przegląd wydarzeń

14

30 marca – 15 kwietnia 2010 * Kurier Galicyjski

na „Wyspie

osTaTni z jaGieLLon W

kaLinoWej”...

pradziadowskiej tradycji, uświęcone

Stąd też w myśli dwóch stra-

Dr hab. Włodzimierz

wspólnie przelaną krwią w obronie

tegów, rodzi się myśl o wspólnym

osadczy

W poLsce

przedmurza cywilizacji europejskiej

sojuszu wojskowym i wyprawie na

Centrum UCraiNiCUm

„antimuralis christianitatis”.

Kijów, w celu utwierdzenia się tam

Katolicki Uniwersytet

Na Ukrainie, po zmianie licznych

rządu ukraińskiego. Porozumienie

Lubelski

rządów i form państwowości od

zawarte 22-24 kwietnia 1920 r.,

1919 r., utrwalił się Dyrektorat Ukra-

znane jako Umowa Warszawska,

Państwa narodowe, które po-

ińskiej Republiki Ludowej, w którym

otwierała wojskom polskim i ukra-

wstały na gruzach byłych imperiów

pozycję dominującą odgrywał wódz

ińskim drogę na wschód. Ukraińcy

położyły kres dominacji w Europie

naczelny armii ataman Symon Pe-

musieli pogodzić się z utratą Woły-

ponadnarodowych mocarstw, cie-

tlura. Widząc rozszarpywanie odra-

nia, Galicji i Podola – stawką była

miężących  bezpaństwowe  ludy.

dzającego się do życia politycznego

niepodległość. Dla elit narodowych,

Wychodzące na widownie polityki

kraju, skierował on swój wzrok na

zwłaszcza w Galicji był to policzek,

światowej nacjonalizmy, potęgowa-

Polskę i jej przywódcę „Naczelnika

dla większości ludu nie miało to

ne wieloletnią tęsknotą za niepodle-

Państwa Polskiego” Józefa Piłsud-

specjalnego znaczenia, zwłaszcza

głym życiem politycznym pogrzebały

skiego. W 1919 r. kiedy niebezpie-

gdy hasła bolszewickie o ziemi dla

kształtowane w ciągu wieków trady-

czeństwo komunistycznej okupacji

chłopów od środka podporządko-

cje wielokulturowej symbiozy naro-

zagrażało bytowi niepodległej Ukra-

wywały kraj obcej potędze. Dla Pił-

dów, która była ukonstytuowana w

iny, jej lider w piśmie do dowódcy

sudskiego była to ostatnia szansa

Lublinie w 1569 r. pod hasłem łącze-

wojsk polskich pisał:

stworzyć na terenach przedrozbio-

nia się wolnych z wolnymi i równych

„W groźną chwilę wszechświa-

rowej Rzeczypospolitej strefę wyję-

z równymi.

towego zamętu, w godzinę wszech-

tą spod rosyjskich wpływów. Widząc

Tworzona wiekami cywilizacja na

ludzkiej rozpaczy i zwątpienia, jako

słabe zaangażowanie ukraińskiego

styku żywiołów polskiego, ruskiego

potężny zew, który przebiegł po

sojusznika w walkę, tym nie mniej

i litewskiego, legła w gruzach i już

całej ziemi – wzniósł się wspaniale

prawie od góry pragnął Piłsudski

nie potrafiła się podźwignąć, obcią-

Dziennikarze ukraińscy w Polsce

głos sławnych Narodów Polskiego

narzucić niepodległość sąsiednie-

żona urazami wyniesionej z Wielkiej

i Ukraińskiego i powstały do życia

mu państwu. Sprawę niepodległości

Wojny.

przekraczania granicy etc.

rozmawiała

dwa, uciskane dotąd drapieżną

Ukrainy uważał on za bardzo istotny

Pogranicze polsko-ruskie czyli

Nie jechaliśmy do sąsiadów po

HaLiNa PłUGator

ręką caratu rosyjskiego. Zwycię-

czynnik polskiej racji stanu. W spo-

polsko-ukraińskie nigdy w ciągu

zwycięstwo. Dla nas większe znacze-

zdjęcie z archiwum

żyła święta prawda i pozostające

sób paradoksalny nie poprzez pod-

wieków nie miało precyzyjnej grani-

nie mają informacje i wrażenia, które

HaLiNy DoBoSz

jeszcze niedawno w niewoli narody,

bój i podporządkowanie, a poprzez

cy etnicznej, a sfery oddziaływania

były naszym udziałem. Po pobycie w

potężnym krokiem zdążają dziś do

„zmuszanie” do niepodległości miał

Polsce mam cudowne wspomnienia

obu kultur narodowych pokrywały

„Wyspa kalinowa. Polska”

i… nowe programy. Myślę, że dotyczy

– tak nazwano Pierwszy mię-

swego ideału, budując dla siebie

zamiar J. Piłsudski przysłużyć się

się ze sobą. Jak słusznie zaznaczał

to także moich kolegów.

dzynarodowy festiwal tele-

wolne i niezależne życie”.

sprawie polskiej, wówczas, gdy

polski geograf Eugeniusz Romer,

wizyjno-radiowy, który odbył

- Co Panią najbardziej za-

A dalej ubolewając z rozbratu w

rzeczywistość wykazała jak słabe

granica na tych ziemiach przebie-

się w województwie Warmiń-

interesowało w Polsce?

przeszłości między narodami Polski

wewnętrznie są ukraińskie ruchy

gała przez łoże małżeńskie. Stąd

- Byliśmy w Olsztynie, Bartoszy-

sko-mazurskim. Była tam na-

i Ukrainy ataman nawoływał:

niepodległościowe. Pisał on:

tak bolesną stała się kwestia po-

cach, Kętrzynie, Dobrym Mieście,

sza koleżanka po fachu, Ha-

„Naród Ukraiński w walce z

„Idąc w głąb Ukrainy, ale tylko

działu terytoriów pogranicza między

Górowie Iławieckim, w Warszawie,

lina Dobosz. Jest ona dzien-

wrogiem ludzkiej kultury i swej

do granic 1772 r., przez to samo nie

rodzącymi się w burzy rewolucji

a także na granicy polsko-rosyjskiej

nikarką Spółki telewizyjnej

narodowej państwowości ma pra-

uznajemy rozbioru i głosząc samo-

i wojen państwami polskim i ukra-

pod Kaliningradem. Krajobrazy przy-

i radiowej w Stanisławowie.

wo do współczucia i pomocy ze

stijność na tych ziemiach, jakby po-

ińskim. Dramatyczna polsko-ukra-

pominały Polesie, domy – Przykar-

opowiedziała „Kurierowi Ga-

strony swych najbliższych sąsia-

prawiamy błędy naszych przodków.

ińska wojna w Galicji Wschodniej

pacie, a drogi, oczywiście, są stokroć

licyjskiemu” o swych wraże-

dów, tym bardziej, że broniąc kraju

Chcemy dać Ukrainie możność sa-

lepsze od ukraińskich. Najwięcej cie-

w latach 1918-1919 głęboką bliznę

niach.

płych wspomnień mam ze spotkań z

rodzinnego przed gwałcicielami-

mookreślenia i rządzenia się przez

pozostawiła na wrażliwości braci

rodakami – Ukraińcami, potomkami

- Pani Halino, wiemy, że

okupantami, chcącymi narzucić

własny naród. [...] Postawiłem na

Rusinów – strony przegranej w tych

tych, którzy znaleźli się tu po wojnie, a

ten konkurs jest ukraiński.

Ukrainie obcy jej komunizm, nie

kartę, gram ostatnią stawkę, żeby

walkach. Wzmocniła ona jeszcze

także z tymi, którzy wyjechali do Pol-

Jak to się stało, że został

wkraczamy na drogę białego terro-

coś zrobić na przyszłość dla Pol-

bardziej antypolskie nastroje od XIX

ski „za chlebem”. W sąsiednim kraju

przeniesiony do Polski?

ru, a kroczymy pod hasłem szero-

ski, choć takim sposobem osłabić

w., będące jednym z podstawowych

- Rzeczywiście, tradycyjny kon-

dla wszystkich znalazło się miejsce.

kiego demokratyzmu i państwowej

możliwość przyszłej potężnej Rosji

budulców świadomości narodowej

kurs dziennikarski „Wyspy kalinowe”

Wielu dobrze się urządziło, prowadzą

twórczości, których [to ideałów] za

i, jeżeli się uda, dopomóc stworze-

„Ukrainy galicyjskiej”.

od wielu lat odbywał się na Ukrainie.

działalność gospodarczą i… tęsknią

najlepszego przedstawiciela w Pol-

niu Ukrainy [...] Ale w tym sęk czy

Również w polskiej myśli poli-

W ubiegłym roku, w trakcie festiwalu

za Ukrainą. Kiedy usłyszeliśmy, jak

sce uważamy Pana, Panie Naczel-

ta Ukraina powstanie, czy ma dosta-

tycznej do rangi marginesu zeszły

w Równem, strona polska wystąpiła z

śpiewają mali emigranci w trzecim

niku Państwa Polskiego”.

tecznie sił i ludzi, żeby się stworzyć

dawne marzenie o Rzeczypospo-

propozycją zorganizowania tej impre-

pokoleniu, urodzeni w Polsce – łzy

Próbując zrealizować mało re-

zy u siebie. Poza tym, województwo

same cisnęły się do oczu. Spotka-

i zorganizować, bo przecież wiecznie

litej, jako wspólnocie przynajmniej

Warmińsko-Mazurskie od dawna ma

liśmy ziomka spod Śniatynia, który

alną politykę federalistyczną na

tu siedzieć nie możemy. [...] Zatem in-

„Trojga Narodów”, zbratanych wo-

kontakty partnerskie z Ziemią Rówień-

prowadzi w Górowie Iławieckim kółko

ziemiach wchodzących do składu

nego wyjścia nie ma – jak spróbować

kół wspólnych wartości cywilizacyj-

ską. Tak więc, blisko trzydziestu pięciu

choreograficzne, a także małżeństwo

dawnej  Rzeczypospolitej,  Józef

stworzyć samostijną Ukrainę”.

nych. Tzw. „ukraiński zamach” w

uczestników – przedstawicieli prawie

z Kijowa, które od jedenastu lat pra-

Piłsudski główne zagrożenie dla

Próba ta, jak wiemy się nie

Galicji, a szczególnie podniesienie

wszystkich obwodów Ukrainy przyje-

cuje w szkole w Polsce.

bezpieczeństwa państw regionu

udała. Ale wiemy też, że historia

„ręki świętokradzkiej” na Lwów oraz

chało na „Wyspę kalinową” do Polski.

Ucieszyły nas osiągnięcia ludzi o

upatrywał w imperializmie rosyj-

lubi zataczać koła i powracać w

przekazanie Chełmszczyzny na

korzeniach ukraińskich, którzy mają

- z jakim programem przy-

skim, bez różnicy barw i systemów

innym wymiarze. Wydarzenia naj-

mocy pokoju brzeskiego w 1918 r.

gospodarstwa agroturystyczne. Wła-

jechała Pani na konkurs?

politycznych. W sojuszu narodów

nowszej historii wskazują, że znów

Ukrainie umacniały w społeczeń-

- Zgłaszałam program o Eurore-

śnie u nich mieszkaliśmy. Wykorzy-

międzymorza widział on rękojmię

zaogniające się, już nie terytorial-

stwie polskim prawie powszechny

gionie „Karpaty”, do którego należy

stując fundusze unijne, w dawnych

zbiorowego bezpieczeństwa. Nie

ne, a ideowe napięcia na pograni-

wstręt wobec „hajdamaków”. Jak

również nasz kraj. Chodziło mi, przede

stajniach urządzili oni wspaniałe po-

jest dziwnym, że sprawy ukraińskie

wszystkim, o naświetlenie pewnych

koje gościnne, dzierżawią sporo ziemi,

czu polsko-ukraińskim, skutecznie

określił to pisarz, „nienawiść zatru-

problemów. Opowiadałam o tym, że na

mają konie. Gospodarze opowiadali,

odgrywały w tym rolę podstawową.

rozsadzają pamięć i świadomość

ła krew pobratymczą”. Ale nie tylko

Przykarpaciu zanika hodowla owiec i o

że na początku było ciężko – trzeba

Wsparcie niepodległej Ukrainy mia-

o proponowanym w 1920 r. projek-

zatruła, a i zaślepiała, przesłaniając

tym, że tkanie „łyznyków” jest niepowta-

było składać sprawozdanie z każde-

ło na długo wyciszyć apetyty Rosji

cie geopolitycznym. Stąd też, przy-

widmo rodzącego się na Wschodnie

rzalną sztuką użytkową naszej krainy.

go grosza. Teraz natomiast jest niezły

do podbojów. W 1920 r. w komuni-

woływanie postaci liderów obojga

niebezpieczeństwa.

Obecnie, niestety, unikatowe wyroby

interes rodzinny.

katach Dowództwa Frontu Wołyń-

narodów, którzy potrafili wznieść

Pokonany w wirach nastrojów

zastępuje tandeta turecka i chińska. W

- Jak przebiegały spotka-

skiego oznajmiało się:

się ponad doczesne waśnie i nie-

rewolucyjnych biały carat potrafił

audycji była również mowa o wspólnych

nia z władzami lokalnymi?

„Naczelnik państwa i rząd polski

porozumienia i spróbować budować

szybko się odrodzić już w czerwo-

posiedzeniach obwodów czerniowiec-

- Dziennikarze z Ukrainy, szczegól-

stoją na stanowisku bezwzględne-

przyszłość, odwołując się do spraw-

nej postaci. I Ukraina, i Polska były

kiego, lwowskiego, zakarpackiego i sta-

nie Wschodniej, mieli wiele pytań do

go osłabienia Rosji, aby zmniejszyć

dzonych przez wieki wzorców jest

etapami jego planów zaborczych.

nisławowskiego jako części ukraińskich

polskich urzędników. Koledzy intereso-

niebezpieczeństwo, grożące Pol-

czy nie najważniejszym zadaniem

Stąd też, tak ważnym było dostrzec

Euroregionu „Karpaty”. Podejmuje się

wali się tym, co się u nich zmieniło po

sce od Rosji tak bolszewickiej, jak

wiele działań, aby w trakcie realizacji

wejściu do UE, w jaki sposób i na jakie

współczesnych pokoleń Polaków

zagrożenie, unosząc się ponad wa-

potrzebnych i ważnych projektów wyko-

programy są przyznawane pieniądze.

i monarchicznej. [...] Rząd polski

i Ukraińców.

śnie i urazy. Los zesłał w tym czasie

rzystać fundusze unijne.

Wiele odpowiedzi było dla kolegów za-

zamierza poprzeć ruch narodowy

obu narodom takich liderów, którzy

Tematyka prac moich kolegów była

skoczeniem, wszakże na Wschodzie

ukraiński, aby stworzyć samodziel-

(Wystąpienie wygłoszone pod-

potrafili rozpoznać w powszechnym

równie różnorodna. Były to przeważnie

Ukrainy często ma miejsce najzwyklej-

ne państwo ukraińskie, a przez to

czas uroczystości poświęconej so-

zamęcie to co istotne, fundamen-

programy, dotyczące problemów i ży-

sze „straszenie” Europą. I oni, i my by-

najbardziej osłabić Rosję, odbiera-

juszowi Piłsudski – Petlura w 1920

talne, co łączy i buduje, to co sta-

cia kulturalnego Polaków, mieszkają-

liśmy zaskoczeni wielką rolą wspólnoty,

jąc jej okolice najbogatsze w zboże

jakie odbyły się w Lublinie 19 marca

nowi o potędze obu narodów. To

cych na Ukrainie, polsko-ukraińskich

która decyduje, na jakie cele zostaną

i w skarby ziemi”.

br.)

co odwołuje się do wielowiekowej

projektów kulturalnych, problemów

wydane pieniądze unijne.