16

Wesołych świąt

17 grudnia 2010 – 13 stycznia 2011 * Kurier Galicyjski

kariera kr La heroda

EUGENiUSZ NiEMiEC

„Jezus urodził się w Betlejem w Judei...

...Kiedy król Herod to usłyszał, przera-

ził się… Kazał pozabijać w Betlejem

i w całej okolicy wszystkich chłopców

w wieku do dwóch lat”…

(Ewangelia wg św. Mateusza

2, 1- 3,16)

Ewangelia wg św. Mate-

usza, opisująca narodziny

Pana Jezusa, wspomina pa-

nującego wówczas w Judei

króla Heroda, jako krwawego

satrapę, który przerażony na-

rodzinami „króla izraela”, nie

cofa się przed zbrodniczym

rozkazem zgładzenia wszyst-

kich chłopców do 2 roku ży-

cia w Betlejem i okolicy. Była

Józef Flawiusz (źródło: „Jezus

to jedna z wielu zbrodni, przy-

i Jego czasy” – wyd. RD, War-

pisywanych Herodowi, jed-

szawa-2007)

nakże to właśnie owa „rzeź

niewiniątek” w głównej mie-

Obraz „Rzeź niewiniątek” Matteo di Giovanni (źródło: „Biblia w malarstwie” – wyd. Penta,

Jana Hirkana. Pozyskawszy znanych

rze przyczyniła się do utrwa-

Warszawa, 1990)

z wrogości do Rzymu perskich Partów

lenia w pamięci historycznej

oraz zebrawszy siły swoich zwolenni-

(zwłaszcza chrześcijan) naj-

ków w Syrii i Galilei, Antygon II zdobył

gorszej opinii o tym władcy,

Jerozolimę. Partowie schwytali i obalili

pielęgnowanej przez wieki w

siłą Jana Hirkana II, po czym władzę

tradycji chrześcijańskich in-

oddali w ręce ostatniego z dynastii ha-

scenizacji religijnych (szopek,

smonejskiej Antygona II, któremu dane

jasełek) nawiązujących do Bo-

było panować zaledwie 3 lata (40-37 r.

żego Narodzenia.

Jak oceniają badacze epoki, na

p.n.e.).

podstawie znanej liczby mieszkańców

Z pogromu udało się ujść cało He-

Betlejem oraz ówczesnego przyrostu

rodowi, który pod osłoną nocy i zbrojnej

naturalnego, można przyjąć szacunko-

straży, przemknął się przez Betlejem

wo, że zabito wówczas około 25 chłop-

do Idumei i schronił się w twierdzy

ców, z wyjątkiem oczywiście Dzieciąt-

Masada. Tu pozostawił rodzinę i świ-

ka Jezus, które wraz z Maryją i Józe-

tę, a sam pojechał do arabskiej rodzi-

fem, aż do śmierci Heroda, znalazło

ny swej matki w Nabatei, prosząc o

schronienie w Egipcie, wśród licznej

pieniądze i pomoc zbrojną. Nabatej-

diaspory żydowskiej (ocenianej na ok.

czycy jednak odmówili mu pomocy,

1 milion osób), zgrupowanej głównie

bo nie chcieli wchodzić w konflikt z

wokół Aleksandrii. Wspomniany ewan-

Partami, wobec czego Herod wyru-

geliczny epizod z życia ówczesnego

szył do Egiptu, gdzie został gościnnie

władcy Judei, zachęca do bliższego

przyjęty przez królową Kleopatrę, a

poznania jego drogi życiowej i sposo-

nawet otrzymał propozycję objęcia

bu sprawowania władzy. Odpowiedź

dowództwa armii egipskiej, co jednak

na kilka pytań: kim był? jak rządził? do

go nie satysfakcjonowało. Nie uległ

czego dążył? co pozostawił po sobie?

także jej czarowi osobistemu. Kle-

– jest możliwa dzięki dobrze zachowa-

opatra, nieco później, wykorzystując

Portret Heroda Wielkiego –

nym przekazom historycznym.

swoje względy u Antoniusza, ujawniła

XiX-wieczna ilustracja (źró-

zamiar zagarnięcia Palestyny, czego

jednak nie osiągnęła.

dło: „Atlas miejsc biblijnych”

Droga do władzy

Ziemia Obiecana Żydów – Pale-

Herod udał się w dalszą drogę

– wyd. PWN, Warszawa. 2007)

styna, leżąca na „skrzyżowaniu dróg”

(morską) do Rzymu, a ściślej, do swego

Mapka Królestwa Judei za Heroda Wielkiego (źródło: „Atlas

między Afryką, Azją i Europą, przez

Jako syn obywatela rzymskiego, więc

przyjaciela Marka Antoniusza, dowo-

miejsc biblijnych” – wyd. PWN, Warszawa, 2007)

wiele wieków starożytności była łako-

także rzymianin, przyjął imiona Ga-

dzącego wówczas legionami rzymski-

mym kąskiem i miejscem gdzie krzy-

jusz Juliusz Herod.

mi na wschodzie. Przyjaźń z Markiem

żowały się interesy i apetyty wielkich

Dzięki pozycji ojca, Herod już w

cą Jana Hirkana II w tym czasie był

ry z nich zostanie królem Judei. Obaj

Antoniuszem datowała się z czasów,

ówczesnego świata, jak np. Persja,

wieku 25 lat został zarządcą Gali-

sprytny i inteligentny Idumejczyk An-

zwrócili się w tej sprawie o pomoc do

gdy ojciec Heroda dbał o zaopatrze-

Babilon, Asyria, Rzym, Egipt, i z tego

lei. Józef Flawiusz młodego Heroda

typater II, który wkrótce został szarą

Rzymu, który z oferty ochoczo skorzy-

nie wojsk rzymskich, podczas ich

powodu wielokrotnie spływała obficie

scharakteryzował krótko: „młodzieniec

eminencją dworu i najważniejszym

stał. Wódz rzymski Pompejusz, prze-

poprzedniej kampanii w Palestynie.

krwią jej mieszkańców. Okresy dłu-

o energicznym charakterze, bez żad-

człowiekiem w Judei, bowiem umiał

bywający w tym czasie w Damaszku,

W Rzymie przyjęto Heroda bardzo

gotrwałego pokoju były rzadkie. Do

nych skrupułów”, a prof. Krawczuk do-

sobie pozyskać przychylność Rzy-

po kilkakrotnym wysłuchaniu obu

gościnnie.

takich należał około 80-letni okres nie-

daje: „czcił potęgę, a gardził słabymi”.

mu, a nawet przyjął obywatelstwo

pretendentów i rozeznaniu sytuacji,

Antoniusz wraz z Oktawianem za-

zależności w I wieku p.n.e., gdy Judea

Na wstępie rządów w Galilei rozkazał

rzymskie, co zaowocowało kolejnymi

dał wiarę argumentom Jana Hirkana.

rekomendowali Senatowi mianowanie

znajdowała się pod władzą królew-

samowolnie (tzn. bez decyzji Sanhe-

awansami. Juliusz Cezar wkrótce

W 63 r. p.n.e. pospieszył z armią do

Heroda królem Judei. Senat propozy-

skiej dynastii Hasmoneuszy. Jeden z

drynu) uśmiercić przywódcę i grupę

mianował go prokuratorem Judei,

Jerozolimy i po 3-miesięcznym oblę-

cję przyjął, zostały złożone stosowne

hasmonejskich władców, król Hirkan I,

sekty tzw. żarliwych (z greckiego – ze-

mającym strzec interesów Rzymu na

żeniu zwolenników Arystobula, bro-

ofiary Jowiszowi, wydano odpowied-

w 125 r. p.n.e. podbił pustynne tere-

lotów), którzy z terytorium Galilei czy-

dworze Hirkana. Spośród pięciorga

niących się w czworoboku ufortyfiko-

ni dekret, a uroczystości zakończyła

ny, zwane z grecka Idumeą, położone

nili łupieżcze wyprawy na pogranicze

dzieci Antypatra najzdolniejszy okazał

wanej świątyni, zdobył ją szturmem.

wystawna uczta, wydana przez Anto-

na południe od Judei, zamieszkiwane

rzymskiej prowincji Syrii. Wezwany w

się syn, urodzony w 73 r. p.n.e. He-

W wyniku tej interwencji, zginęło w

niusza na cześć nowego króla Judei.

przez lud semicki Edomitów, czyli po-

tej sprawie przed najwyższą władzę

rod (od greckiego heros = bohater).

świątyni wówczas 12000 Żydów, a

Przyznane Judei terytoria obejmowały

chodzących z rodu Ezawa. Mieszkań-

sądowniczą (Sanhedryn) w Jerozo-

Jako 10-letni chłopiec był świadkiem

wielu wywieziono do Rzymu, w tym

ok. 20000 km kw. i zaczynały się na

ców Idumei siłą zmuszono do przyję-

limie, błysnął arogancją i zuchwal-

wojny domowej, rzezi i profanacji

także pretendenta do tronu Arystobu-

północy od gór Hermonu, a kończyły

cia wiary żydowskiej (judaizmu).

stwem, co wywołało furię sędziów, jed-

świątyni w 63 roku p.n.e. Zachwycał

la II, gdzie w 49 r. p.n.e. został za-

się przy południowym wybrzeżu mo-

W tym samym czasie rosła po-

nakże wskutek interwencji rzymskiego

się wspaniałą organizacją i siłą bo-

mordowany.

rza Martwego. Terytorium herodowe-

tęga i ekspansja imperium rzymskie-

namiestnika nie doszło do osądzenia

jową rzymskich legionów. Otrzymał

Królestwo Judei zostało podpo-

go królestwa Judei odpowiadało histo-

go. Po opanowaniu północnej Afryki,

Heroda. Za poradą etnarchy Hirkana

greckie wykształcenie i poznał biegle

rządkowane zarządcy rzymskiej pro-

rycznej Palestynie, o której wspominał

ekspansja została ukierunkowana na

schronił się w Damaszku, pod skrzy-

język grecki, który wówczas – jak dzi-

wincji Syrii, natomiast Jana Hirkana II

grecki historyk Herodot już w V wie-

wschodnie rejony basenu śródziem-

dła wspomnianego namiestnika rzym-

siaj angielski – pełnił rolę języka mię-

zamianowano etnarchą (czyli rządcą

ku p.n.e. Zadekretowany w Rzymie

nomorskiego (Macedonia, Grecja, Sy-

skiego, a wkrótce potem znów został

dzynarodowego. Dorastał już w Judei,

ludu) Judei i arcykapłanem. W ten

na króla Judei, Herod drogą morską

ria). Dwaj następcy tronu judejskiego

namiestnikiem Samarii i Galilei. W

zdominowanej przez Rzym i pilnie

sposób Judea doświadczyła po raz

przybył w 39 r. p.n.e. do Ptolemais

(Jan Hirkan II i Arystobul II) nie byli w

roku 40 p.n.e. zbuntował się przeciw

uczył się od ojca zręcznego lawirowa-

pierwszy, ale nie ostatni, na czym

(dzisiejsza Akka). Tu zebrał trochę

stanie pokojowo porozumieć się, któ-

wujowi Antygon II, bratanek etnarchy

nia i zasad politycznego przetrwania.

polegał słynny pax romana. Dorad-

wojsk najemnych i podążył – omijając