ratujmy wspólne dziedzictwo

28

12-25 lutego 2010 * Kurier Galicyjski

prace konserWaTorskie We LWoWie

potrzebne są znaczne fundusze, któ-

rych na razie brakuje.

W 2009 roku nie udało się również

na szeroką skalę rozpocząć prac reno-

wacyjnych i remontowych na południo-

wym podwórzu Katedry. Już od kilku

lat przymierzamy się do konserwacji

drewnianej kaplicy, znanej popularnie

„Golgotą”. Rzeźby zachowały się w

bardzo złym stanie. Nasza fundacja

„Zachowanie dziedzictwa historyczne-

JUriJ SMirnoW

go i architektonicznego Lwowa” jest

tekst i zdjęcia

inicjatorem restauracji tej grupy rzeźb.

Już przez siedem lat prowadzimy pra-

katedra Łacińska

Od lat trwa renowacja Katedry

ce badawcze i organizacyjne, groma-

rzymskokatolickiej. Ogromny wysiłek

dzimy materiały historyczne oraz iko-

wielkiej grupy konserwatorów przy-

nograficzne, mamy nadzieję, że tych

niósł już widoczny rezultat. Renowa-

materiałów jest wystarczająco, żeby

cja tak ważnego obiektu, który ma

rozpocząć prace restauracyjne. Będę

ponad 650-letnią historię wymaga

bronić swojej pozycji, że grupa konser-

zarówno pracy fachowców najwyż-

watorów powinna być międzynarodo-

szej klasy, jak i znacznych funduszy

wa – polsko-ukraińska. Jak pokazuje

. Pod tym względem renowacja Kate-

doświadczenie wspólnych działań na

odnowiona wieża katedry

dry była i jest prowadzona pod pilnym

terenie Lwowa, daje to bardzo dobre

ormiańskiej

okiem najpierw kardynała abpa Maria-

rezultaty. W trakcie takiej współpracy

na Jaworskiego, obecnie zaś – abpa

Mieczysława Mokrzyckiego, również

księdza proboszcza i całego kleru

katedralnego. Wielką jest również po-

moc ze strony różnych kościelnych

i państwowych organizacji z Polski.

W 2009 roku zakończono prace przy

odnowieniu ołtarza głównego i rozpoczę-

katedra ormiańska

to renowację kaplic bocznych nawy głów-

nej. Ze strony południowej trwają prace w

Odnowiono malowidła Jana Henryka

Nie byłoby dyskusji jak postępo-

kaplicy Matki Boskiej Częstochowskiej, z

Rosena w centralnej części południowej

wać, nikt by nie robił tych uzupełnień

północnej – w kaplicach św. Antonie-

ściany nawy głównej Katedry i staro-

w wypadku, gdyby to była restauracja

go i Przenajświętszego Sakramentu,

ormiańskie freski w glifie okiennym w

naukowa, muzealna. Nikt nigdy nie

zwanej jeszcze kaplicą Wiśniowieckich.

starej XIV-wiecznej części świątyni. Fre-

uzupełnia ikony, ile by tam nie zostało

Prace konserwatorskie są prowadzone

ski powstały na przełomie XIV-XV wieku

oblicza, nikt nie będzie go domalowy-

kompleksowo, czyli poddano renowacji

(niektórzy badacze datują je na początek

wał. w danym wypadku zatrzymaliśmy

nie tylko strukturę ołtarzy barokowych,

XVI w. Według T. Mańkowskiego po-

się na tym, że te straty należy uzu-

lecz też trwa konserwacja obrazów

wstały one zaraz po pożarze 1527 roku).

pełnić na podstawie aktualnej ikono-

ołtarzowych, rzeźb, a w przypadku ka-

W 1925 roku podczas renowacji Katedry,

grafii. Katedra Ormiańska jest czynną

plicy św. Antoniego, również witraża.

prowadzonej z inicjatywy abpa Józefa

świątynią, jest to obiekt kultu i kiedy

Renowacja ołtarzy jest prowadzona pod

Teodorowicza odkryto średniowiecz-

człowiek przychodzi się modlić, on nie

kierownictwem doświadczonego konser-

ne freski. Wtedy znany konserwator z

będzie oglądał czy to są płaszczyzny

watora z Krakowa pana Jana Wielkocia.

Warszawy prof. Jan Rutkowski przepro-

odtworzone kreską lub kropką.

On również zajmował się konserwacją

wadził oczyszczenie i konserwację oca-

Nikt z parafian i turystów nie bę-

ołtarza głównego. Jak powiedział nasze-

lałych części malowideł, które przedsta-

dzie pytał kiedy i kto to uzupełnił, lecz

mu korespondentowi pan Andrzej Saluk,

wiały medalion z podobizną Chrystusa w

kiedy przyjdzie fachowiec, konserwa-

„Jan Wielkoć ciągle też zaprasza kon-

górnej części framugi okiennej i postacie

tor, to on od razu widzi, która część

serwatorów ze Lwowa i do restauracji

św. Jakuba Apostoła i św. Jana Ewan-

malowidła została uzupełniona, a któ-

drewna, i do restauracji złoceń, i do re-

gelisty umieszczonych na bocznych

ra jest oryginalna.

stauracji rzeźb. Pan Jan jest nadzwyczaj

stronach tejże framugi. W 2009 roku

Człowiek wierzący przychodzi w

doświadczonym fachowcem i młodym

współczesna ekipa konserwatorów nie

to miejsce się modlić i dlatego, żeby

lwowskim konserwatorom jest czego od

tylko poddała freski konserwacji, lecz,

nie musiał odrywać się od rozmowy z

niego się nauczyć”.

jak twierdzą niektórzy, „przemalowała”,

Bogiem, od modlitwy na rozpatrywa-

uzupełniła brakujące części.

nie, dlaczego w jakiejś ikonie są przez

Właśnie w tej sprawie zwróciliśmy

wandali wykłute oczy. A więc, staroor-

katedra ormiańska

Malowidła Jana henryka rosena

Od kilku lat prowadzono gruntow-

znów do opinii Andrija Saluka, który

miański fresk jest oczyszczony, w du-

wzbogacamy się nawzajem doświad-

nych malowideł. To pytanie znajduje

ne wspólne polsko-ukraińskie prace

tak wytłumaczył zaistniałą sytuację:

żej mierze jest on przemalowany, ale

czeniem, umiejętnością, uzupełnia-

się teraz w martwym punkcie. Z komi-

konserwatorskie w Katedrze Ormiań-

„Odnośnie zasad konserwacji fresków,

przemalowany w XVI-XVII wieku, a w

my wiedzę fachową a nawet sprzęt.

sją rzeczoznawców, konserwatorów

skiej. W tę pracę jest też bardzo aktyw-

odbyła się poważna dyskusja. Istnieją

tej chwili, po konserwacji, wywołuje

Dwa lata temu przeprowadziliśmy

polskich i ukraińskich, jak również z

nie zaangażowana lwowska wspólno-

dwie zasady konserwacji zabytkowych

wielki zachwyt wiernych.

konferencję naukową na temat odno-

księdzem Tadeosem Geworgianem

ta ormiańska, lwowski abp ormiański

malowideł. Jedna z nich nakazuje uzu-

W 2009 roku zostały oczyszczone

wienia tego zabytku i wtedy dyrektor

ustaliliśmy, że witraże będą odno-

Grigoris Bunatian, proboszcz Katedry

pełniać utracone elementy malowidła,

i odnowione ścienne malowidła J. H.

Muzeum Narodowego we Lwowie po-

wione i wmontowane w okna wtedy,

ks. Tadeos Geworgian. Przez całe lato

druga zaś – odwrotnie, konserwować

Rosena w centralnej części nawy, ze

informował uczestników, że właśnie u

kiedy całkowicie będzie przeprowa-

różne zespoły konserwatorów praco-

tylko to co zostało. Mówiąc konkretnie

sceną główną, którą jest „Zwiastowanie

nich, w muzeum jest przechowywana

dzona rekonstrukcja i uporządkowa-

wały przy renowacji wieży katedralnej,

o staroormiańskich freskach w prezbi-

Najświętszej Maryi Panny” i do samej

figura Matki Boskiej z grupy „Golgo-

nie oświetlenia. A więc, wszystko po

na podwórku południowym i ogrodze-

terium – nie odniosły one poważnych

góry, do sklepienia. Rezultat jest rów-

ta”. Niestety, bez głowy. Muzeum

kolei, wiemy, że witraże częściowo

niu od ul. Ormiańskiej i wewnątrz Ka-

strat, ale wszystko było odczyszczone,

nież bardzo pozytywny. Po konserwacji,

zadeklarowało gotowość do przeka-

zabierają oświetlenie, dlatego była

tedry – przy konserwacji polichromii

odnowione, w niektórych miejscach tyl-

po usunięciu warstw brudu, malowidła

zania tej rzeźby, aby ustawić ją na

przyjęta decyzja, że to będzie nie-

ściennej. Właśnie przy konserwacji po-

ko uzupełnione. Nie było jednak tak w

Rosena zajaśniały świeżością kolorów,

właściwe miejsce, lecz niema sensu

co szerszy projekt, obecnie jeszcze

lichromii kontynuowała swoje prace z

2008 roku, kiedy poddano konserwacji

które kiedyś położył artysta.

robić tego teraz. Weźmiemy tę figurę

musimy zaczekać. W tym jest wielki

2008 roku wspólna polsko-ukraińska

malowidło Jana Henryka Rosena „Ścię-

W następnym roku będzie prowa-

dopiero w tym momencie, kiedy ruszy

sens, ponieważ w pierwszej kolejności

ekipa konserwatorów na czele z pa-

cie głowy św. Jana Chrzciciela”, gdzie

dzona restauracja fresków nad drzwia-

zespołowa konserwacja całej kaplicy.

zajmujemy się restauracją malarstwa

nią Joanną Czernichowską. Razem

całe pola polichromii zostały stracone.

mi, które prowadzą na podwórko Ka-

Niestety, głów niema, próbujemy ich

ściennego, ratujemy go od dalszego

z nią pracowali: Agnieszka Pawlak,

Wtedy na temat sposobów, zasad re-

tedry i rozpoczną renowację zachod-

szukać, lecz bez sukcesu. Mogą one

zniszczenia. Dzięki Bogu, witraże już

Agnieszka Kalbarczyk, Wołodymyr

stauracji naprawdę były ostre dyskusje.

niej arki. Zakres prac, wykonanych w

znaleźć się jak we Lwowie, tak i w

nie niszczą się, one są częściowo w

Mokrij, Jan Skiba, Inna Dmytruk-So-

Czy utracone części tylko stonować, czy

następnym roku zależy od możliwości

Petersburgu, Londynie lub może w

złym stanie, ale całkiem zabezpieczo-

rochtej i Julia Ostrowska. Inwestorem

też posiadając stare zdjęcia, odnowić w

finansowych.

ogóle ich nie znajdziemy.

ne. Na projekt nowego oświetlenia

wystąpiło Ministerstwo Kultury i Dzie-

rysunku. Obydwie zasady w światowej

Warto też powiedzieć kilka słów o

Katedry i rekonstrukcję witraży też

dzictwa Narodowego RP.

praktyce konserwacji są stosowane.

witrażach w oknach, obok odnowio-

(cdn.)