o irenie sandeckiej –

12

30 marca – 15 kwietnia 2010 * Kurier Galicyjski

moje osTaTnie spoTkanie

poddany, został wywieziony w głąb

Lecz zaklinam — niech żywi nie tracą nadziei

Rosji. Wyzwoliła go rewolucja 1917

I przed narodem niosą oświaty kaganiec;

roku. W latach 20., po naszej uciecz-

A kiedy trzeba, na śmierć idą po kolei,

ce przez „zieloną granicę” do wolnej

Jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec!...

Polski, ojciec napisał broszurę „La

Juliusz Słowacki „testament mój”

Federation de „Europę Centrale”, w

której wzywał 9 państw środkowej

Europy (bez Ukrainy i Białorusi, które

się wówczas nie liczyły) „do zjedno-

ne. W pierwszej połowie XIX wieku

marCiN romer

czenia swoich serc i terytoriów” dla

mieszkał tu Willibald Besser, uczony,

tekst i zdjęcia

ochrony przed obu potężnymi sąsia-

botanik, dyrektor ogrodu botaniczne-

dami: zaborczą Rosją i równie zabor-

go w Krzemieńcu, doktor medycyny,

– Jeździ Pan na nartach?

czymi Niemcami.

profesor Liceum Krzemienieckiego.

– Jeździłem.

„Dieu sera avec nousl”. Idea była

Pani Sandecka zapisała ten dom

– A pływa Pan?

zbyt wczesna dla upojonych świeżo

„Wspólnocie Polskiej”. Chciałoby się,

– Owszem tak. Kiedyś mocno zaj-

odzyskaną niepodległością państw

by ta szacowna organizacja nigdy go

mowało mnie żeglarstwo.

Europy środkowej, ale, kto wie, czy

nie otrzymała.

– Mnie też – to było jeszcze

jeszcze nie zmartwychwstanie...

podczas studiów na Uniwer-

Moja matka, Maria z Czartkow-

W Krzemieńcu

sytecie Jagiellońskim. Kie-

skich, przebrnęła przez znienawidzo-

nic nie jest zwyczajne

dyś ktoś napisał, że działa-

ną rosyjską szkołę państwową w War-

To jedno z tych miejsc magicz-

łam wtedy w harcerstwie, ale

nych, bogatych magią samego swego

ja właśnie pływałam. Byłam

Błogosławione drzewa, może

istnienia. Niezwyczajne są kanapki z

wodniaczką.

sprzed stuleci

białym serem, podane do kawy – „na

Pani irena Sandecka w

Jakiś ojciec rodziny dla swojej

późne śniadanie” u pani Ireny. Nie-

kwietniu skończyła 96 lat.

pasieki

zwyczajne były placki ziemniaczane,

Jeszcze  niedawno  trudno

Sadził Was, spoglądając w

podane rankiem u pani Julii przed wy-

było dotrzymać jej kroku pod-

czas przyszły, daleki,

cieczką na Górę Bony. Niezwyczajni

czas pieszego podejścia na

Z myślą w złotych miodach dla

Pani irena Sandecka

byli wreszcie moi towarzysze podróży

Górę Bony. ostatnio trochę

wnuków swych dzieci.

– pani Monika Narmuntowska-Micha-

chorowała. rzadko już siada

(...)

lak i jej mąż Andrzej Michalak. Ona

do fortepianu.

Bądźcie błogosławione!

Choć burza zwaliła

Młodsze od was olbrzymy,

które pod stopami

Grodzą drogę wędrowcom,

groźcie gałęziami,

Wyście przetrwały wieki:

Bo w korzeniach siła.

irena Sandecka

Kościół w Krzemieńcu. W tle Góra Bony

Dom pani ireny

– Ale fotografię może Pan

zrobić – żartuje Pani Irena.

– Fortepian to taki instru-

ment, że wystarczy przy nim

usiąść i wygląda jakby ten

siedzący grał.

– To Pan robi ten „Kurier”.

– No tak, ja. Oczywiście nie sam

Symboliczny grób Juliusza

Jest nas więcej.

Słowackiego

– To dobra gazeta. Szko-

szawie, gdzie nawet na przerwach nie

da, że dopiero teraz zaczęła

wolno było rozmawiać po polsku. Do

się ukazywać.

końca życia nie włożyła brązowej

sukni, koloru szkoły rosyjskiej. Potem

Początek czerwca.

pracowała jako nauczycielka w do-

Skwar chodzi

mach prywatnych. Później uczyła w

po ulicach Krzemieńca

Dochodzi południe. Siedzimy w

szkołach, a w końcu pracowała jako

przytulnym pokoiku w małym dom-

kierowniczka w internatach żeńskich

ku pani Ireny Sandeckiej. Wystarczy

Liceum Krzemienieckiego. Za tajne na-

Nagrobek Salomei Słowackiej – matki Wielkiego Juliusza

wyjść stąd parę kroków w dół, po

uczanie w zaborze rosyjskim otrzymała

wąskiej ścieżce i już jesteśmy pod

– malarka z Zielonej Góry, całe swoje

czajni ludzie. Pan Bóg wie, co robi.

w roku 1933 Medal Niepodległości.

murami dawnego Liceum Krzemie-

młode życie poświęcająca pomocy

Kogoś przecież będzie trzeba beatyfi-

Oboje rodzice pochodzili z War-

nieckiego. Niedaleko stary kościół,

rodakom zza wschodniej granicy. Po-

kować, po wyczerpaniu bieżącego re-

szawy i byli wielkimi patriotami, i ludź-

ten z „czarnym pomnikiem” Juliusza

mocy konkretnej, celowej. Nie ku swo-

jestru oczekujących. (Żart mój proszę

mi wysokiej etyki. Miałam też jedynego

Słowackiego.

jej li tylko satysfakcji czynionej. Nie

wybaczyć - ale wspomnicie jeszcze

brata Jerzego, któremu wojna 1939

Naprzeciw rzeka Ikwa i Góra Bony.

zliczyć ile setek, a może tysięcy par

moje słowa).

roku nie pozwoliła na ukończenie

Nieco w drugą stronę, niedaleko – sta-

okularów noszą dzięki pani Monice

Słońce chodzi po stole, brzęczą

Konserwatorium w Warszawie – mu-

ry polski cmentarz. Tuż u wejścia – na-

miejscowi Polacy. Ile ubrań dla dzie-

pierwsze pszczoły…

zyka i dyrygenta chórów żołnierskich

Napis na nagrobku

grobek Salomei Słowackiej. Ciut dalej,

ci, ile lekarstw znalazło się u polskich

i dziecięcych, uczestnika Powstania

w mieście – muzeum Wieszcza, w

lekarzy na Kresach. Pan Andrzej jest

Wyższą Szkołę Rolniczą w Wiedniu

Warszawskiego, więźnia obozów Gross

Pani irena Sandecka

wyremontowanym dworku jego dziad-

nie mniej zaangażowany. Obydwoje

i przed pierwszą wojną światową

Rosen i Leitmeretz. Rodzice spoczywa-

opowiada

ków. Ile znajomych nazw, miejsc o

działają w ramach zielonogórskiego

Urodziłam się 11 kwietnia 1912

pracował jako księgowy w wielkich

ją w Krzemieńcu, Jurek – w Warszawie

jakich się tylko słyszało. Domek, pani

Ruchu Apostolatu Emigracyjnego.

roku w Humaniu, na Ukrainie. Mój

majątkach rolnych w Czechach i na

na Powązkach.

Sandeckiej to też miejsce niezwyczaj-

Są dziwne instytucje. Są niezwy-

ojciec, Ryszard Sandecki, skończył

Ukrainie. W 1914 roku, jako austriacki

Przerwa.