raport msz rp

10

12-25 lutego 2010 * Kurier Galicyjski

raporT ambasady rp W kijoWie

Wdrugiejpołowie2009roku

opublikowano „raport MSZ o

sytuacji Polonii i Polaków za

granicą”. Jest to kompleksowe

opracowanie, przedstawiające

sytuację Polaków w różnych

krajach  świata.  koncepcję

opracował  Wojciech  Tyciń-

ski – dyrektor departamentu

Współpracy z Polonią, redak-

cją kierował krzysztof Sawic-

ki oraz zespół pracowników

departamentu Współpracy z

Polonią MSZ rP. raport liczy

prawie 470 stron.

Poniżej  drukujemy  jego

fragment, dotyczący Ukrainy.

informacje podstawowe

Osoby należące do mniejszości

polskiej na Ukrainie w większości

zamieszkują terytorium, które nie

wchodziło w skład II Rzeczpospolitej.

Przeważająca większość ludności

polskiej z byłych województw lwow-

skiego, tarnopolskiego, stanisławskie-

go i wołyńskiego, czyli dawnych kresów

przedwojennej Rzeczypospolitej, po-

czy Związek Nauczycieli Polskich na

państwo przeznacza na szkolnictwo

wróciła po wojnie do Polski w ramach

Ukrainie.

w językach mniejszości, działające

kolejnych fal repatriacji. Na miejscu

Generalnie można stwierdzić, że

w ramach państwowego systemu

pozostali Polacy zamieszkujący na

najprężniej działają organizacje z te-

oświaty. Z reguły bez pozytywnych

wschód od Zbrucza i Horynia, czyli

renu lwowskiego okręgu konsularne-

reakcji ze strony władz pozostają sta-

obywatele Ukraińskiej Republiki Rad.

go, a także z Żytomierszczyzny i za-

rania organizacji o pomoc w rozwią-

Władze radzieckie w latach 20. pra-

chodniej części okręgu kijowskiego.

zaniu problemów lokalowych.

gnęły wykorzystać niektóre środowi-

Rozwój szkolnictwa polskojęzycz-

ska polskie do uderzenia na Zachód,

nego i nauczania w języku polskim

osób pochodzenia polskiego mieszka

wieckimi, a także administracyjnymi

Pozycja w kraju

stąd idea utworzenia na terenie ukra-

napotyka przeszkody ze strony władz

w obwodzie żytomierskim – ok. 49 tys.

zarządzeniami w ZSRR, np. nakazy

zamieszkania

ińskiej Żytomierszczyzny Polskiego

Polacy na Ukrainie nie są grupą

ukraińskich, zwłaszcza lokalnych.

(poprzednio ok. 69 tys.), następnie –

pracy.

Rejonu im. Juliusza Marchlewskiego.

o wysokiej pozycji społeczno-ekono-

Żadna z 5 szkół polskojęzycznych

w obwodach chmielnickim, lwowskim,

Polrajon istniał w latach 1925-1935.

micznej. Ich położenie jest zbliżone

nie jest otoczona dostateczną opie-

kijowskim, winnickim, tarnopolskim.

organizacje

Mimo że panowała w nim – jak na wa-

do przeciętnego poziomu. Do wy-

ką ze strony państwa ukraińskiego.

Wyniki spisu są mocno krytykowane

Znaczna większość organizacji

runki sowieckie – względna wolność,

jątków, poza Lwowem, należą Pola-

Szkoły są w znacznym stopniu nie-

przez środowiska polskie jako niemia-

polonijnych działających na Ukrainie

to i tak kapitalna większość Polaków

cy, którzy zajmują wysokie pozycje

dofinansowane. Władze stwarzają

rodajne i znacznie zaniżające realną

zrzeszona jest w dwóch centralach -

bezskutecznie starała się wyjechać do

społeczne czy polityczne. Również

przeszkody w budowaniu ze środków

liczbę Polaków i osób polskiego po-

w Federacji Organizacji Polskich oraz

Polski. W 1936 r. większość Polaków

w środowiskach ukraińskiego bizne-

z RP następnych szkół z polskim ję-

chodzenia.

Związku Polaków na Ukrainie. Siedzi-

z Marchlewszczyzny została wywie-

su stosunkowo nieliczne są osoby o

zykiem nauczania (np. we wsi Sza-

Największe skupiska ludności

ba centrali Federacji znajduje się we

ziona, głównie do Kazachstanu. Taki

polskich korzeniach, które odniosły

róweczka). Szkolnictwo mniejszości

polskiej występują w środkowej i za-

Lwowie, a prezesem Federacji jest

też los spotkał tysiące Polaków – w

spektakularny sukces.

polskiej odczuwa brak odpowiedniej

chodniej Ukrainie. Liczba Polaków

Emilia Chmielowa. Natomiast siedzi-

latach 30. zostali poddani bezwzględ-

Środowiska polskie nie mają aspi-

bazy materialnej, nauczycieli, niedo-

na Ukrainie ulegała gwałtownemu

ba centrali Związku Polaków na Ukra-

nym represjom i masowym deporta-

racji politycznych. Na zachodzie i w

bór podręczników oraz brak wspar-

zmniejszeniu w wyniku działań II

inie mieści się w Kijowie, a prezesem

cjom do Azji środkowej, głównie do

centrum Ukrainy sympatyzują raczej

cia metodycznego. W niektórych

wojny światowej, kolejnych fal terroru

Związku jest Stanisław Kostecki.

Kazachstanu.

z ugrupowaniami narodowo-demo-

szkołach (np. w Gródku Podolskim)

sowieckiego, w tym intensywnej rusy-

Niezależnie od scentralizowanej

Po rozpadzie ZSRR i odzyska-

kratycznymi, choć odstręcza ich od

drastycznie umniejszany jest zakres

fikacji, zbrodni UPA, repatriacji oraz

struktury, poszczególne organizacje

niu suwerenności przez Ukrainę

większej  aktywności  nacjonalizm

nauczania w języku polskim. W roku

zmian polityczno-społecznych, jakie

mają dużą autonomię, a ich ranga

rozpoczął się proces odradzania się

tych środowisk. Osób identyfikują-

szkolnym 2008/2009 przyjęto rozpo-

miały miejsce na tych ziemiach po za-

i znaczenie zależą od liderów i ak-

polskości. Na Ukrainie pojawiły się

cych się z polską tożsamością nie

rządzenie Ministra Oświaty i Nauki

kończeniu wojny.

tywności poszczególnych lokalnych

polskie organizacje. W 1990 r. po-

ma w parlamencie ukraińskim, choć

Ukrainy zobowiązujące do pogłębio-

W kijowskim okręgu konsularnym

środowisk polskich. Największą orga-

wołano Związek Polaków na Ukra-

jest w nim kilka osób pochodzących

nego nauczania języka ukraińskiego

największa koncentracja ludności

nizacją jest Towarzystwo Kultury Pol-

inie (ZPU), działający najaktywniej

z rodzin mieszanych i pamiętających

w związku z wprowadzonym ogólno-

polskiej występuje w obwodach win-

skiej Ziemi Lwowskiej, które posiada

na Ukrainie centralnej i wschodniej.

o swych polskich korzeniach. Polacy

ukraińskim systemem zewnętrznego

nickim i kijowskim. W łuckim okręgu

21 oddziałów terenowych, skupia-

W tym samym czasie, głównie na

nie zajmują również eksponowanych

oceniania egzaminów maturalnych

konsularnym największym skupi-

jących oficjalnie około 12 tys. człon-

Ukrainie  zachodniej,  powstawały

stanowisk we władzach centralnych

w celu wyrównania szans młodzieży

skiem polskim jest Żytomierszczy-

ków. Największa liczba organizacji

organizacje niezależne od ZPU, a

na Ukrainie. Nieliczni, głównie na Ży-

podczas ubiegania się o przyjęcie

zna. Ludność pochodzenia polskiego

polskich działa na terenie lwowskiego

nawet względem niego opozycyjne.

tomierszczyźnie oraz we lwowskim

na studia. Wskutek tego zarządze-

zamieszkała w obwodach charkow-

okręgu konsularnego – 120, następ-

Próbą integracji ruchu polskiego było

okręgu konsularnym, znajdują się w

nia część przedmiotów wykładanych

skim i odesskim oraz we wschodniej

nie łuckiego – 58, kijowskiego – 37,

powołanie na początku 1992 r. Fede-

lokalnych organach przedstawiciel-

w szkołach, do których uczęszczają

części kijowskiego okręgu konsular-

odeskiego – 15, oraz charkowskiego

racji Organizacji Polskich na Ukrainie

skich i samorządowych.

mniejszości, jest obligatoryjnie pro-

nego (Lewo-brzeże) w zdecydowanej

– ok. 10 organizacji. Łącznie na tere-

(FOPU), struktury dachowej aktywnej

wadzona w języku ukraińskim. Warto

większości jest napływowa. Znalazła

nie Ukrainy działa ok. 240 organizacji

głównie na Ukrainie zachodniej. W

natomiast podkreślić, że również dla

się tutaj na skutek różnych wydarzeń

polskich.

Główne problemy, w tym

wielu rejonach rozpoczęto działania

hierarchii kościelnej dotyczy to rów-

politycznych lub ekonomicznych, ja-

Wiele z organizacji prezentuje

ewentualne przejawy

na rzecz obrony interesów mniejszo-

nież wszystkich innych wyznań.

kie miały miejsce na przestrzeni XIX

własny, określony profil działalności.

przemocy wobec Polaków

ści polskiej. Podjęto starania o zwrot

Pomoc materialna ze strony pań-

Zjawisko ograniczania obecności

i XX w Są to w części potomkowie

W sferze kultury działa np. bardzo ak-

zabranych w przeszłości kościołów

stwa ukraińskiego dla organizacji pol-

języka polskiego w posłudze Kościoła

zesłańców z polskich zrywów naro-

tywne Towarzystwo Przyjaciół Sztuk

rzymskokatolickich. Rozpoczęło się

skich jest – jak dotychczas – zniko-

rzymskokatolickiego stanowi przedmiot

dowych — Powstania Listopadowe-

Pięknych we Lwowie, skupiające

odrodzenie życia religijnego.

ma. Władze Ukrainy – tłumacząc się

licznych skarg i protestów wiernych

go i Powstania Styczniowego, jak

twórców nie tylko polskiej narodowo-

Według ostatniego powszechne-

kryzysem ekonomicznym i faktem, że

na zachodniej Ukrainie, zwłaszcza we

również ludności polskiej z byłego

ści, kilkadziesiąt zespołów artystycz-

go spisu ludności (2001 r.) na terenie

na Ukrainie mieszka ok. 13 mln osób,

Lwowie. Wiele osób traci w ten sposób,

Królestwa Polskiego, która znalazła

nych, funkcjonują teatry, np. profesjo-

całej Ukrainy zamieszkuje ok. 144

które można zaliczyć do mniejszości

czasem jedyną, możliwość kontaktu z

się na tych terenach w wyniku ewa-

nalny Teatr Ludowy we Lwowie, Teatr

tys. osób deklarujących narodowość

narodowych, w tym ok. 10 mln Rosjan

żywym językiem polskim, którego ostoją

kuacji podczas I wojny światowej,

im. J. I. Kraszewskiego w Żytomierzu,

polską. Jest to znaczący spadek w

– praktycznie nie dotują organizacji

był tradycyjnie na tych terenach Kościół

zarządzonej przez władze carskie

czy też lwowski teatr dziecięcy „Baj”,

stosunku do poprzedniego spisu z

mniejszościowych. Sporadycznie wy-

katolicki obrządku łacińskiego.

(tzw. bieżeńcy). Kolejne fale ludności

istniejący od ponad 40 lat. Istnieją pol-

1989 r., kiedy odnotowano 219 tys.

dzielane są niewielkie sumy na kon-

Ograniczony dostęp do mediów

polskiej, jakie napłynęły na te tere-

skie organizacje korporacyjne, jak np.

osób narodowości polskiej. Najwięcej

kretne imprezy. Największe środki

polskich. Ukraińskie sieci telewizji

ny, związane były z represjami so-

Związek Lekarzy Polskich na Ukrainie