kurier kulturalny

24

14 – 27 maja 2010 * Kurier Galicyjski

Fryderyk chopin (1810-1849)

i jeGo LWoWscy kontynuatorzy

Część iX – ostatnie lata wielkiego kompozytora

Muszę jeszcze zamknąć mu oczy i

Przyjaciel i nauczyciel

Po powrocie do Paryża, na jesie-

wydać za mąż dwie moje córki”. W

ni 1841 r., Chopin zamieszkał razem

liście do Wojciecha Grzymały relacjo-

z George Sand. Wciąż pogarszał się

nowała: „Od siedmiu lat żyję z nim,

jego stan zdrowia, o czym przez ko-

jak dziewica. [...] Wiem, że wiele osób

lejne lata pisała Sand: „Jest straszli-

oskarża mnie, jedni, że wyniszczyłam

wie zakatarzony i okropnie kaszle od

go swoją gwałtowną zmysłowością,

MICHAł PIEKARSKI

dwóch dni”. W lutym 1844 r., w dniu

inni, że [...] wybrykami [...] Co do

Jesienią 1839 r. Fryderyk Chopin

imienin Bohdana Zaleskiego (poety, do

niego, skarży się, że go zniszczyłam

oraz George Sand powrócili z Nohant

którego wierszy Chopin napisze kilka

swym brakiem czułości”.

do Paryża. Związek był jednak utrzy-

pieśni) Chopin zorganizował kameral-

W 1847 r. córka George Sand

mywany w tajemnicy, dlatego wynajęli

ny domowy koncert, na którym zagrał

Solange wyszła za mąż za Augusta

oni osobne mieszkania. W paździer-

preludium, mazurka, poloneza oraz

Clésingera. Podobno Chopin nie był

niku Chopin wspólnie z Ignazem Mo-

własne improwizacje. Zaleski później

entuzjastycznie do tego małżeństwa

schlesem (pianistą i kompozytorem

wspominał: „Wywołał wszystkie głosy

ustosunkowany. Mimo tego pisał do

czeskiego pochodzenia) wystąpił w

miłe i bolesne z przeszłości, zawodził

Solange: „Jest Pani u szczytu szczę-

obecności dworu królewskiego w Sa-

w płacz dumek i nareszcie zakończył:

ścia – i taką chciałbym Panią widzieć

int Cloud na przedmieściach Paryża

Jeszcze Polska nie zginęła! Na wszyst-

zawsze”. Latem w Nohant (pod nie-

(władcą Francji był wówczas Ludwik

kie tony”. W Paryżu Chopin był także

obecność Chopina) wybuchł konflikt

Filip I), gdzie wykonał m.in. swoje

częstym gościem Hôtelu Lambert, w

pomiędzy George Sand, synem Mau-

etiudy oraz improwizacje.

którym wokół księcia Adama Czartory-

rycym oraz Solange i Augustem. Cho-

skiego ogniskowało się polskie środo-

pin, nieświadomy całego kontekstu

wisko emigracyjne.

udzielił pomocy Solange. Zdespero-

Praca i wypoczynek

Pogarszał się jednak wciąż stan

Latem 1844 r. Chopina odwiedziła

wana Sand pisała z Nohant do przy-

zdrowia Chopina, co najlepiej dostrze-

jego siostra Ludwika wraz z mężem

jaciela Emmanuela Arago: „Chopin,

gała George Sand pisząc: „Chopin

Kalasantym Jędzrzejewiczem, których

który miał tu przyjechać i nagle nie

pokaszluje swoim zwyczajem. Jest to

oprowadził on po mieście. Wszyscy

przyjeżdża [...] stał się zupełnie inny

zawsze najmilszy, najskromniejszy, naj-

wybrali się także wspólnie do Nohant.

w stosunku do mnie, nie umiera już od

bardziej skryty z geniuszów”. Pomimo

Zimą 1844 r. w Paryżu grono uczniów

śmiertelnej miłości, której nie mogłam

słabego stanu zdrowia, Chopin mu-

Chopina wzbogaciło się o Karola Miku-

odwzajemnić [...] i oświadcza mi, że

sząc się utrzymać, prowadził prywatne

lego (urodzony w Czerniowcach, z po-

jestem złą matką. [...] Co to za ulga

lekcje gry na fortepianie. Sand pisała

chodzenia Ormianin), który przybył do

dla mnie! Jak uciążliwe więzy uległy

„Mały Chopino miewa się dość dobrze

stolicy Francji specjalnie, aby dosko-

zerwaniu. [...] Bogu dzięki, to nie ja

i żyje swoim zwykłym trybem, udziela-

nalić swoje pianistyczne umiejętności

go zabiję i mogę wreszcie rozpocząć

jąc lekcji prześlicznym miss”. Podobno

pod kierunkiem mistrza. Kształcił się

nowe życie”.

bycie uczennicą Chopina było wówczas

on pod kierunkiem Chopina w latach

George Sand oburzona faktem, że

fryderyk Chopin, Paryż 1849 r.

wręcz modne. Bywało, że Chopin dawał

Chopin w konflikcie pomiędzy nią a jej

po 5 lekcji dziennie. Drukiem ukazała

córką, wziął stronę Solange, pisała do

się wówczas Ballada F-dur op. 38 za-

niego: „Wolę, byś przeszedł na stronę

dedykowana Robertowi Schumanowi

nieprzyjaciela, niż żebym miała się

(wybitnemu niemieckiemu kompozy-

bronić przeciw nieprzyjacielowi, któ-

torowi i pianiście), który w swoim pry-

rego wydałam na świat i wykarmiłam

watnym dzienniku napisał: „Wydana

własną piersią. Opiekuj się nią, skoro,

została nowa ballada Chopina, jest

Twoim zdaniem, to jej powinieneś się

mnie poświęcona, co mi sprawia wię-

poświęcić. [...] Żegnaj, Mój Przyjacie-

cej radości, niż gdybym dostał order

lu. [...] Dziękować będę Bogu za to

od jakiegoś władcy”.

osobliwe zakończenie dziewięciu lat

W styczniu 1841 r. doszła do Cho-

oddanej przyjaźni. Proszę pisać do

pina wiadomość, że Maria Wodzińska

mnie czasem”.

(jego dawna miłość) zamierza wyjść za

mąż za hr. Józefa Skarbka, syna Frydery-

Patriotyzm chopina

ka Skarbka (ojca chrzestnego Chopina),

W lutym 1848 r. w salonie Pley-

co ostatecznie doszło do skutku latem

ela Chopin zagrał swój ostatni paryski

tego samego roku. W kwietniu 1841 r.

koncert, gdzie zaprezentował etiudy,

odbył się recital Chopina w salonie Pley-

preludia, walce, mazurki, nokturn, Be-

ela (słynny wytwórca fortepianów), gdzie

receuse Des-dur op. 57 („Kołysanka”)

kompozytor wystąpił z własnymi utwora-

i Barkarolę Fis-dur op. 60. Wykonał

mi reprezentującym różne gatunki, gra-

także wraz z wiolonczelistą własną

jąc preludia, mazurki, Balladę f-dur op.

Sonatę wiolonczelową g-moll op. 65.

38, etiudy i nokturny. Wśród słuchaczy

Na wieść o Wiośnie Ludów, na po-

był m.in. Adam Mickiewicz oraz zgodnie

czątku kwietnia 1848 r., Chopin pełen

z określeniem Ferenza Liszta (wybit-

patriotycznych emocji pisał do Juliana

ny węgierski pianista i kompozytor)

Fontany, przebywającego wówczas

„arystokracja krwi, pieniądza, talentu

w Ameryce: „Zbierają się nasi w Po-

i urody”. Zdaniem Liszta, w muzyce

znaniu. Czartoryski pierwszy tam

„Śmierć Chopina” mal. felix Barrias, 1885 r.

Chopina ujawnia się „muza ojczyzny

pojechał, ale Bóg wie, jaką to drogą

1844-1847. Mikuli o lekcjach u Chopi-

[która] dyktowała mu swoje melodie”,

Lato 1846 r. było ostatnim, które

nie był jednak zbyt zadowolony z za-

wszystko pójdzie, żeby znów Polska

na pisał: „Oczywiście stawiał on swoim

dlatego jego muzyka „nie może być z

Chopin spędził w Nohant. Zjechało

mieszczonych w księdze akompania-

była. [...] Ale jak się zacznie, to całe

uczniom wysokie wymagania, tak co

niczym porównana”. Lato 1841 r. oraz

tam wówczas bardzo wielu gości,

mentów fortepianowych.

Niemcy się zajmą, Włochy już zaczę-

do uzdolnień, jak i pracowitości, i dla-

kilka następnych Chopin wraz z Sand

wśród nich: Paulina Viardot, Woj-

ły. Mediolan wypędził Austryjaków

tego zdarzały się często owe <leçons

spędzili znów w Nohant. Do tej letniej

ciech Grzymała, Eugene Delacroix.

[...] Moskal zapewne u siebie będzie

George Sand

orageues> – jak je nazywaliśmy – po

rezydencji zjechała także Paulina

Skomponował tam wówczas m.in.

Stopniowo pogarszały się relacje

miał biedę, jak się trochę wyruszy

których niejeden z załzawionymi oczy-

Viardot, słynna paryska śpiewaczka,

Sonatę wiolonczelową g-moll op.

Chopina z Sand, o czym pisała ona w

na Prusaka [...] nie obejdzie się bez

ma opuszczał wysoki ołtarz przy Cité

którą Sand i Chopin dobrze już zdążyli

65. Po powrocie do Paryża otrzymał

jednym z listów: „Już nie jestem taka

strasznych rzeczy, ale na końcu tego

d Orléans czy rue St. Lazare [adresy,

poznać w Paryżu. Podobno Chopin

od rodziny paczkę zawierającą „Pie-

smutna, raz jeszcze udało się urato-

wszystkiego jest Polska, świetna,

gdzie odbywały się lekcje], zawsze

słuchał jej z wielką uwagą. W Paryżu

śni Ludu Polskiego”, zebrane przez

wać Chopina; ale każdy atak pogar-

duża, słowem: Polska. [...] Ta chwila

jednak bez cienia żalu czy niechęci do

spotykali się wielokrotnie, występując

Oskara Kolberga (przyjaciela jeszcze

sza jego stan zdrowia i od tej strony

blisko, ale nie dziś. Może za miesiąc,

ukochanego mistrza”.

także podczas wspólnych koncertów.

ze szkolnych czasów). Kompozytor

moja przyszłość wygląda czarno.[...]

może za rok”.