rozmowy Kuriera

28

17– 29 marca 2010 * Kurier Galicyjski

amor W WiLanoWie

z profesor tEREsĄ gRzyB-

KoWsKĄ rozmawia MARtA

sztoKfisz

poddanych. Nasze wielkie damy za-

- Niesamowitą wystawę

kładały szkoły, szpitale, kształciły

szykuje Muzeum w Wilano-

wybitnie zdolne dzieci. Izabela Czar-

wie. Już sam tytuł Amor Po-

toryska napisała rodzaj przystępne-

lonus robi wrażenie – wiele

go podręcznika historii polskiej dla

obiecuje, kusi, daje nadzieję,

chłopów p.t. „Pielgrzym z Dobromila”.

bo miłość jest odwiecznym

Listy, jakie te kobiety pisały do siebie,

pragnieniem człowieka. Czę-

są niezwykłe, świadczą o ich ogrom-

sto niespełnionym. Jak się

nej kulturze uczuciowej.

narodził pomysł wystawy,

- Bo darzyły się czułością,

której jest Pani kuratorem?

- Od dawna zajmuje mnie sposób

nie były zimnymi damami,

wyrażania uczuć w dziełach sztuki.

majętnymi arystokratkami.

- Właśnie. Ale nasza wystawa

Już w 1993 roku napisałam książ-

pokazuje też kochanków. Na przykład

kę „Eros w sztuce polskiej”, w której

Marylę Wereszczakówną i Mickiewi-

analizowałam sposób przedstawiania

cza, bez względu na to, jakie łączyły

miłości. A miłość jest jedną z najważ-

ich stosunki, i co o nich ostatnio napi-

niejszych, duchowych kreacji człowie-

sano, poeta napisał dla Maryli najpięk-

ka i spełnia bardzo istotną rolę w jego

niejsze erotyki. I miłość Słowackiego

życiu, choćbyśmy nie wiem jak starali

do matki, z którą utrzymywał stałą

się przekonywać, że ważniejsze są

korespondencję przez 18 lat rozłą-

pieniądze, sława, władza…. Wystawa

ki. Żadna z kobiet nie pełniła w jego

Amor Polonus została tak pomyślana,

życiu tak ważnej roli. Pisał dla matki

by pokazać trzy najbardziej istotne

wiersze, o których sądzono, że są

kreacje miłości wyrażanej przez pol-

erotykami, skierowanymi do wielbią-

skich artystów – do ojczyzny, kobiety,

cych go kobiet. Matka była idealnym

rodziny.

obiektem uczuć, w niej spełniała się

- to uczucie jest nieobce

jego potrzeba miłości. Dzisiaj mamy

także innym narodom.

Henryczek

inne czasy – wstydzące się uczuć

- Oczywiście, ale tutaj wraz z pro-

i na początku XIX w. Wszystkie trzy

zwłaszcza w poezji i sztuce.

fesorem Zdzisławem Żygulskim jun.,

damy były samodzielne intelektual-

współautorem scenariusza i współ-

- Nie mogę się z Panią zgo-

nie, wykształcone, oczytane, znały

komisarzem wystawy, zajęliśmy się

dzić. Kochamy, potrzebujemy

niemal wszystkich najwybitniejszych

Polakami – ich miłością do ojczyzny,

uczuć, dajemy czułość dzie-

ludzi swojej epoki.

do kobiety i do rodziny. Każda z trzech

ciom, partnerom. to dla wielu

części wystawy stanowi zwartą całość,

- Pozostawiły po sobie nie-

z nas bardzo istotna wartość.

- No tak, na szczęście mamy wy-

a jednocześnie wszystkie się uzupełnia-

zwykłe dzieła, a mogły prze-

spy kultury uczuć. Ale w mediach,

ją i nawzajem przenikają. Czytając ko-

puścić majątki, jak to się zda-

sobieska jako bogini

reklamie, sztuce, dominuje seksualna

mentarze pod obrazami i katalog moż-

rzało utracjuszom.

- Arkadia jest jednym z najpięk-

wulgarność w eksponowaniu ludzkich

na się będzie zorientować, że wszystko

zamku Olsztyn w Jurze Krakowsko-

się pani portret pięknej gdańszczanki z

niejszych w Europie parków elegijno

ciał bez całego bogactwa zmysłowo-

jest ze sobą powiązane i zespolone.

Częstochowskiej, poświęcił własnego

końca XVI w. Pokazujemy portret Bar-

krajobrazowych, Puławy mają swo-

ści. Na wystawie Amor Polonus mamy

- Miłość ojczyzny – to brzmi

syna. To bohaterstwo na miarę rzym-

bary Radziwiłłówny oraz obraz Jana

ją świątynię pamięci narodowej, w

sporo zmysłowej miłości, jednak po-

dzisiaj patetycznie, zwłaszcza

skiego, bo dawni Polacy nieustannie

Matejki ukazujący sławną parę ko-

Łańcucie zaś Lubomirska stworzyła

kazanej inaczej. Ekspozycję zamyka

dla tych, którzy nastawieni są

odwoływali do Rzymian jako do wzoru

chanków Zygmunta Augusta i Barbarę

niezwykłą kolekcję dzieł sztuki i po-

piękny obraz Zbysława Maciejewskie-

do życia pragmatycznie.

zachowań patriotycznych.

Radziwiłłównę. Obok można będzie

zostawiła pamięć kultu dziecka, jako

go Amor i Psyche – mitologiczna para

- Tę część przygotował profesor

zobaczyć reprezentacyjny wizerunek

uosobienia miłości.

kochanków, która po wielu perype-

Zdzisław Żygulski – przez wiele lat pre-

- Jakie znaczenie ma ta

magnatki Agnieszki z Tęczyńskich

tiach została sobie poślubiona, stając

zes Międzynarodowego Stowarzysze-

wystawa dla mnie, dla moich

- to wydaje się bardzo

Firlejowej, jednej z tych dojrzałych

się symbolem idealnego małżeństwa,

nia Muzeów Broni i Historii Wojskowej

synów - tu i teraz w demokra-

współczesnym wyrazem mi-

kobiet, które po śmierci męża oddały

spełniającego się harmonijnie w sfe-

– International Association of Museums

tycznej Polsce 2010 roku?

łości, bo i dzisiaj, zdarza się,

- Myślę, że zawsze potrzebne jest

się wychowaniu dzieci i wspomaganiu

rze zmysłowej i duchowej.

of Arms and Miloitary History, w skrócie

stawiamy dzieci na piedestale,

spojrzenie w przeszłość, niezależnie od

kościołów. Wystawa dała okazje do

IAMAM, profesor jest wielkim znawcą

traktujemy z atencja należną

- Jakie pary słynnych ko-

mody czy aktualnej postawy– spojrze-

przypomnienia niezwykłych Polek. Na-

broni europejskiej i wschodniej, ale też

Bogu. gdybyśmy miały środ-

chanków zajmą naszą uwagę

nie na naród, który kochał ojczyznę i dla

leżały do nich Helena z Przeździeckich

autorem znakomitych rozpraw o „Ga-

ki, zamawiałybyśmy pomniki

na wystawie?

niej walczył. Teraz mamy inne proble-

Radziwiłłowa, Izabela z Flemingów

- Napoleon i Maria Walewska,

mie z gronostajem „Leonarda da Vincii”

u wybitnych artystów.

my, świat jest zagrożony terroryzmem,

Czartoryska, Izabela z Czartoryskich

- Wszystkie te kobiety uwielbiały

Zygmunt Krasiński i Delfina Potocka,

Jeźdzcu polskim „Rembrandta” 60 lat

mimo pokoju stale nam towarzyszy po-

Lubomirska. Wszystkie były bardzo

dzieci, córka Izabeli Czartoryskiej,

która była też muzą Chopina. No

nieprzerwanie pracuje w Krakowie, w

czucie lęku. Jednak mimo olbrzymich

samodzielne, a ponadto stworzyły ob-

Zofia Zamoyska, miała ich dziesięcio-

i żyjące w początkach XVII w. rodzeń-

Muzeum Czartoryskich.

obszarów nędzy, Europa, Ameryka

raz kulturalnej, europejskiej Polki – do

ro. Podróżowała z nimi po Europie.

stwo, Stanisław i Anna Oświęcimowie,

Jakie czyny upamiętnione przez

– kraje wysoko rozwinięte – nigdy nie

jakiego dzisiaj aspirujemy. W Europie

Wszystkie te kobiety dają przykład

złączone miłosną legendą. On pojechał

artystów będą symbolizowały miłości

były tak bogate, a ludziom nie żyło się

czuły się jak u siebie w domu, a jedno-

czułej miłości macierzyńskiej

do papieża z prośbą o pozwolenie na

do ojczyzny?

tak dostatnio także w Polsce, choćby

cześnie u siebie na wsi Mazowieckiej

ślub. Uzyskał je, ale ona nie przeżyła

Najważniejsze bitwy mówiące

- Co było nowością, ponie-

nie wiem jak rodacy narzekali.

i w Puławach inicjowały przedsięwzię-

rozstania. Ich miłość fascynowała arty-

o naszej waleczności. Największym

waż na dworach magnackich

Najważniejsza część wystawy to

cia niezwykłe. Helena Radziwiłłowa

stów. Pisano o nich dramaty, wiersze,

dowodem poświęcenia dla ojczyzny

dziećmi zajmowała się służba.

miłość do kobiety, do rodziny. Myśli

stworzyła park w duchu angielskim,

- Miłość do dzieci była też wynikiem

nakręcono film. Jednak najpiękniejszym

jest ofiarowanie życia. Pokazujemy więc

Pani, że cierpimy na głód uczuć, dlatego

który nazwała Arkadią – miejsce pa-

pewnej kreacji epoki wynikłej z pism Je-

upamiętnieniem tej miłości jest poemat

obraz bitwy pod Grunwaldem – wielkie

warto zobaczyć, jak kiedyś się kochało.

mięci o dawnych kulturach i bogach.

ana Jacoba Rousseau. Dzieci naszych

muzyczny Mieczysława Karłowicza

zwycięstwo oręża polsko-litewskiego,

Miłość musi mieć warunki, żeby

Kolekcjonowała rzeźbę starożytną,

bohaterek były kochane. Z korespon-

Stanisław i Anna Oświęcimowie.

pełniące w naszej historii rolę funda-

rozkwitnąć, potrzebna jest kultura i zwią-

obrazy europejskich artystów, do niej

dencji Izabeli Czartoryskiej z synami

Pokazujemy piękne akty polskich

mentalną. W momentach zagrożenia, a

zany z nią dobrobyt materialny, dlate-

należała sławna głowa Niobe, która

i córkami wiemy, jak czułe i partnerskie

artystów, m.in. szkic Szału Podkowiń-

także nieistnienia państwowości, odwo-

go skupiliśmy się na tej warstwie spo-

natchnęła po 150 latach Konstantego

łączyły ich stosunki. Dzieci były wożone

skiego, Grottgera Fryne, bodaj pierw-

ływano się właśnie do tego zwycięstwa.

łecznej w dawnej Polsce, która te wa-

Ildefonsa Gałczyńskiego do napisania

po świecie, przedstawiane wybitnym

szy prawdziwy akt w sztuce polskiej,

W 1910 roku został wzniesiony Pomnik

runki spełniała. Pokazujemy różne wi-

wspaniałego poematu. Izabela Czarto-

osobistościom, wybierano dla nich

piękny akt Ewy Pantaleona Szyndle-

Grunwaldzki z fundacji Paderewskiego.

zerunki kobiet z warstwy szlacheckiej,

ryska założyła w Puławach Świątynię

najlepszych nauczycieli, grały na in-

ra, Odpoczynek Wojciecha Gersona.

-  odwoływano  się,  by

arystokratycznej, mieszczańskiej. Na

Sybilli – pierwsze w Polsce muzeum

strumentach, uczone języków. To skła-

No i w końcu mamy miłość rodziny,

wzmocnić gasnącego ducha?

przykład w XVI wieku zaślubiny był

narodowe. Lubomirska uczyniła ze

dało się na kulturalne otoczenie, które

której kulminacyjnym punktem jest

- Nie jest przyjemnie być pozba-

ważnym powodem, by sportretować

swego przybranego syna, Henryka,

sprzyjało miłości nie w tak brutalnym

król Jan III Sobieski mający wielkie

wionym własnej ojczyzny i to przez 123

kobietę w stroju ślubnym. To była je-

obiekt szczególnej czułości. Ona go

kształcie, jaki dzisiaj jest prezentowany.

ambicje założenia dynastii . Ukazuje

lata. Triumf nad Krzyżakami, zwycię-

dyna z nielicznych okazji, aby kobie-

wręcz ubóstwiała i kazała rzeźbić An-

Miłość uszlachetniała życie. Dążono

to obraz Marii Kazimiery jako Wenus

stwo Sobieskiego pod Wiedniem sta-

tę sportretować. Wizerunków Polek z

tonio Canovie, największemu artyście

do doskonałości, a jej elementem było

Genetrix - założycielki rodu. Znów od-

ły się ważnymi punktami odniesienia.

XVI i XVII w. zachowało się niewiele.

tamtych czasów jako Amora – boga mi-

nauczenie miłości do bliskich, sztuki,

wołania do Rzymu starożytnego!

Profesor wybrał również obraz mało

To mężczyźni długo byli głównymi fun-

łości. Ten typ wyobrażenia ma podłoże

świata – również tego po za bramami

znany, przedstawiający bohaterstwo

- Miłość sobieskich jest mi

datorami zamówień portretowych, na

antyczne, ale czerpano też z wzorów

pałaców. Wszystkie trzy te wybitne i

Kacpra Karlińskiego – polskiego do-

szczególnie bliska, bo przy-

ogół własnych. Na pewno spodoba

angielskich, modnych w końcu XVIII

szalenie bogate kobiety dbały o swych

wódcy, który broniąc przed Austriakami

pomina naszą, dzisiejszą. Byli