dawne cuda techniki

34

17 grudnia 2010 – 13 stycznia 2011 * Kurier Galicyjski

najcięższe czoŁGi śWiaTa

SZyMON KAZiMiERSKi

Czołg, czyli opancerzony

pojazd wojskowy uzbrojony

w działo i karabiny maszyno-

we, wymyślili Anglicy, a po-

zycja wynalazcy zdawała się

na tyle ich satysfakcjonować,

że w latach następnych nie

przykładali zbyt wielu wysił-

ków, aby ten swój wynalazek

rozwijać i unowocześniać. Tę

pracę natomiast podjęli Niem-

cy, główne ofiary angielskich

Niemiecki „Panzer ii” z września 1939. Maleństwo! Obok czoł-

„tanków” z okresu pierwszej

Mysz. Rysunek czołgu. Obok sylwetka ludzka dla uzmysło-

gu, autor. Bynajmniej nie Waligóra

wojny światowej. Sama na-

wienia sobie wielkości „Myszy”

zwa, „tank”, teraz szeroko

przyjęta na świecie, w języku

rykański „trzepał” już wtedy „Shermana”

angielskim oznacza – zbior-

masowo i Amerykanie szybciej uzu-

nik. Wielką kadź.

pełniali braki swoich „Shermanów”, niż

Niemcy braki „Panter” i „Tygrysów”.

Nazwa-kamuflaż

W czasie I wojny światowej fakt

Nikt nie pytał o zdanie amerykań-

zbudowania nowych, rewelacyjnych

skich czołgistów, szczególnie załóg

pojazdów wojskowych był najgłęb-

tych 3-5 „Shermanów”, które miały

Fotografia czołgu „Mysz”

szą tajemnicą Imperium Brytyjskiego.

zostać „rozliczone” za „Tygrysa”.

W Anglii zastanawiano się, co zrobić,

A czołgiści amerykańscy bali się

żeby niemieccy szpiedzy, podglądający

niemieckich czołgów równie mocno,

samą wodą fiordu, armatę 88. Czeka-

brytyjskie zaopatrzenie, przychodzące

jak bali się swoich własnych „Sher-

li do rana. 2 maja 1940 roku, jak co

do francuskich portów, nie przekazali

manów”. „Shermany” łatwo się paliły.

dzień, na wodzie pojawiła się „Błyska-

natychmiast informacji o nowej broni

„Ronson” (popularny na Zachodzie typ

wica”. Niemcy spokojnie odczekali,

do swoich central szpiegowskich. Wy-

zapalniczki benzynowej), tak nazywali

aż okręt znajdzie się w dobrej pozycji

myślono coś prostego, ale nadzwy-

„Shermana” Amerykanie. Niemcy mó-

do strzału. Gdy znalazł się w odległo-

„Tygrys” z tą swoją straszną armatą 88 mm

czaj skutecznego. Każdy z czołgów

wili na niego Tommy Kocher (maszyn-

ści półtora kilometra, ustawiony do

przychodził do Francji w ogromnej

ka do gotowania Anglików).

niemieckich czołgów dużo jest bajek

grubsze pancerze i coraz potężniej-

Niemców profilem, armata 88 dała

drewnianej skrzyni, na której wielkimi

I to właśnie pierwsi Anglicy nie wy-

i głupiego gadania.

sze działa. Na polu walki pojawiało

ognia. Zdążyła wystrzelić cztery razy

literami wypisane było słowo TANK,

trzymali nerwowo i przerobili „Sherma-

W początkowym okresie II wojny,

się coraz więcej i wciąż ulepszanych

i wszystkie strzały były celne!

sugerujące, że wewnątrz znajduje się

na” po swojemu, tworząc tak zwanego

niemieckie czołgi były po prostu malut-

dział przeciwpancernych.

„Błyskawica”, ciężko trafiona w

wielki metalowy zbiornik na wodę lub

„Shermana Firefly” (świetlik, robaczek

kie. Było ich bardzo dużo, ale w ogrom-

Jako niemiecka riposta pojawił się

maszynownię numer 2, z przerwanym

na benzynę. Wiadomość o dostawie

świętojański).

nej swej masie były to czołgi lekkie. Od

czołg Pantera z doskonałym działem

przewodem pary (okręt był napędzany

angielskich zbiorników natychmiast

„Sherman Firefly” miał już wzmoc-

5,5 ton do 9,5 ton wagi, wielkości sa-

przeciwpancernym 75 mm, a niedłu-

turbinami parowymi), musiała się wy-

dotarła do niemieckiego Sztabu Gene-

niony pancerz (maksymalna grubość

mochodu dostawczego, uzbrojone w

go po nim, absolutna rewelacja, ciężki

cofać jak niepyszna. Pomimo swoich

ralnego, ale tam odebrano ją dosłow-

108 mm), a co najważniejsze, nową

działko 20 mm i karabin maszynowy,

czołg Tygrys. Tylko bowiem tak wielki

siedmiu dział 120 mm. Sam widziałem

nie i jako nieistotną dla stanu niemiec-

angielską armatę 17 funtową, QF17-

lub zgoła tylko w dwa karabiny maszy-

czołg mógł unieść bardzo duże działo

zaspawane otwory po pociskach, na

kiej wiedzy wojskowej, zlekceważono.

pounder, która na dystansie kilometra

nowe. Największy, najcięższy niemiec-

88 mm, od lat uznane za najlepsze

burcie „Błyskawicy”, stojącej w Gdyni,

Nazwa kamuflaż przyjęła się bardzo

mogła przebić pancerz grubości 192

ki czołg tamtych czasów Panzer IV,

działo świata.

wtedy już jako okręt muzeum.

szybko wśród brytyjskich żołnierzy i sta-

mm. Tego działa bały się nawet „Ty-

ważył 25 ton i nie był zbyt licznie repre-

Powstało ono dość dawno, ale

Osiemdziesiątka ósemka i czołg,

ła się od razu nazwą tych nowych po-

grysy”.

zentowany w Wehrmachcie. Opowieści

służyło początkowo jako działo prze-

ważący 57 ton, którego pancerz w

jazdów. Nazwą przyjętą później w wielu

Załogi „Shermanów Firefly” nie mia-

o niemieckich stalowych potworach,

ciwlotnicze i dla takich celów było

najgrubszym miejscu dochodził do

językach świata.

ły lekko. Charakterystycznie wyglądają-

miażdżących wszystko gąsienicami,

zbudowane. Konstruktorom chodziło

110 mm, dawała razem prawdziwego

Najcięższą pracę nad budową

ce czołgi „Firefly”, jako jedynie napraw-

proszę wyrzucić za okno. Te małe nie-

o szybkość wystrzeliwanego pocisku,

tygrysa. Ani czołgi radzieckie, jak T-34

czołgów Niemcy wykonali za cza-

dę groźne, były natychmiast rozpo-

mieckie czołgi były jednak śmiertelnie

mającego trafiać do coraz szybciej

i późniejszy T-34/85, ani czołgi angiel-

sów Republiki Weimarskiej, państwa

znawane przez Niemców i atakowane

niebezpieczne dla kogoś, kto nie miał

latających samolotów. Pomysł został

skie, czy amerykańskie, w starciu z Ty-

powstałego po przegranej I wojnie

przez nich w pierwszej kolejności.

broni przeciwpancernej lub miał jej, tak

zrealizowany wyśmienicie, a dodat-

grysem nie miały wielkich szans.

światowej, czyli Niemiec, będących

Co mógł zrobić jeden „Tygrys”

jak Polska, niewiele. Niemcy dobrze

kowym atutem działa była jego duża

właściwie pod okupacją, kiedy to

przeciw całej kolumnie brytyjskich

o tym wiedząc, starali się wyproduko-

szybkostrzelność. Zaraz też zaczęto

Groteskowe

Niemcom nie wolno było mieć broni

czołgów i ciężarówek okazało się, kie-

wać czołgi małe, ale ruchliwe, szybkie.

używać armaty 88 jako broni przeciw-

amerykańskie „Shermany”

ciężkiej, czołgów, lotnictwa i marynar-

dy 13 czerwca 1944 roku na stojącą

Dodatkowo grupowano je w duże jed-

pancernej. Ogromna szybkość poci-

Gdy na froncie zachodnim poja-

ki. Gdzie więc Niemcy konstruowali

na szosie kolumnę brytyjskich „Crom-

nostki bojowe, które na raz wjeżdżały

sku, jaki wylatywał z lufy osiemdzie-

wiły się amerykańskie „Shermany”,

swoje pierwsze czołgi? – Konstru-

welli” i „Shermanów Firefly” wysko-

w stanowiska przeciwnika, przecho-

siątki ósemki (Niemcy nazywali ją acht

okazało się, że jest to konstrukcja jak-

owali je za granicami Niemiec. Na

czył z lasu niemiecki Tygrys. Jadąc

dziły przez te stanowiska i pędziły,

acht, czyli osiem osiem) nadawała

by nie z tej fazy wojny. Byłyby może

przykład w Szwecji. Tam już nikt im w

wzdłuż brytyjskiej kolumny, dosłownie

nie oglądając się za siebie, do wyzna-

mu straszną energię kinetyczną. Po-

rewelacją w roku 1939, ale teraz...

tym nie przeszkadzał.

rozstrzelał 12 czołgów „Cromwell”, 4

czonych im uprzednio miejsc, hen w

ciski z tej armaty z odległości dwóch

W porównaniu z niemieckimi „Pan-

Jak zawsze, tak i teraz, pierwsze

„Shermany Firefly” oraz 14 ciężaró-

głębi nieprzyjacielskiego terytorium,

kilometrów przebijały stalowy pancerz

terami”, czy „Tygrysami” wyglądały

konstrukcje pełne były wad i nie nada-

wek i ciągników artyleryjskich, sam

powodując u przeciwnika chaos, dez-

grubości 15 centymetrów! Dodatkowo,

wręcz groteskowo. Zdarzało się, że

wały się do produkcji masowej, ale

nie ponosząc żadnego uszczerbku.

orientację i panikę. Blitzkrieg – wojna

armata była piekielnie celna.

pocisk „Tygrysa” przebijał „Shermana”

dzięki takiej eliminacji dopracowano

Bo też prawdziwe zagrożenie dla

błyskawiczna! Warszawa była atako-

O potwornym uderzeniu osiem-

na wylot! Ale „Shermanów” było bar-

się wreszcie rezultatów, czasem wręcz

czołgów niemieckich pojawiło się na

wana przez te malutkie niemieckie

dziesiątki ósemki mógł się przekonać

dzo dużo i alianccy czołgiści próbowali

rewelacyjnych, dodatkowo szkoląc so-

froncie wschodnim. Nie był to wcale

czołgi już ósmego dnia wojny!

nasz okręt „Błyskawica”, niszczyciel

likwidować niemieckie czołgi, atakując

bie przy tym załogę inżynierów i tech-

okrzyczany radziecką propagandą

walczący w norweskich fiordach pod-

je całą masą, objeżdżając je z różnych

ników, której cały świat nie był później

T-34, ani taki dzielny, ani taki wspa-

czas bojów o Narwik.

stron. Ich działa mogły być groźne dla

Polska „Błyskawica”

w stanie dorównać.

niały, jak o nim pisano, ale czołg IS-2,

Pomimo świetnych zwycięstw

Polski okręt wojenny codziennie

niemieckich maszyn tylko wtedy, gdy

który zaczął brać udział w walkach od

Niemieckiego Wehrmachtu, wojna ani

rano wpływał do fiordu Rombakken,

trafiły „Tygrysa” lub „Panterę” od tyłu

roku 1944.

myślała się kończyć, trwała i trwała,

podchodził w pobliże Narwiku i ma-

i to z bardzo bliskiej odległości.

Małe niemieckie czołgi

Z chwilą, kiedy pod rządami Adol-

Waga 46 ton. Pancerz w najgrub-

a sytuacja w jakiej przyszło ją pro-

sakrował Niemców swoją artylerią po-

I Amerykanie tak walczyli! Na 3-5

fa Hitlera Niemcy mogły już sobie

szym miejscu 160 mm! Działo kalibru

wadzić, z roku na rok stawała się dla

kładową. A miał jej niemało! Siedem

zniszczonych czołgów amerykańskich

pozwolić na produkcję czołgów, pro-

120 mm! Teraz to IS potrafił przestrze-

Niemiec coraz trudniejsza. Trzeba

dział o kalibrze 120 mm!

udawało się czasem zniszczyć jedne-

dukcja ruszyła z kopyta, jako że do

lić Panterę na wylot! Ale pod warun-

było rezygnować z czołgów lekkich.

Którejś nocy, Niemcy po bardzo

go „Tygrysa”. Dowództwo było zado-

jej podjęcia wszystko już od dawna

kiem, że w nią trafił, bo działo było na

Przeciwnicy zmienili się, okrzepli,

stromych zejściach zaczęli przenosić

wolone, bo to był rachunek na korzyść

było przygotowane. Na temat tych

dalekich dystansach mocno niecelne.

stosowali w swoich czołgach coraz

i od razu starannie maskować nad

strony amerykańskiej. Przemysł ame-