kurier kulturalny

42

17 grudnia 2010 – 13 stycznia 2011 * Kurier Galicyjski

Fryderyk chopin (1810-1849)

i jeGo LWoWscy konTynuaTorzy

część XX – „Lulajże jezuniu”

MiCHAŁ PiEKARSKi

Kolęda „Lulajże Jezuniu”,

którą inspirował się Fry-

deryk Chopin w jednym ze

S. Niewiadomski „Lulajże Jezuniu”

swoich utworów i znał jesz-

„Lulajże Jezuniu” (mel. 1)

Bowiem o wrota stajni oparta

cze z czasów gdy mieszkał

Polskich żołnierzy niezłomna warta.

w Warszawie, bardzo dobrze

od dawna była także znana

Zaszczyt największy przypadł jej

we Lwowie.

ninie:

Lulajże Jezuniu, moja perełko,

straż honorowa przy tej Dziecinie.

Lulaj ulubione me pieścidełko.

Lulajże, Jezuniu, lulajże, lulaj!

Tedy na „baczność” prężą się chłopcy,

A ty Go, Matulu, w płaczu utulaj.

niech znają naszych królowie obcy.

Zamknijże znużone płaczem

Nie dojdzie tutaj noga niczyja

powieczki,

kto nie zna hasła: „Jezus – Maryja!”

Utulże zemdlone łkaniem usteczki.

Lulajże, Jezuniu, lulajże lulaj!

Możesz spokojna być Matko Święta,

A ty Go, Matulu, w płaczu utulaj.

nad wami polska straż rozciągnięta!

Lulajże, piękniuchny nasz Aniołeczku,

Jest w niej Legunów brać wyborowa

„Lulajże Jezuniu” (mel. 2)

Lulajże, wdzięczniuchny świata

i ci najmłodsi obrońcy Lwowa

Kwiateczku.

Stanisław Niewiadomski „Ko-

Lulajże, Jezuniu, lulajże lulaj!

Więc lulaj Jezu, nad Tobą oto

lędy polskie”, Lwów 1925

A ty Go, Matulu, w płaczu utulaj.

roje aniołków tęczą się plotą.

wszystkim pieśni solowe i chóralne.

We Lwowie, w 1925 r. nakładem G.

Najwcześniej zachowana wersja

To ci, co wczoraj karni i śmieli

Seyfartha ukazał się zbiór 60 kolęd

tekstu kolędy „Lulajże Jezuniu” po-

w drobnych rączynach karabin mieli.

polskich opracowanych przez Sta-

chodzi z 1705 r. Na przestrzeni XVIII

nisława Niewiadomskiego, na głos

w. była ona chętnie była zapisywa-

Gdy potem zoczym Twój wzrok otwarty,

solowy z towarzyszeniem fortepianu.

na w kancjonałach (ręcznie sporzą-

zaśpiewam jeszcze przed zmianą

Śmiało można stwierdzić, że do dziś

dzane księgi zawierające pieśni)

warty.

Motyw „Lulajże Jezuniu” w Scherzu h-moll F. Chopina

trudno o lepsze i bardziej pomysło-

używanych przez zakony żeńskie.

we opracowanie kolęd. Wśród nich

Po raz pierwszy drukiem jej tekst

Schemat: menuet – trio – menuet.

spokojna w swym charakterze część

„Nie damy ziemi”, co krwią spłynęła,

nie zabrakło także kolędy „Lulajże

ukazał się we Lwowie w 1767 r., a

W twórczości kompozytorów XVIII-

II w tonacji H-dur. W tej właśnie części

A tem nam droższa, że „Nie zginęła”.

Jezuniu”. Uwagę zwraca fakt, że

zatem gdy miasto znajdowało się

wiecznych, jak J. Haydn lub L. van

Chopin przywołał melodię „Lulajże Je-

Niewiadomski sięgnął tu po wersję

jeszcze w granicach Rzeczypospo-

Beethoven scherzo często pojawiało

zuniu” jako prosto zharmonizowanej

A Ty w podzięce nam na zachętę

melodii kolędy znaną Fryderykowi

litej (w 1772 r. w konsekwencji I roz-

się na miejscu menueta w utworach

domowej kolędy towarzyszącej, jak

Dasz ucałować Twe nóżki święte.

Chopinowi (wykorzystaną w Scherzu

bioru Rzeczpospolitej Lwów został

symfonicznych, stanowiąc III część

pisał Jarosław Iwaszkiewicz, intym-

h-moll). Niewiadomski oparł akompa-

zagarnięty przez Austrię). W XIX w.

cyklu symfonicznego. Od menueta

nemu, rodzinnemu i czysto polskie-

Lulaj, Dziecino siankiem okryta,

niament na jednostajnej, prostej figu-

została zapisana melodia kolędy w

scherzo odróżnia brak wyraźnie za-

mu obyczajowi wieczoru wigilijnego.

Zmartwychwstająca Polska Cię wita!

racji i rzadko zmieniającym się, i przez

zbiorze pastorałek zebranym przez

rysowanego tanecznego charakteru,

Część ta utrzymana jest w wolnym

to wywołującym ciekawy dysonans

ks. Michała Marcina Mioduszew-

co przejawia się w stosowaniu szyb-

tempie, wykonywać ją należy głosem

Podczas wieczoru wigilijnego oraz

dźwięku basowym (F). Wszystkie

skiego, zatytułowanym „Pastorałki

szego tempa oraz częste pojawianie

ściszonym (sotto voce). Za trzecim

całego okresu Bożego Narodzenia

te zabiegi przywołują z łatwością

i kolędy z melodyjami czyli piosnki

się faktury figuracyjnej (szybkie prze-

zaś przywołaniem kojącej serce me-

pamiętajmy o naszych pięknych pol-

obraz kołyski, jednostajnie porusza-

wesołe ludu w czasie świąt Bożego

biegi). W XIX w. zaczęto kompono-

lodii kolędy następuje nagłe i brutalne

skich kolędach ze wspaniałymi polski-

nej, aby ukoić Dziecię.

Narodzenia po domach śpiewane”,

wać także scherza przeznaczone

jej przerwanie – zerwanie iluzji domu

mi tekstami, które w porównaniu z in-

wydanym w Krakowie w 1843 r.

na fortepian. Punkt kulminacyjny w

rodzinnego. W części III powracają

nymi krajami, nie mają sobie równych.

Tekst kolędy śpiewany był do

historii gatunku osiągnęły scherza

wzburzone emocje i nieustające szyb-

W Roku Chopinowskim 2010 śpiewaj-

„Lulajże Jezuniu” w 1918 r.

Sama kolęda „Lulajże Jezu-

dwóch, dość podobnych do siebie

w twórczości Fryderyka Chopina,

kie figuracje, brzmiące jak „namiętne

my zwłaszcza kolędę „Lulajże Jezu-

niu” doczekała się także różnych

melodii. Obydwie utrzymane są w me-

który skomponował 4 takie utwory:

wybuchy i złorzeczenia”. Utwór ten

niu” ze świadomością, że wyjątkowo

lokalnych modyfikacji. Należą do

trum trójdzielnym. Jedna z nich, choć

Scherzo b-moll op. 31, Scherzo cis-

nie ma w sobie równych. Warto

bliska była ona naszemu wielkiemu

nich nowe, patriotyczne w swym

dziś mniej popularna, zainspirowała

moll op. 39, Scherzo E-dur op. 54 i

zwłaszcza w czasie Świąt sięgnąć

kompozytorowi Fryderykowi Chopino-

charakterze słowa Artura Schröde-

naszego wielkiego kompozytora.

Scherzo h-moll op. 20.

po nuty i wykonać łatwą do zagrania

wi, a tradycje jej wykonywania znane

ra, polskiego pisarza, ochotnika w

Geneza Scherza h-moll op. 20

w wolnym tempie część środkową.

były we Lwowie już w XVIII w.

walkach o Lwów w 1918 r., opubli-

przypisywana jest ponurym nastro-

***

„Lulajże Jezuniu”

kowane w „Gazecie Lwowskiej” w

jom wigilijnym i noworocznym, gdy

Fryderyka Chopina

Opracowania Stanisława

Wszystkim Czytelnikom

grudniu tego samego roku, gdy w

Fryderyk Chopin do kolędy „Lu-

Chopin znalazł się podczas Świąt Bo-

Niewiadomskiego

mojego tegorocznego cyklu

pamięci wszystkich mieszkańców

lajże Jezuniu” nawiązał w swoim

żego Narodzenia w Wiedniu, daleko

Opracowań kolęd dokonywał

„Fryderyk Chopin i jego lwow-

pozostawały tragiczne wydarzenia

Scherzu h-moll op. 20. Samo sche-

od rodzinnego domu w Warszawie,

także Karol Mikuli (uczeń Chopina).

scy kontynuatorzy” pragnę

bratobójczej wojny o miasto.

rzo [czyt. „skerco”] jako gatunek mu-

ogarniętej wówczas powstaniem listo-

Zachowała się m.in. dobrze znana

podziękować za uwagę i zło-

zyczny ma długą tradycję, sięgającą

padowym. Utwór ma zachowaną bu-

w kręgach niemieckojęzycznych ko-

żyć najserdeczniejsze ży-

Lulajże Jezuniu, lulajże, lulaj,

czasów przed Chopinem. Począt-

dowę właściwą dla scherza – 3 czę-

lęda „O Tannenbaum”, o choince w

czenia zdrowych i radosnych

a Ty go Matulu w płaczu utulaj.

kowo był to utwór instrumentalny,

ści, z których część środkowa stanowi

aranżacji na głos z fortepianem.

Świąt Bożego Narodzenia.

zbudowany na wzór menueta – fran-

część powolną, przez to kontrastującą

Największych dokonań w dziedzi-

Aby śpiew polskich kolęd to-

Nic Mu nie przerwie snu

cuskiego tańca o metrum trójdziel-

z pozostałymi. Po pełnej wzburzenia

nie opracowań kolęd dokonał zaś Sta-

warzyszył nam wszystkim w

Najświętszego,

nym, z triem (częścią utrzymaną w

części I, gdzie emocje wciąż wzrasta-

nisław Niewiadomski (uczeń Mikule-

naszych domach i kościołach.

nic już nie grozi głowinie Jego.

spokojnym charakterze) po środku.

ją i po chwili znów opadają, następuje

go). Jako kompozytor tworzył przede

Michał Piekarski