18

Wesołych świąt

17 grudnia 2010 – 13 stycznia 2011 * Kurier Galicyjski

symbole karpackiego bożego narodzenia

HALiNA PŁUGATOR

tekst i zdjęcia

W wioskach na Przykar-

paciu nie dekorują choinek.

Na tych terenach zachował

się natomiast starodawny

zwyczaj – wnoszenie do chat

„diduchów” (rodzaj chocho-

ła), „pająków” i „jeży”. Te wy-

roby ze słomy mają głębokie

pogańskie korzenie, ukryte

obecnie pod chrześcijańską

symboliką.

Zrób sobie

z bobu chochoła

„Jeszcze kilkadziesiąt lat temu, w

okresie bożonarodzeniowych świąt,

chlubą każdej ukraińskiej chaty był

duży snop żyta lub pszenicy. Udeko-

rowany wstążkami i suszonymi kwia-

tami chochoł, zastępował noworocz-

ną choinkę. Cieszymy się bardzo, że

te pradawnie tradycje powracają i coraz

częściej możemy oglądać w ukraińskich

domach diducha – chochoła – opowiada

„Kurierowi Galicyjskiemu” pracownik

Naukowo-Medycznego Centrum Kul-

Myron Lewyckyj prezentuje „diducha”

tury Przykarpacia Myron Lewyckyj z

Autorka artykułu z „pająkiem”

wywał spichlerzu. Nasi przodkowie

starego nowego roku (13 stycznia

Iwano-Frankowska. – Ostatnio, didu-

nie posiadali ostrych reguł, jak najlepiej

de mężatki podczas przygotowania

conych słomek. Dzieło ciągle się krę-

– aut.). Wtenczas, dusze zmarłych

cha często zastępuje się niewielkim

wykonać chochoła. Jedynym i obowiąz-

domu do świąt”.

ciło, co też traktowano jako magiczne

opuszczały dom. Po raz drugi cho-

bukietem z kłosów zboża, bławatków

kowym warunkiem dla majstrów bożo-

Szczególne miejsce w świątecz-

działanie. Jeśli pająk kręcił się w lewo

choła już nikt nie wykorzystywał i do

i kocanek”.

narodzeniowego symbolu było korzy-

nych tradycjach zajmują wyroby ze

– czekać należało na rok chudy, jeśli

dziś nie wykorzystuje. Zazwyczaj, od-

Tradycja stawiania na święta di-

stanie wyłącznie z naturalnych materia-

słomy. Pani Ciućmać mówi, że prawo

w prawo – rodzina będzie miała dobry

dawano go ogniu. Wierzono, że w ten

ducha ma stare korzenie. Poganie

łów. Dopiero od niedawna na chochoły

ich sporządzenia miały niezamężne

urodzaj, a jeśli stał w miejscu – to w

sposób duszom zmarłych, po krótkim

czcili go, jako materializację boga

zaczęto wieszać plastikowe zabawki.

dziewczyny, które w ten sposób „wy-

chacie będzie trup.

pobycie na ziemi, lżej będzie z dymem

Koliady. Poza tym, reprezentował on

platały” swój los. Słomę na bożonaro-

„Słomiany pająk – to unikalna ko-

powrócić do raju. Pod żadnym pozo-

duch przodków, którzy mieli odwiedzić

dzeniowe dekoracje brano z ostatniego

ronkowa ozdoba, którą można pleść

rem jednak nie pozwalało się spalać

swych żyjących krewnych. Wierzono,

Pająki

snopa na polu kobiety, u której zbiera-

bez końca, – kontynuuje pan Lewyc-

ziarna z chochoła. Bożonarodzeniowy

że tylko raz do roku jest to możliwe.

świętego ignacego

Prócz chochoła, we wsiach Przy-

no się na wieczornice. Na tych spotka-

kyj. – Jeśli pierwsze elementy pod-

snop należało omłócić, a zboże – od-

Właśnie w okresie Bożego Narodze-

karpacia sporządzają też inne cieka-

niach też pleciono swój słoneczny los

wiesić bardzo wysoko, to można do

dać ptakom.

nia dusze zmarłych mogą wejść w

we dekoracje – poświęcone św. Igna-

na Boże Narodzenie i nowinę samego

nich doczepić ile się zechce klocków,

Często rozwiązanego już chochoła

chochoła i w tym obliczu wziąć udział

cemu pająki i jeże ze słomy.

święta, gdyż pająk od dawna uważany

kwadracików, rombów i trójkątów ze

wykorzystywano dla sporządzenia prze-

w Wigilii. To właśnie dla nich zostawia

„Ignacy Antiocheński był uczniem

jest za zwiastuna dobrej nowiny. Przy-

słomy. Technika wyrobu pająka jest

wiąseł, którymi przewiązywano na zimę

się po kolacji łyżki i poczęstunek na

św. Jana Apostoła, jednym z pierw-

pomnijmy, że wiara w to nie pozwalała

prosta, ale wyroby – nie mają sobie

drzewa, żeby na wiosnę nie uszkodziły

stole. Niektórzy nawet dmuchali pod

szych ojców Kościoła i biskupem An-

zabijać tego zwierzęcia.

podobnych. Ostatnimi laty, plecenie

je gąsienice i inne szkodniki. A oto daw-

ławę przed tym, jak usiąść, żeby przy-

tiochii – opowiada znawca tradycji lu-

A oto jak wyglądała praca dziew-

pająków staje się coraz bardziej po-

ne chrześcijańskie znaczenie bożona-

padkiem nie zdusić czyjejś duszyczki.

dowych Mirosława Ciućmać. – W czas

cząt. Z początku nacinały słomki róż-

pularne, zwłaszcza w szkołach obwo-

rodzeniowego chochoła – jest to symbol

Wizyta dusz zmarłych przodków nie

rządów cesarza Trajana, świętego

nych rozmiarów. Uważnie śledziły, by

du iwano-frankowskiego”.

św. Józefa, opiekuna rodziny Dzieciątka

była przypadkową, bowiem ochraniały

uwięzili i wyprawili do Rzymu na sąd.

się nie złamały wpół, gdyż jest to zna-

Prócz pająków, przed świętami

Jezus. Ciekawostką jest to, że w cha-

one dom i rodzinę od wszelkiego zła.

Kiedy chrześcijanie starali się uwolnić

kiem rozstania z ukochanym lub jego

Bożego Narodzenia robi się jeże. To

tach Przykarpacia chochoła stawiano

Ludzie przypisywali im magiczną siłę.

go od śmierci, Ignacy powiedział: „Po-

śmierci. Później, dziewczęta brały tylko

tradycyjna ozdoba z ciasta i słomy.

nawet w czasach „sowieckich”.

Mniemano, że dusze zmarłych ciągle

zwólcie mi stać się pokarmem dzikich

białe nitki – aby życie było jasne i zaczy-

Do ciasta, zlepionego w kształcie

Dla sporządzenia chochoła prze-

są w kontakcie z rodziną, pomagają

zwierząt, aby jak najszybciej zobaczyć

nały kształtować ze słomek różne figurki

jeżyka, zapycha się nieduże słomki

ważnie bierze się kłosy z pierwszego

jej w gospodarstwie, ochraniają do-

Pana”. W tradycji ludowej, św. Ignacy

(romby, kwadraty i in.) z zaokrąglonymi

i podsusza na piecu. Jeżyki zazwy-

snopa. Pod koniec lata przewiązują

mostwo, dbają o zgodę i spokój.

uważany jest za patrona zimowej

krajami, żeby nie było „ostrych kątów” w

czaj są towarzyszami diduchów.

go przewiąsłem i niosą na przechowa-

Podanie głosi, że przodkowie od-

pracy kobiet, a jego pamięć według

przyszłym życiu małżeńskim.

Dekoracje te wykonują przeważnie

nie do stodoły. Jeśli gospodarz chciał

wiedzają jedynie te rodziny, w których

wschodniego kalendarza czci się 2

Przed Wigilią słomiane pająki pod-

dzieci, za co otrzymują od dorosłych

mieć na Boże Narodzenie nie żółtego,

czczą ich pamięć, czyli – stawiają

stycznia. Modlitwy do św. Ignacego

wieszali nad świątecznym stołem za

słodycze. Im więcej ozdób, tym wię-

ale zielonego chochoła, to ścinał nie-

diducha. Według tradycji, snop wyno-

wznoszą zwłaszcza dziewczęta i mło-

białą wełnianą nitkę lub za kilka skrę-

cej smakołyków.

dojrzałe źdźbła, suszył je i przecho-

siło się z domu dopiero w przeddzień

dzień niepodległości w samborze

List do redakcji

Młodzież z TKPZL w Samborze

ska – laureatka I nagrody Światowego

14 listopada br. w Domu Polskim w

(stypendyści Fundacji „Semper Po-

Festiwalu poezji Marii Konopnickiej w

Samborze odbyła się akademia z oka-

lonia”) pod kierownictwem Andrzeja

Przeborze (Polska) recytowała wiersz

zji 92 rocznicy Niepodległości Rzecz-

Ratusza przygotowała program arty-

„Ojczyzna”. Pan Wiesław Szmyrgało

pospolitej Polskiej. Na tę uroczystość

styczny, przypomniała historię walk o

podziękował Polakom z Sambora za

licznie przybyła polska społeczność

Niepodległość, które musiała toczyć

piękny patriotyczny koncert: „Jestem

Sambora. Obchody rozpoczęto od-

Rzeczpospolita. Kartą tragiczną w

pełen podziwu, że tu na ziemi ukra-

śpiewaniem polskiego hymnu narodo-

naszej historii były rozbiory, które

ińskiej jesteście sobą, jesteście Po-

wego. Zebranych w sali widowiskowo-

jednocześnie udowodniły, że naród

lakami, pielęgnujecie Polską historię

koncertowej Domu Polskiego przywitał

i kulturę. Na zakończenie akademii

polski, który chwilowo nie posiadał

prezes TKPZL oddział w Samborze p.

swego państwa był zdolny do ogrom-

została odśpiewana „Rota”.

Czesław Prendkiewicz.

nego wysiłku. Wielu Polaków oddało

Ale to jeszcze nie było zakończenie

Na święto Dnia Niepodległości Pol-

swoje życie w bohaterskiej walce,

święta. Bo nasz samborzanin z Krze-

ski przybyli goście z Polski: 43 osobowa

aby nasza Ojczyzna odzyskała Nie-

szowic – p. Bronisław Orski – obchodził

grupa nauczycieli z Puław, na czele

podległość. 11 listopada 1918 roku

80-lecie urodzin. Były kwiaty, życzenia

z dyrektorem Regionalnego Ośrodka

Polska powróciła na mapy Europy i

zdrowia błogosławieństwa i Bożego

Kształcenia Ustawicznego p. Wiesła-

świata. 11 listopada był to dzień, kie-

oraz tradycyjne polskie „Sto lat”, a

wem Smyrgało oraz dobrze znany wielu

dy Polska po 123 latach, odzyskała

chór „Sursum Corda” zaśpiewał „Hej

Samborzanom z aktywnej działalności

Chór „Sursum Corda” z Klubu

„Cześć Polskiej Ziemi”; „Ułani, ułani”,

Niepodległość.

Sokoły”.

na rzecz polskiej społeczności Sam-

Muzycznego „Polonez” pod kierow-

„Rozkwitały pąki białych róż”, „Jak

Uczennica polskiej niedzielnej szko-

bora, samborzanin z Krzeszowic – p.

nictwem p. Krystyny Husarz wykonał

długo w sercach naszych”, „Kraj ro-

Zarząd TKPZL,

ły im. Jana Pawła II Bożena Gołębiow-

Bronisław Orski z wnukiem Dawidem.

piękne polskie pieśni patriotyczne:

dzinnej matki mej” i inne.

oddział w Samborze