historia w znaczki wpisana

28

14 – 27 maja 2010 * Kurier Galicyjski

pierWsza bitWa morska W 1939 r.

TADEUSZ KURLUS

Gdzie doszło w czasie II wojny

światowej do pierwszej większej bitwy

na morzu? Na Bałtyku? Nie. Na Mo-

wybuchowymi, w maszynowni, w ma-

rzu Północnym? Też nie. Na Atlanty-

mówiąc, Niemcy dobrze znali iperyt,

gazynach z amunicją, przy zbiorni-

ku? Owszem, ale wcale nie gdzieś w

bo sami zastosowali go w czasie I woj-

kach z paliwem. Pierwsze detonacje

pobliżu brzegów kontynentu europej-

ny światowej). Później stwierdzono,

zainicjowano tuż przed 20,00. Nie-

skiego, lecz daleko od nich, bo u wy-

że dolegliwości marynarzy wywołały

bawem okręt ogarnęły pożary. Płonął

brzeży Ameryki Południowej, przy jej

chemiczne środki stosowane przy ga-

trzy dni, zanim ostatecznie jego kor-

wschodnim podbrzuszu, dokładnie u

szeniu pożarów, których nie żałowano,

pus pogrążył się w falach. Komandor

ujścia rzeki La Plata. Tam właśnie 13

by je zdławić, ale tu znowu zgłosił się

chciał trwać na pokładzie do końca,

grudnia 1939 r. wydały sobie pierw-

Goebbels z poleceniem dla mediów,

ale oficerowie przekonali go, że prze-

szą bitwę niemiecki krążownik „Admi-

by do tej sprawy nie wracały.

cież powinien się zatroszczyć o za-

ral Graf Spee” i trzy okręty brytyjskie:

łogę. Holownik przewiózł komandora

ciężki krążownik „Exeter” oraz dwa

Sfingowane samobójstwo?

wraz z marynarzami, którzy wykonali

lekkie krążowniki „Ajax” i „Achilles”.

Nie widząc już możliwości kon-

roboty minerskie – na ląd. Ulokowano

Co na tym tak przecież oddalonym od

tynuowania walki, komandor Langs-

go w hotelu. Rano znaleziono dowód-

Niemiec akwenie robił „Graf Spee”?

dorff postanowił zawinąć do portu w

cę „Grafa Spee” w pokoju martwego,

ce z Anglikami opodal Falklandów) i

lecz aż kilka, co miało wiązać więk-

Montevideo w neutralnym Urugwaju,

leżącego w galowym mundurze na

wprowadzony do służby liniowej dwa

szą liczbę okrętów brytyjskich w tych

w którym można by było ewentualnie

Wbrew Traktatowi

banderze krążownika. Uznał, że honor

lata później. Był to okręt nowoczesny,

szerokościach geograficznych, odcią-

dokonać niezbędnych napraw. Mógł

Wersalskiemu

nie pozwala mu dalej żyć, że jedynym

dobrze uzbrojony, a przy tym o dużym

gając je od frontu działań na Morzu

Wpierw opiszmy jednak pokrótce

w nim jednak przebywać – zgodnie

wyjściem jest samobójstwo. Przypusz-

zasięgu operacyjnym, co zawdzięczał

Północnym.

tę jednostkę. Traktat Wersalski dość

z artykułem 12 XIII konwencji haskiej

cza się, iż z taką sugestią wystąpił

zastąpieniu turbin parowych silnikami

Dowództwo brytyjskie usiłowało, to

szczegółowo określił, jakie siły zbroj-

z 1907 r. – tylko 24 godziny, przedłu-

Berlin. W liście pożegnalnym, wciąż

wysokoprężnymi. Pierwszym jego

oczywiste, więc za wszelką cenę wy-

ne mogą w ogóle posiadać Niemcy.

żenie tego okresu oznaczało, że okręt

przekonany, że walcząc na morzach

zadaniem był rejs w marcu 1939 r.

eliminować z gry niemieckiego rajdera.

Ograniczono je do minimum: zaka-

zostanie internowany. Dłuższy pobyt

wciąż przybliżał zapowiedziane przez

do Kłajpedy, którą Litwa, zmuszona

Tu trzeba powiedzieć, że dowodzący

zano utrzymywania obowiązkowej

mógłby być usprawiedliwiony (artykuł

Hitlera ostateczne zwycięstwo Nie-

przez Berlin, przy całkowitej obojęt-

zespołem wymienionych brytyjskich

służby wojskowej, zabroniono posia-

14 konwencji), gdyby zachodziła po-

miec, napisał: Wychodzę naprzeciw

ności państw zachodnich, musiała

okrętów komandor Henry Harwood

dania lotnictwa wojskowego, broni

trzeba dokonania napraw. Ambasador

mojemu losowi z głęboką wiarą w spra-

odstąpić Niemcom. Na zorganizowa-

miał nosa, bo przewidział, że dowód-

pancernej, ciężkiej artylerii i broni

brytyjski w Montevideo wpierw nale-

wę, przyszłość narodu i mojego füh-

ną z tej okazji uroczystość udał się na

ca „Graf Spee”, komandor Langsdorff,

chemicznej, a co się tyczy floty, to

gał, by „Graf Spee” jak najszybciej

rera. Ale mówi się także, że choć zor-

pokładzie krążownika nie byle kto, bo

skieruje swą jednostkę w okolice ujścia

część okrętów im zabrano, a te, które

opuścił port, potem jednak starał się

ganizowano mu uroczysty pogrzeb, w

sam Adolf Hitler. Kolejną misją okrętu

La Platy, na granicy Argentyny i Uru-

pozostawiono już bardziej nadawały

jego wypłynięcie opóźnić, by czekają-

trumnie wcale nie było jego zwłok, że

było blokowanie wybrzeży Hiszpanii,

gwaju. I tam właśnie doszło 13 grudnia

się na złom, niż do czynnej służby.

ce na morzu okręty brytyjskie zdążyły

wszystko zostało sfingowane, a za tą

które w wojnie domowej zajmowali

do spotkania przeciwników i rozpoczę-

Zarazem ustalono, iż o zastąpieniu

otrzymać wsparcie. Teraz powoływał

mistyfikacją stała dość liczna kolonia

komuniści. Po jej zakończeniu skie-

cia działań zaczepnych. Okręty brytyj-

ich nowocześniejszymi jednostkami

się na artykuł 16 konwencji mówiący,

niemiecka (później rzekomo roztoczył

rował się do portu macierzystego w

skie mogły wziąć górę tylko działając

będzie można mówić dopiero po 20

iż okręt państwa wojującego może

nad nim opiekę Juan Peron, prezydent

Wilhelmshaven, płynąc jako eskorta

zespołowo, bo osobno każdy z nich

latach, i to z ograniczeniem wyporno-

opuścić neutralny port nie wcześniej

Argentyny od 1946 r.).

statków z wracającymi do kraju żoł-

nie był w stanie sprostać sile ognia

ści okrętów do 10 000 ton. Niemniej,

niż 24 godziny po wyjściu na morze

Urugwajczycy rozmieścili interno-

nierzami Legionu Condor.

krążownika niemieckiego. Rozdzieliły

w tajemnicy, już w 1920 r. na deskach

statku handlowego pod banderą prze-

wanych marynarzy w kilku obozach, w

się zatem tak, że „Graf Spee” musiał

projektantów zaczęły pojawiać się

ciwnika. Wpierw więc wypłynął statek

których jednak ich nie pilnowano, tak

strzelać z obu stron. Po godzinie „Exe-

kontury okrętów, mających w przy-

angielski, potem francuski, i minęły trzy

Nowy rozkaz

że pewnej ich liczbie udało się uciec

Niebawem dowódca okrętu, Hans

ter”, niezdolny do dalszego ostrzału,

szłości zasilić marynarkę wojenną.

doby, zanim „Graf Spee” mógł podnieść

i nawet dotrzeć do Niemiec, gdzie po-

Langsdorff otrzymał nowy rozkaz,

zawrócił w stronę Falklandów, pozosta-

W 1928 r. Reichstag (parlament Re-

kotwicę. A tam na morzu przecież, jak

nownie zgłosili się do służby.

nader ciekawy, bo wysłano go z Wil-

łe dwa krążowniki, także uszkodzone,

publiki Weimarskiej), nie licząc się

wilki czekały nań brytyjskie krążowni-

helmshaven na południowy Atlantyk

odpłynęły na bezpieczną odległość,

w ogóle z postanowieniami Traktatu

ki. Los niemieckiego krążownika był

już 21 sierpnia, jakby antycypując wy-

ale wystarczającą, by mieć Niemca

wersalskiego, już oficjalnie ogłosił

więc przesądzony. Z Berlina przysła-

Bitwa w filatelistyce

Przypominając ten jedyny w cza-

darzenia, mające nastąpić 1 września.

na oku. „Graf Spee” także oberwał,

program budowy nowych okrętów,

no Langsdorffowi rozkaz, że w żad-

sie całej wojny incydent sprzed sie-

Gdy wybuchła wojna, był tam gotowy do

osiągnęło go co najmniej 20 pocisków,

przeznaczając na ten cel zaliczkowo

nym wypadku nie wolno mu dopuścić

demdziesięciu lat, w Ameryce Połu-

działań – 26 września 1939 r. komandor

które wyrządziły wiele szkód, sam wy-

10 milionów marek. Przewidywał on

do internowania okrętu, bo wówczas

dniowej, poczta urugwajska wydała 16

otrzymał rozkaz atakowania wszystkie-

strzelał dwie trzecie amunicji, zginęło

m.in. zbudowanie sześciu krążowni-

nieprzyjaciel mógłby uzyskać dostęp

grudnia 2009 r. blok z trzema znacz-

go, co pływało na południowym Atlan-

28 marynarzy, wielu odniosło poważne

ków z serii, której od nazwy pierw-

do zastosowanych na nim rozwiązań

kami, na których pokazała uczestni-

tyku pod wrażymi banderami. Wspie-

rany (z nich zmarło jeszcze ośmiu),

szego okrętu „Deutschland” (wszedł

technicznych. Komandor wymyślił

czące w bitwie u ujścia La Platy okręty

rany przez statek zaopatrzeniowy

siedmiu trzeba było amputować koń-

do służby w 1933 r.) przydano tę

więc inne rozwiązanie. Wypłynął z

brytyjskie: „Ajax”, „Achilles” i „Exeter”,

„Altmark”, dobijający do jego burt co

czyny. Do lekarzy zgłosiło się także

właśnie nazwę. Poza tą jednostką

portu nawet przed końcowym termi-

niemiecki krążownik zaś – obok nich,

kilka tygodni, zadał marynarce brytyj-

wielu członków załogi skarżących się,

(Hitler przemianował ją w 1940 r. na

nem, w niedzielę 17 grudnia o godzi-

na marginesie bloku, w znacznym w

skiej w okresie od 30 września do 7

że niedowidzą, pokazujących rozległe

„Lützow”, bo uznał, że gdyby alianci

nie 18,00. Towarzyszył mu niemiecki

stosunku do znaczków powiększeniu.

grudnia dość dotkliwe ciosy, bo zato-

oparzenia skóry i bąble. – To może być

okręt zatopili, brzmiałoby to fatal-

statek handlowy „Tacoma”. Zaraz po

Nakład: tylko 10 000. Także poczta

pił na Oceanie Indyjskim (aż tam do-

tylko następstwo zetknięcia się z ga-

nie, gdyż w komunikatach wciąż by

minięciu granicy wód terytorialnych, nie-

Falklandów wydała znaczek, przed-

tarł!) i na Atlantyku dziewięć statków.

zem musztardowym, iperytem. Anglicy

przecież podawano, że „Deutschland”,

mal cała załoga krążownika przeniosła

stawiający „Grafa Spee”. W 1974 r., w

O dziwo – obyło się bez ofiar, Niemcy

strzelają pociskami z tą bronią che-

czyli „Niemcy”, poszedł na dno), wypły-

się na „Tacomę”, pozostali zaś mary-

35. rocznicę bitwy, poczta Falklandów

zabierali z nich na swój pokład jeńców

miczną! – orzekli lekarze. Taki meldu-

nął ze stoczni (1934) „Admiral Scheer”.

narze przystąpili do czynności, które

wyemitowała czteroznaczkową serię,

i przydatne im ładunki, po czym statki

nek posłano do Berlina. Minister pro-

W 1932 r. położono stępkę pod trzeci z

wyznaczył im komandor. On bowiem

przedstawiające głównych aktorów

zatapiali. Zarazem stale zmieniając

pagandy, Joseph Goebbels, minister

kolei krążownik, zwodowany w 1934 r.

postanowił swój okręt zatopić. Wpierw

bitwy, krążowniki: „Exeter”, „Achilles”,

swą nazwę i wygląd krążownika, sta-

propagandy III Rzeszy, nakazał prasie

(otrzymał imię wiceadmirała hrabiego

zniszczono wszystkie urządzenia na-

„Graf Spee” i „Ajax”.

rali się przekonać przeciwnika, że na

i radiu, by natychmiast tę informację

von Spee, który w grudniu 1914 r. zginął

wigacyjne, potem rozmieszczono pod

Atlantyku działa nie jeden ich okręt,

szeroko rozpowszechniły (nawiasem

– wraz z dwoma synami – w potycz-

pokładem głowice rakiet z ładunkami

kG

napój miłosny dla stanisławowskiej publiczności

nia się w puchar miłości. Jeden

„Harmonia Nobile” oraz pianistka Te-

NATALIA KOSTYK

chodząca ze Stanisławowa)

łyk napoju miłosnego tworzy cuda

tiana Draczuk.

tekst i zdjęcie

oraz Arnold Rutkowski. A

oraz czyni ludzi szczęśliwymi. Ot

W trakcie występu artyści opo-

w tym roku przed stani-

i wszystko. I aż tyle. Wspaniały

wiadali też o sobie. Aleksandra

W 348. rocznicę nada-

sławowską  publicznością

śpiew oraz mistrzostwo aktorskie

marzyła by zostać pop-śpiewaczką,

nia  miastu  prawa  mag-

wystąpił polski duet – Ja-

były niepodzielne.

ale kiedy bliżej zetknęła się z ope-

deburskiego  mieszkańcy

rosław Bodakowski (bary-

„Duet wrocławskich artystów Ja-

rą, zrozumiała że jest to jej powo-

oraz goście miasta Stani-

ton) i Aleksandra Kubas

rosława oraz Aleksandry” – to pełna

łanie. Jarosław studiował grafikę

sławowa otrzymali jeszcze

(sopran).

Jarosław Bodakowski (Dulca-

harmonia – mówi autorka idei Te-

komputerową i śpiewał w chórze.

jeden prezent: „fajerwerk

mar) i Aleksandra Kubas (Adina),

tiana Draczuk. Osobliwego roman-

Kiedy zdobył nagrodę Grand Prix

operowy”. Już drugi rok z

wystąpili w premierze opery „Napój

tyzmu dodają piękny baryton oraz

na Międzynarodowym Konkursie

rzędu najlepsze głosy wro-

Treść libretta – to opowieść o

miłosny” G. Donizettiego. Teatral-

cudowny sopran.

Wokalnym „XXI Century Art.” w Ki-

cławskiej sceny operowej

zakochanej parze. Przyczyną ich

na gra i śpiew operowy oczarowały

Podczas występu brzmiały naj-

jowie, rozpoczął studia muzyczne

prezentują niezapomniany

miłości stał się napój, który tak

publiczność tłumnie przybyłą do

popularniejsze pieśni włoskie i hisz-

i znalazł się na jednej uczelni razem

wieczór klasycznej muzyki.

naprawdę jest zwyczajnym winem.

stanisławowskiego Teatru Drama-

pańskie, a także romanse ukraińskie.

z Aleksandrą. Dzięki temu mogliśmy

W poprzednim roku wystę-

Puchar wina symbolicznie zmie-

tycznego.

Towarzyszyły im orkiestra kameralna

słuchać ich pięknych głosów.

powali: Iryna Żytyńska (po-