleju i

nim sekretarzem Straży Mogił Pol-

otrzymali wyroki śmierci, zamienione

szmat robiliśmy znicze. Szmaty zala-

skich Bohaterów. Wspomniany Adam

po upływie kilku miesięcy na kator-

ne olejem w „żelaznych naczyniach

Lewicki jest prezesem tarnowskie-

gę, a ja – 20 lat katorgi.

płonęły, jak pochodnie.

go Oddziału Towarzystwa Miłośni-

Nie czuję się jednak zwyciężona.

Mąż pracował w tym dniu i poszedł

ków Lwowa i Kresów Południowo-

Nie muszę tęsknic za Lwowem, je-

do katedry na wieczorną Mszę św., a

Wschodnich oraz członkiem zarządu

stem tu, chociaż po zwolnieniu nie po-

ja pobiegłam jeszcze raz na cmen-

głównego Towarzystwa.

zwolono mi zamieszkać we Lwowie.

tarz. Wszystkie lampiony stały na

kG