17

Kurier Galicyjski * 17 grudnia 2010 – 13 stycznia 2011

Jerozolimę – z odsieczą do Masady,

przed atakiem zewnętrznym od połu-

Wielki budowniczy

gdzie wciąż bronili się zwolennicy

Z drugiej strony, Palestyna nigdy

dnia i wschodu. Niedaleko od Jerozolimy

i rodzina Heroda, oblegani przez siły

przed, ani nigdy potem, nie była te-

(ok. 15 km = 3 godziny drogi w kierunku

Antygona II.

renem tak wielkiego boomu inwesty-

południowym), zbudował na pustyni, na

cyjnego jak za panowania Heroda. Z

wysokości 750 m n.p.m. swoją bazę

jego rozkazu budowano ogromną ilość

i twierdzę Herodium, na ówczesne

Herod królem i tyranem

Dopiero w 37 r. p.n.e., uzyskawszy

obiektów, co dawało zatrudnienie wiel-

czasy nie do zdobycia, którą urządzo-

wsparcie wojsk rzymskich, stacjonu-

kiej liczbie ludności, napędzało dobro-

no z wielkim przepychem pałacowym,

jących w Syrii, Herod obległ i zaata-

byt materialny na niespotykaną skalę.

orientalną roślinnością, dziedzińcami

kował Jerozolimę. Rzymskie legiony

Oparcie, jakie Herod posiadał w cesar-

i salonami. Zostały także wzniesione

pustoszyły, mordowały i gwałciły, lecz

skim Rzymie, 30 letni okres pokoju oraz

pałace w Jerychu, Askalonie, Sefforis,

przezornemu Herodowi udało się

wspomniany boom inwestycyjny, po-

natomiast w twierdzy Masada zostały

uchronić świątynię jerozolimską przed

zwoliły na rozwój potęgi ekonomicznej

również stworzone pałacowe warunki

zbezczeszczeniem, a następnie w dro-

i militarnej kraju. Wg prof. Krawczuka

pobytu. Budownictwo architektonicz-

dze okupu (złotem z własnej szkatuły)

„był wspaniałym organizatorem, gospo-

nie nawiązywało do form rzymsko-

skłonić Rzymian do opuszczenia mia-

darzem i budowniczym. Odrodził pań-

greckich, kosztem tradycji judejskiej,

co oczywiście budziło sprzeciw ary-

owrzodzenia jelit („gnicie jelit i pod-

wojskowych prefektów rzymskich. M.in.

stokracji żydowskiej.

brzusza”), zakażenia pasożytami, miał

w latach 26 – 36 n.e. prefektem Judei

Należy jeszcze dodać kto fizycznie

konwulsje i uporczywy świąd skóry, a

był znany nam z Ewangelii Poncjusz

budował te wspaniałości. Budowała je

pod koniec życia nabawił się gangreny,

Piłat (Pilatus Pontius czyli Piłat z

głównie biedota judejska, tzw. „am ha-

która zapewne go dobiła.

Pontu). Wszystkie te niekorzystne

aretz” (ludzie ziemi), należący do naj-

Dwa lata przed śmiercią zetknął

wydarzenia doprowadziły do upadku

biedniejszej warstwy społecznej i nie-

się z proroctwem o Mesjaszu, wizytą

ekonomicznego i w konsekwencji, do

zbyt gorliwej w przestrzeganiu rygorów

Królów (Mędrców) ze wschodu i naro-

kolejnego rozlewu krwi, którego bez-

religii żydowskiej. Robotnik na budowie

dzinami Mesjasza (króla Izraela), na

pośrednią przyczyną były represje

zarabiał dziennie 1 denara, co dawało

które to wiadomości – w poczuciu za-

rzymskie i reakcja na nie ze strony

utrzymanie rzeszom rodzin najbiedniej-

grożenia dla dynastii – zareagował wg

Żydów, zwłaszcza rekrutujących się

szych. Trzeba wspomnieć, że biedota

Ewangelii rozkazem rzezi niewiniątek.

z sekty zelotów. Konflikt Greków z

była pogardzana przez wykształconą,

U kresu życia rozkazał zgromadzić pod

Żydami w Cezarei, rozpoczął krwawe

należąca do kasty kapłańskiej arysto-

strażą na hipodromie w Jerychu „naj-

powstanie w 67 r. n.e., w którym po

krację żydowską, stanowiącą wówczas

przedniejszych przedstawicieli swych

stronie żydowskiej walczyło ok. 25000

ok. 5% populacji. Przepaść dzielącą

poddanych ze wszystkich miast i wsi”,

ludzi, a po stronie rzymskiej 4 legiony

biedotę i arystokrację umiejętnie wy-

których polecił zamordować zaraz po

(40000 ludzi) pod wodzą Tytusa. W

korzystywał Herod, zyskując sympatię

jego śmierci. Rozkaz – szczęśliwie nie

70 r. n.e., po półrocznym oblężeniu,

wśród szarego ludu. Mógł także liczyć

wykonany – uzasadnił następująco:

Jerozolima została dokładnie zburzo-

na poparcie Idumejczyków, Samary-

na, łącznie z świątynią, a mieszkańcy

zabici lub wywiezieni. Wypełniło się

Rekonstrukcja amfiteatru króla Heroda w Jerozolimie (źró-

proroctwo Pana Jezusa, wygłoszone

dło: „Ein Fuhrer zum modell des alten Jerusalem” – wyd.

przed triumfalnym wjazdem do Jerozo-

Holyland Corp. inc., israel, 1989)

limy, gdy ujrzał miasto z Góry Oliwnej

stwo żydowskie w kształcie zbliżonym

sta. Ujęty przez Rzymian król Anty-

i zapłakał, mówiąc: „Przyjdą na ciebie

do czasów króla Dawida i odsunął

gon II, z inspiracji Heroda i na rozkaz

dni, gdy twoi nieprzyjaciele otoczą cię

groźbę wchłonięcia Judei jako pro-

Antoniusza został ścięty toporem

zewsząd. Powalą na ziemię ciebie

wincji rzymskiej o dobre kilkadziesiąt

w Antiochii, natomiast rzesze jego

i twoje dzieci, i nie zostawią w tobie

lat”. Te niewątpliwe zasługi króla stały

zwolenników, w tym 45 najzamoż-

kamienia na kamieniu za to, żeś nie

się podstawą określenia go przez po-

niejszych rodów oraz cały Sanhedryn

poznało czasu twojego nawiedzenia”

tomnych Herodem i Wielkim (w

(z wyjątkiem arcykapłana), Herod

(Łk 19, 41-44). Pozostałością tej świą-

domyśle wielkim budowniczym).

skazał na śmierć i konfiskatę mienia.

tyni, zniszczonej w 70 roku n.e. przez

W Jerozolimie, dla udobruchania

Do nowego Sanhedrynu wprowadził

rzymskie legiony Tytusa, jest zachod-

Żydów, Herod podjął (20 r. p.n.e.)

swoich popleczników, rekrutowa-

nia ściana (mur), czczona do dzisiaj

gruntowną przebudowę i rozbudowę

nych głównie z diaspory żydowskiej,

przez Żydów pod nazwą „Ściany Pła-

świątyni jerozolimskiej. Dość wspo-

mimo iż prawie nigdy nie zasięgał

czu”. Na miejscu zburzonej Jerozoli-

mnieć, że świątynia zajmowała teren

rady Sanhedrynu. Doradcami mia-

my Rzymianie założyli nowe miasto,

o powierzchni 12 hektarów, a praco-

nował głównie Greków i Rzymian, a

nazwane Aelia Capitolina, do którego

Rekonstrukcja świątyni Heroda (źródło: Tom Dowley: „Prze-

wało przy budowie 10000 robotników

wojsko – na wzór rzymski – składa-

zakazano wstępu Żydom, 60 lat póź-

wodnik biblijny” – wyd. Łaska i Pokój-Warszawa 1989)

i 1000 wozów, dowożących kamienie

ło się z najemników (Idumejczycy,

niej zbudowali pogańską świątynię

i inne materiały budowlane. Ambicją

Babilończycy, Trakowie, Germano-

Jowisza Kapitolińskiego i posąg ce-

Heroda było, aby świątynia swoją

wie, Gallowie). Zadbał od początku

sarza Hadriana. Po kolejnym zrywie

tan, części Galilejczyków i Greków.

„…kraj mnie nienawidzi i z radością

wspaniałością przewyższyła świąty-

o sprawnie działający korpus tajnej

niepodległościowym (132-135 r. n.e.)

Rody kapłańskie darzyły Heroda wro-

oczekuje mej śmierci; tak zaś płakać

nię Salomona. Tak się też stało. To w

policji i sieć szpiegowską. Siły te były

Judea przestała istnieć, a powstała –

gością, uważając go – w dużej mierze

będą po mnie wszyscy, w każdym mie-

tej świątyni bywał Pan Jezus, o czym

wystarczające do utrzymania w ry-

pod bezpośrednim zarządem Rzymu

zasadnie – za idumejskiego prostaka

ście i każdym osiedlu”. Zmarł w wieku

mówią Ewangelie. Nawet w Talmudzie

zach i posłuszeństwie Żydów i milicji

– Syria Palestina. Reasumując, moż-

arabskiego pochodzenia, o wątpliwej

70 lat, w swoim pałacu w Jerychu, w

umieszczono następujące stwierdze-

żydowskiej. Od poddanych wymagał

na twierdzić, że czas rządów Heroda

wierze i zaprzedanego rzymskiemu

marcu 4 r. p.n.e. Ciało Heroda owinięte

nie: „Ten, kto nie widział w swym ży-

złożenia przysięgi na wierność królo-

Wielkiego był niewątpliwie dla Króle-

najeźdźcy, który intensywnie romani-

w purpurę, z królewskim diademem na

ciu świątyni Heroda, nie widział nigdy

wi i cesarzowi rzymskiemu. Wiernych

stwa Judei czasem pokoju i wielkiej

zował Palestynę. Z powodu negatyw-

głowie, zostało złożone do pozłacanej

majestatycznej budowli”. Poważnemu

i lojalnych sowicie nagradzał, a jaw-

prosperity gospodarczej, natomiast

nego stanowiska kasty kapłańskiej,

trumny, wysadzanej szlachetnymi ka-

wzmocnieniu uległy mury obronne mia-

nych przeciwników bezpardonowo

czasy następujące po nim przyniosły

król Herod nie mógł być równocześnie

mieniami. Trumnę okryto purpurową

sta, zbudowano nową fortecę obronną

likwidował. Szczególnie drastycznie

zagładę Jerozolimy i państwowości

arcykapłanem, jak to bywało w trady-

tkaniną. Kondukt pogrzebowy prze-

Antonia (nazwana na cześć Marka An-

likwidował wszelkie przejawy nie-

żydowskiej.

cji dynastii hasmonejskiej, bo nie był

ciągnął ulicami Jerycha, następnie

toniusza). Powstały nowe inwestycje

lojalności i intryg wśród najbliższej

Żydem i nie popierał kultury i tradycji

przez pustynię Judzką do twierdzy He-

kulturalne: jak teatr muzyczno-drama-

rodziny. Miał 10 żon i wielu synów,

Podstawowym źródłem wiedzy o

judejskiej, lecz forsował rozwój kultury

rodium, gdzie Herod spoczął w mau-

tyczny, hipodrom (wyścigi rydwanów),

rywalizujących o następstwo tronu.

ówczesnych czasach w Palestynie (w

grecko-rzymskiej.

zoleum. Jego grób zidentyfikowano

amfiteatr (walki gladiatorów, walki nie-

Uduszenia, otrucia, niby przypad-

tym o królu Herodzie) są dzieła Józefa

dopiero 2007 r. n.e.

wolników i przestępców z lwami i tygry-

kowe utonięcia, były karami często

Flawiusza (Josef ben Matatia) pt: „Daw-

Schyłek Heroda

sami, igrzyska sportowe nagich atle-

stosowanymi na jego dworze za

ne dzieje Izraela” i „Wojna żydowska”.

Herod rządził Judeą 33 lata i dał

Palestyna po Herodzie

tów, organizowane głównie z okazji

wszelkie przejawy, a nawet tylko po-

Autor żyjący w latach 37-100 r. n.e.,

początek dynastii, która sprawowała

Po odejściu Heroda – zgodnie z

rocznic rzymskich zwycięstw). Warto

dejrzenia nielojalności. Dość wspo-

Żyd pochodzący z rodziny kapłańskiej,

rządy w Palestynie – pod protektora-

jego testamentem, zatwierdzonym

wspomnieć, że w 12 r. p.n.e. sfinan-

mnieć, że kazał zamordować trzech

żołnierz i historyk, obywatel rzymski,

tem Rzymu – przez okres 137 lat. Wg

przez cesarza rzymskiego – królestwo

sował i wziął udział (przewodniczył) w

swoich synów, ukochaną żonę Ma-

na podstawie własnych spostrzeżeń,

dzisiejszych pojęć, można stwierdzić,

Judei podzielono między jego 3 synów:

194 igrzyskach olimpijskich w Olimpii.

riamne (wnuczkę króla Hirkana),

jak i zachowanych dokumentów, spisał

że Herod prowadził wysoce niehigie-

Archelaosa, Heroda Filipa II i Heroda

W północnej części miasta Herod zbu-

matkę i brata żony (arcykapłana)

(po grecku) i w ten sposób uchronił od

niczny i niezdrowy tryb życia, bowiem

Antypasa (znanego z rozkazu ścięcia

dował nowy pałac dla siebie. Gruntow-

oraz byłego króla Hirkana, któremu

zapomnienia wiele szczególnej warto-

żył w nieustannym stresie o utratę

Jana Chrzciciela i udziału w sądzie

nej przebudowie i rozbudowie uległa

tak wiele zawdzięczała herodowa

ści zdarzeń historycznych, pozwala-

władzy i własnego życia, co rekom-

nad Jezusem). Podzielone na tetrar-

też miejska infrastruktura i substancja

rodzina. Cesarz August informowany

jących zrozumieć i poznać ówczesne

pensował okrucieństwem, z drugiej

chie królestwo Judei, niemal zaraz po

mieszkaniowa.

o drastycznych mordach członków

postacie, wydarzenia i uwarunkowa-

strony, lubował się w luksusie i roz-

śmierci Heroda opanowały bunty oraz

Wybudował dwa nowe miasta:

rodziny Heroda stwierdził: „lepiej być

nia. Polski czytelnik miał możność

wiązłości. Warunki te wraz z upływem

konflikty, głównie na tle oddawania

Sebaste (stolica Samarii) i Cezarea

wieprzem Heroda niż jego synem”.

zapoznać się z czasami i sylwetką

lat sprawiły, że pod koniec panowania

czci cesarzowi. Upadło budownictwo,

Nadmorska – pierwszy żydowski

Niewątpliwie, rządził jak totalitarny

króla Heroda z publikacji znakomitego

zaznał ciężkich cierpień, na które nie

zapanowało bezrobocie, wzrastały ob-

port morski, jako żywo przypomina-

władca absolutny, czując się panem

historyka starożytności prof. dra Alek-

znajdowali rady jego medycy (stoso-

ciążenia podatkowe. W 6 r. n.e. Arche-

jący porty rzymskie. Utworzył sys-

życia i śmierci swoich poddanych, co

sandra Krawczuka pt: „Herod, król

wali w leczeniu np. kąpiele termalne

laosa wypędzono z Jerozolimy (aż do

tem kilku twierdz i fortec wzajemnie

zresztą nie było wyjątkiem w tym re-

Judei” – wyd. 2, Wiedza Powszechna,

nad morzem Martwym oraz kąpiele

Galii), a jego tetrarchię zamieniono na

się widzących i mogących ostrzegać

jonie świata.

Warszawa, 1985.

w gorącej oliwie). Cierpiał m.in. na

prowincję rzymską, zarządzaną przez