meandry polskich losów

18

30 marca – 15 kwietnia 2010 * Kurier Galicyjski

LusTracja WikTora s.

tej linii jeszcze w końcu XIX w. osiedli

się na tej ziemi, zachwyceni urokiem

Polesia. Przewędrowali z centralnej

Polski, przez Litwę, w poszukiwaniu

łalność organizacji polskich w małych

pracy jako dobrzy stolarze. Z tego

miejscowościach,  położonych  na

zawodu rodzina słynęła aż do II woj-

wschód od rzeki Zbrucz, lub w ogóle

ny światowej. Dziadek Wiktora Leon

ich brak.

(1902 r. ur.), syn Karola, ożeniwszy

Właśnie z takich małych miejsco-

się z Teodorą z Wolańskich, miał pię-

wości, zwanych nieraz kresami Kre-

cioro dzieci, w tym syna Bolesława,

aLeKSaNDer NieWińSKi

sów Wschodnich pochodzą polskie

urodzonego w 1922 r. – ojca Wiktora.

tekst

korzenie Wiktora S., urodzonego na

O rodzinie babci Wiktora z rodu

zdjęcia archiwum prywatne

terenie byłego woj. tarnopolskiego,

Wolańskich, można pisać oddzielnie.

autora

gdzie po wojnie spotkali się jego ro-

Przywołam jedynie przykład, gdy jej

dzice. Po uchwaleniu przez Sejm

brata Kazimierza Wolańskiego, ofice-

Wśród krewnych i znajo-

RP Ustawy o Karcie Polaka jesienią

ra armii carskiej, zmuszono w 1917 r.

mych, mieszkających na Ukra-

2007 r., Wiktor od razu podjął decy-

Do zmiany imienia i nazwiska na Kuź-

inie jest wiele osób o pięknych

zję aby starać się o jej uzyskanie. W

ma Wołyńczuk.

polskich nazwiskach. trzy po-

tym czasie należał do jednego z to-

Poszukiwania w archiwum żyto-

wojenne pokolenia tych ludzi

warzystw polskich, skąd miał dobrą

mierskim okazały się bezskuteczne.

krzewiły i krzewią pamięć ro-

opinię. Będąc faktycznie Polakiem

Żeby wgłębić się w biografię ojca

dzinną o swoim polskim po-

„z krwi i kości - po mieczu i kądzie-

Wiktora, trzeba było zwracać się do

chodzeniu. Nie wszyscy oni

li”, czyli po ojcu i matce, wierzył w

urzędów rosyjskich. Tylko tam, w

starają się o przyznanie Karty

skuteczność uzyskania Karty Polaka

centralnym archiwum MO Federacji

Polaka. Przyczyny są różne.

bez problemów. Odpowiadał prawie

Rosyjskiej (w Podolsku, nieopodal

Zestaw imion, nazwisk lub dat,

wszystkim założeniom kandydata na

Moskwy) zgromadzono dokumenty

związanych z tą czy inną miejscowo-

jej uzyskanie oprócz jednego – brak

wszystkich uczestników II wojny świa-

ścią zwykle wywołuje asocjatywne

było dowodów o narodowości polskiej

towej, poborowych z terenu ZSRR.

myślenie, które z kolei może powodo-

„w linii prostej”.

Ojca Wiktora zmobilizowano na po-

wać nowe spojrzenie na świat, pod-

Te słowa polskiego urzędnika o

czątku niemiecko-sowieckiej wojny

powiadając w ten sposób drogę do

„linii prostej” nie oznaczały odmowy

w czerwcu 1941 r. Jego młodszy brat

rozwiązania problemów.

Konsulatu RP w możliwości przyzna-

Władysław później wstąpił do AL.,

Układając niżej proponowany

nia Karty Polaka Wiktorowi. Problem

dodawszy sobie kilka lat. Po wojnie

artykuł, pragnąłem sprawić miłą nie-

polegał na tym, że Wiktor dobrze wie-

pozostał we Wrocławiu, ale niezbyt

spodziankę Wiktorowi S. w dniu jego

dział, jak trudno jest udowodnić swoje

przyznawał się do rodziny, gdyż uwa-

imienin 25 lutego b.r. według kalenda-

polskie pochodzenie na podstawie

żał, że Polaków na terenie ZSRR już

rza rzymskokatolickiego.

istniejących gdzieś sowieckich doku-

nie ma.

Jak się okazało, akurat w tym

mentów. Jego rodzice w tym czasie

Los zdemobilizowanego z końcem

maria z domu zalewska z synem Wiktorem S.

samym dniu goście z Europy i świa-

już nie żyli, żadnych dokumentów po

wojny Bolesława S. był nieco inny.

ta składali w Kijowie gratulacje Wik-

torowi Janukowiczowi z okazji za-

przysiężenia na prezydenta Ukrainy.

Widocznie, że św. Wiktor patronuje

wybranym niezależnie od ich po-

chodzenia, narodowości i obrządku

chrześcijańskiego. Owszem, w miarę

swych możliwości i siły wiary pod-

opiecznych. Skąd ta popularność

imienia Wiktor na Ukrainie?

Wiktor Juszczenko niejednokrot-

nie publicznie wspominał o historycz-

nym słupie dawnej granicy polsko-ro-

syjskiej w jego rodzinnej Chorążówce

(Chorużiwka obwodu Sumskiego) po

wschodniej stronie Dniepru. Pozosta-

wimy jednak te wspomnienia, wraz

z dziennikarskim badaniem polskich

korzeni Wiktora Janukowycza przez

biografów życiorysów prezydentów,

na ziemi Witebskiej.

Być może spopularyzowali to

imię Litwini. To oni budowali pierwsze

zamki kamienne nad Dnieprem, po

rodzice Wiktora S., lata 70.

uwolnieniu tej ziemi od jarzma mon-

golskiego, w celu obrony cywilizacji

nich nie posiadał. Oficjalne odpowiedzi

udzielić Wiktorowi S. odpowiedzi od-

europejskiej od Wschodu.

z Żytomierza i Chmielnickiego, czyli

mownej na wniosek o zmianie w jego

Wśród krewnych i znajomych,

obwodów, skąd pochodzili odpowied-

akcie urodzenia…: poprawić narodo-

mieszkających na Ukrainie jest wiele

nio ojciec i matka Wiktora nie ujawniały

wość ojca z „Ukrainiec” na „Polak””.

osób o pięknych polskich nazwiskach,

narodowości jego rodziców i miały

Innymi słowy, według tej decyzji, to

które zbyt trudno przeliczyć, np. Ko-

charakter raczej formalny. Natomiast w

jej, urzędniczce wydziału sprawiedli-

zieraccy, Krotewicze, Kwiatkowscy…

dokumentach archiwalnych Tarnopola

wości, dano prawo wyznaczać naro-

Są też Jakubowscy spokrewnieni

różnie określano ich narodowość. Np.

dowość człowieka.

Leon, syn Karola S. wraz z żoną teodorą z Wolańskich (fo-

z Kwaśniewskimi, pochodzący ze

w książce aktów stanu cywilnego, w

Przykre doświadczenie z tym

tografia weselna)

wschodniej części Podola. Znam

archiwum urzędu sprawiedliwości obw.

urzędem w Tarnopolu miało miejsce

nawet kilka osób o dawnych hetmań-

tarnopolskiego, Wiktor odszukał świa-

również wcześniej, przed 2005 r. Od-

skich nazwiskach. W tym młodego

dectwo urodzenia swego ojca Borysa

mówiono wtedy wydania kopii aktu

Założył rodzinę, ożeniwszy się z Ma-

znaczne straty finansowe. Tym cza-

człowieka, który pamięta o swej babci

S. z wpisem narodowości „Ukrainiec-

zgonu pewnej obywatelki II RP, zmar-

rią, z domu Zalewską i osiadł na Zie-

sem, w Tarnopolu Wiktorowi trafiło do

z Branickich i jej majątku Diedowiczi

Polak”. W rzeczywistości ojciec Wikto-

łej przed wojną na terenie woj. tarno-

mi Tarnopolskiej. Z tego małżeństwa

rąk ogłoszenie z numerem telefonu,

w guberni Pskowskiej (Rosja), utra-

ra nazywał się Bolesław i był Polakiem

polskiego. „Wydajemy tylko standar-

narodziła się dwójka dzieci – Wiktor,

pod którym można było załatwić wszel-

conym po rewolucji październikowej.

po ojcu i matce.

dowe zaświadczenia. Kopii pan nie

o którym mowa i Lidia. Kiedy zmienił

kie problemy, stojące na przeszkodzie

Ogólnie mówiąc, trzy powojenne po-

Wiktorowi odmówiono wydania

otrzyma! Proszę składać apelacje

imię z Bolesława na Borys, nie uda-

w uzyskaniu Karty Polaka. Gdy Wiktor

kolenia tych ludzi w miarę możliwości

kopii świadectwa urodzenia ojca.

nawet do ministra sprawiedliwości” –

ło się ustalić. Można przypuszczać,

zatelefonował na ten numer, dowie-

krzewiły i krzewią pamięć rodzinną

Otrzymał odpowiedź na blankiecie za-

taka była odpowiedź.

że ktoś poradził mu tak uczynić dla

dział się, że wartość usługi wynosi… 7

o swoim polskim pochodzeniu, pomi-

tytuowanym: „Wniosek o zmiany, uzu-

Jeżeli brakuje życzliwości, trudno

bezpieczeństwa. Być Polakiem było

tys. euro! Na to stać go nie było.

mo rusyfikacji, sowietyzacji, ukraini-

pełnienia i poprawienia wpisu do aktu

oczekiwać sprawiedliwości. Dla roz-

wtedy bardzo niebezpiecznie.

Pozostawało jedyne wyjście –

zacji. Nie wszyscy oni starają się o

stanu cywilnego z… sierpnia 2008 r.”.

wiązania tego problemu Wiktorowi

Ojciec Wiktora S. był srogim i ma-

osobiście jechać na Żytomierszczy-

przyznanie Karty Polaka. Przyczyny

Treść odpowiedzi brzmiała następu-

zaproponowano wytoczyć urzędowi

łomównym człowiekiem. Do polsko-

znę i szukać śladów polskości po ojcu

są różne. Jedną z nich jest słaba dzia-

jąco: „… Dlatego uważam, za celowe

sprawę sądową, co ciągnęło za sobą

ści Wiktor doszedł dzięki matce. Jej

i dziadkach. Jego pradziadkowie po