Wódka baczewskiego

18

15 – 28 października 2010 * Kurier Galicyjski

„maison Fondée 1782 Lwów”

tułem „Rody Lwowskie”, które niech

Jeśli Arabowie zajmowali się che-

będzie nam przewodnikiem po zawi-

micznym badaniem wina, wydestylo-

łościach genealogii tej rodziny.

wali z niego alkohol, nazwali go alko-

holem, to nie znaczy, że oni alkohol

Wódka grzeje, wódka chłodzi.

pili. Myślę, że traktowali go raczej jak

„cesarsko-Królewski

Wódka nigdy nie zaszkodzi.

każdy inny produkt chemiczny. Może

Dostawca Dworu”

W roku 1782 Lejb Baczkauer za-

jeszcze jak lekarstwo, lub składnik

(toast biesiadny)

łożył gorzelnię we wsi Wybranówka

lekarstw. To w Europie, pozbawionej

Zasada działania alembiku.

położonej 44 kilometry od Lwowa.

zakazów picia alkoholu, rozpoczęły

SZyMON KAZiMieRSKi

Podgrzewanie cieczy wyj-

Niedługo po tym Lejb przyjął chrzest

się eksperymenty z alkoholem w wy-

ściowej i chłodzenie oparów

i zmienił nazwisko, na Baczewski.

daniu spożywczym.

Ojczyzną wódki jest Polska

W roku 1810 doskonale prospe-

Mam dla Państwa radosną wiado-

Coffey w roku 1830 zbudował aparat

rującą wytwórnię wódek przejął syn

mość. Znaleziono sądowe dokumenty

dwukolumnowy, umożliwiający gorzel-

Aqua vita,

założyciela gorzelni, Leopold Maksy-

sandomierskie z roku 1405, a w nich

ni pracę w sposób ciągły.

czyli woda życia

milian Baczewski. W tym samym roku

informację, że już wtedy istniała w

Zaczęło się od tego, że w Euro-

wytwórnia, z racji wysokiej jakości

Polsce produkcja i konsumpcja wód-

pie destylat wina nazwano z łacińska

Przemysłowa

swoich produktów, uzyskała godność

ki! W dokumentach tych pojawia się

„spiritus vini”, czyli duch wina, a z tego

produkcja alkoholu

posługiwania się tytułem „Cesarsko-

też po raz pierwszy na świecie zapi-

wziął się nasz obecny spirytus. Spiry-

Teraz już poszło szybko. Gorzel-

Królewski Dostawca Dworu”, upoważ-

sane słowo „wódka”!

tus można było destylować w Europie

nictwo coraz wyraźniej zaczynało być

niającym do umieszczenia na szyldzie

Do tej pory najstarszym świadec-

tylko dlatego, że Abu Musa Dżabir ibn

gałęzią przemysłu. Jak wszędzie, tak

i etykietach wizerunku cesarskiego orła

twem pisanym, dotyczącym wódki w Pol-

Hajjan dał nam jeszcze coś, a miano-

i tutaj, producenci spirytusu dzielili się

i napisu „K. u. K Hoflieferant”. (K. u. K,

sce, były szesnastowieczne dokumenty

wicie alembik (Al Anbik), urządzenie

na tych, którzy ostro inwestowali w

skrót Kaiserlich und Königlich, Cesar-

opłat podatkowych, nakładanych na

do destylacji wina. Urządzenie pro-

nowoczesność zakładów i na takich,

ski i Królewski, wyrażenie podwójności

wytwórców tego pożytecznego trunku.

ste, ale dobrze działające. Do dzisiaj,

którzy, albo tego zrobić nie mogli,

monarchii Austro-Węgierskiej. Hoflie-

Wiadomość o dokumencie z roku 1405

jego najróżniejsze odmiany pracują

albo nie bardzo im na tym zależało.

Butelka wódki „Monopolowej”

ferant – dostawca dworu).

jest bardzo ważna i dlatego, że dotyczy

w każdej domowej bimbrowni i każda

Pomiędzy gorzelniami dość szybko

produkowana przez obecną,

Leopold Maksymilian przeniósł

spraw dziejących się jeszcze wcześniej,

destylacja oparta jest na pomyśle ge-

doszło więc do podziału funkcji. Na

wiedeńską wytwórnię Baczew-

wytwórnię wódek do wsi Zniesienie,

czyli w wieku czternastym. Do tej pory

nialnego Araba. Podgrzewa się naczy-

wsiach powstawały nieduże gorzelnie,

skich

położonej już bardzo blisko Lwowa. Po

uważano, że wódka po raz pierwszy

nie z produktem wyjściowym: winem,

wytwarzające spirytus surowy, niezbyt

latach Zniesienie stanie się dzielnicą

pojawiła się na terenach Wielkiego Księ-

czy przefermentowanym zacierem,

oczyszczony, które taki właśnie pro-

miasta. Do dzisiaj przetrwał stojący

stwaMoskiewskiego,czyliinaczejwRosji

a uzyskane opary alkoholu skrapla

dukt sprzedawały dużym zakładom

tam budynek dawnej wytwórni wódek

i dopiero stamtąd ten rosyjski wynalazek

się w chłodnicy, z której wypływa już

wyposażonym w nowoczesną apara-

Baczewskiego. Przed wojną był to

przewędrował do Polski. W rzeczy samej

gotowa gorzała. Każdy, kto popije so-

turę, gdzie spirytus był fachowo rekty-

adres: Lwów, ulica Żółkiewska 100.

było akurat odwrotnie. Wyprzedziliśmy

bie z alembika, natychmiast staje się

fikowany osiągając moc przynajmniej

Obecnie ulica Żółkiewska przemiano-

Rosjan o prawie sto lat! Ojczyzną wód-

zdrowszy, żwawszy i silniejszy. Nic

96% i wykorzystywany do produkcji

wana została na ulicę Chmielnickiego.

ki jest więc Polska, a nie Rosja.

więc dziwnego, że alembikowy pro-

wódek. Do najbardziej znanych wy-

Wyróżnienia, jakie spotykały Ba-

dukt zaczęto nazywać aqua vita, co

twórni, wyposażonych w najnowocze-

czewskich, nie brały się z niczego. Wód-

się tłumaczy z łaciny na polski, jako

śniejszą aparaturę zaliczano Fabrykę

Muzułmanin

ki i likiery, które sporządzali w swojej

woda życia. Polacy, jak to Polacy.

Wódek i Likierów hrabiego Potockiego

wynalazcą alkoholu

wytwórni, zaczynały być najdoskonal-

Po raz pierwszy na świecie otrzy-

Spolszczyli nazwę, uzyskując dobrze

w Łańcucie, gdzie wytwarzano słynne

szym produktem branży spirytusowej.

mano silnie stężony alkohol już w

po polsku brzmiącą – okowitę. Cał-

rosolisy, czyli likiery wyjątkowo moc-

Właściciele dbali o ciągłą moderni-

ósmym wieku naszej ery i dokonał

kiem polskim słowem, oznaczającym

ne i nadzwyczaj wytworne, Wytwórnię

zację wyposażenia i na bieżąco śledzili

tego destylując wino, arabski alchemik

alkohol z alembika była „gorzałka”,

Wódek Frankego w Bydgoszczy, Wy-

Piętnastowieczny portret Abu

Abu Musa Dżabir ibn Hajjan, znany w

jako że powstawała podczas palenia,

Musa Dżabir ibn Hajjana

Europie jako Geber. Swemu odkryciu

czyli gorzenia.

Wódki i likiery, które w swojej wytwórni

nadał, arabską oczywiście, nazwę

Do uzyskania okowity droga była

sporządzali Baczewscy, zaczynały być

Al Kchol. No i do dziś, wszyscy na to

stylację gotowego już specjału, tym

daleka. Okowita była produktem do-

najdoskonalszym produktem branży spi-

mówimy właściwie tak samo. Trudno

bardziej, że nie trudno było znaleźć

piero trzeciej destylacji.

powiedzieć, czy ktoś już w czasach

produkty zastępcze, a w dodatku dużo

Po pierwszej destylacji otrzymywa-

rytusowej. Właściciele dbali o ciągłą mo-

Abu Musa Dżabiri wpadł na pomysł pi-

tańsze. Już od wieku szesnastego

ło się, jeszcze bardzo zanieczyszczoną

dernizację wyposażenia i na bieżąco śle-

cia takiego mocnego alkoholu. Raczej

pędziło się w Polsce wódkę z żyta,

„brantówkę”, po drugiej destylacji poja-

na pewno nie. Arabowie w ogóle nie

owsa, prosa, gryki, brukwi, kobylego

wiała się już trochę czystsza, ale wciąż

dzili postępy techniki destylacyjnej nie

piją niczego, co zawiera choćby nie-

mleka, soku z brzozy, żołędzi i dzikich

jeszcze niesmaczna „szumówka”.

tylko na terenie Cesarstwa Austriackiego,

znaczne ilości alkoholu i dlatego każ-

kasztanów. Od roku 1750 zaczęto wy-

Po trzeciej, produkt uzyskiwał na-

ale na terenie całej Europy. Najnowszy

demu nie muzułmaninowi wydaje się,

rabiać alkohol z ziemniaków. Pierwszy

zwę okowity. Wciąż był to dość pro-

że to religia muzułmańska zakazuje

podręcznik pędzenia wódki powstał w

sty bimber i wiele zależało od wiedzy

wynalazek Eneasza Coffey a, podwójna

picia. Otóż nie jest to prawdą. Zakaz

roku 1768, napisany przez Jana Pawła

destylatora i jakości jego alembika,

wieża rektyfikacyjna, pracująca w syste-

spożywania alkoholu wynika z czegoś

Biretowskiego. W roku 1774 powstał

ale przyjmowało się, że taką okowitę

innego. Każdy pobożny muzułmanin

następny, jako praca Jana Chryzosto-

można było już pić. Żeby się pozbyć

mie ciągłym, wymyślona przez niego w

ma obowiązek modlić się codziennie

ma Simona.

wstrętnego smaku i zapachu, zaczęto

roku 1830, w roku 1832 pracowała już w

aż pięć razy w ściśle określonych po-

Zasada, na jakiej pracuje alembik,

dodawać do okowity różne zioła, pa-

wytwórni Baczewskich!

rach. Przed modlitwą musi się do niej

dość dobrze oddziela alkohol od wody,

lony cukier i co tam jeszcze. Po trzy-

przygotować, bo za chwilę zacznie

ale zawodzi przy dalszym oczyszcza-

krotnej destylacji uzyskiwało się oko-

przecież rozmawiać z Bogiem. Między

niu oddestylowanego już alkoholu.

twórnię Wódek Kasprowicza w Gnieź-

witę o mocy około 70 – 80%, z której po

postępy techniki destylacyjnej nie tylko

wieloma czynnościami przygotowaw-

Wraz z alkoholem destylują się bo-

nie,gdzieprodukowanoSoplicę,wódkę

rozcieńczeniu do 30 – 35 % powstawała

na terenie Cesarstwa Austriackiego,

czymi, muzułmanin musi pamiętać, by

wiem najrozmaitsze zanieczyszczenia,

znaną do dziś oraz Wytwórnię Wódek,

wódka ordynaryjna, lub szynkowa.

ale na terenie całej Europy. Najnowszy

rozpocząć modlitwę będąc trzeźwym.

fuzle, których temperatury parowania

Likierów i Koniaków Winkelhausena

Okowitę można było destylować po

wynalazek Eneasza Coffey a, podwój-

No i wszystko! Niech ktoś jednak spró-

i skraplania są prawie identyczne z

w Starogardzie Gdańskim. Specjalnie

raz czwarty i wtedy powstawała wód-

na wieża rektyfikacyjna, pracująca w

buje wypić parę głębszych tak, żeby

temperaturami właściwymi dla alkoho-

nie wymieniłem jednej, najważniejszej

ka alembikówka, mocniejsza i przede

systemie ciągłym, wymyślona przez

być trzeźwym aż pięć razy dziennie. To

lu. Alembik nie rozpoznaje tak subtel-

wytwórni, bo chcę ją wyróżnić osobną

wszystkim czyściejsza niż szynkowa.

niego w roku 1830, w roku 1832 praco-

się nie uda i lepiej takich sztuczek nie

nych różnic i fuzle destylują się razem

opowieścią. Mam na myśli oczywiście

W Polsce szanowało się wino,

wała już w wytwórni Baczewskich!

próbować.

z alkoholem. Trudną sztukę pozbywa-

wytwórnię wódek i likierów „J. A. Ba-

więc mało kto pozwalał sobie na de-

Po Leopoldzie Maksymilianie fa-

nia się fuzli po raz pierwszy opanował

czewski” ze Lwowa!

brykę przejął jego syn Józef, zaś po

Arabowie zajmowali się chemicznym ba-

niejaki Edward Adam w roku 1800.

Początek rodziny Baczewskich,

Józefie, w roku 1856, jego z kolei syn,

Odkrył on sposób na rektyfikację, czyli

niby znany, jest jednak podany nieco

Józef Adam. Z całego szeregu wła-

daniem wina, wydestylowali z niego alko-

destylację wielopoziomową. Urządze-

mętnie i trzeba trochę cierpliwości,

ścicieli wytwórni, to właśnie on był z

hol. Traktowali go raczej jak każdy inny

nie do rektyfikacji, wielopoziomowa

żeby się przebić przez ten temat.

nich wszystkich najważniejszy. Józef

produkt chemiczny. Może jeszcze jak le-

wieża rektyfikacyjna, potrafi rozdzielić

Rodzina Baczewskich jest pocho-

Adam nad swoimi poprzednikami miał

od siebie składniki nawet bardzo zbli-

dzenia żydowskiego i czasem widać,

tę przewagę, że zanim jeszcze został

karstwo, lub składnik lekarstw. To w Euro-

żone lotnością.

że autor jakiejś pracy o Baczewskich

szefem firmy, otrzymał gruntowne, fa-

pie, pozbawionej zakazów picia alkoholu,

W roku 1817, Niemiec, Johannes

sprawia wrażenie, jakby czuł się tym

chowe wykształcenie. Przystępował

Pistorius ulepszył wynalazek Adama.

faktem skrępowany. Wybrałem dla

więc do objęcia firmy doskonale do

rozpoczęły się eksperymenty z alkoholem

Nowy aparat dawał teraz czysty de-

Państwa bardzo ładne opracowanie

tego przygotowany. Miał też, w jakiś

w wydaniu spożywczym.

stylat o mocy 85%. Irlandczyk Eneasz

pana Krzysztofa Bulzackiego pod ty-

sposób, przewagę również nad swoimi