Tajemnice przyrody

14

15 – 28 lipca 2011 * Kurier Galicyjski

TaTzeLWurm

napomknięto w wydanej w Bernie

alpejskiego dziwa wykonany został

książce podróżniczej – podług miesz-

w pobliżu Meiringen (na południe od

WoJciecH grzeLaK

kańców okolic Unterseen w centralnej

Lucerny) i redakcja pisma sfinanso-

Szwajcarii „robak” miał pokazywać się

wała dwie wyprawy poszukiwawcze

Odbicie Pont de Bergues chwiało

podczas zmiany pogody.

w tamten rejon. Wyznaczyła także

się w granatowej tafli Rodanu, który

W 1908 roku, w gazecie ukazującej

nagrodę w wysokości tysiąca marek za

właśnie wyruszał, rozleniwiony jesz-

się w Grazu, radca dworu cesarskiego

rozwiązanie zagadki tatzelwurma.

cze odpoczynkiem w Lemanie, w

Anton von Drasenowitch opublikował

W 1954 roku w pobliżu Palerma na

swoją dalszą drogę ku morzu przez

relację myśliwego ze Styrii (za którego

Sycylii (więc dość daleko od rejonu Alp,

Francję. Prawobrzeżną część miasta

prawdomówność ręczył słowem), na-

skąd pochodzą wszystkie inne świa-

złocistym werniksem ozdobiło subtel-

padniętego w pobliżu Murau przez nie-

dectwa dotyczące spotkań z tatzelwur-

ne październikowe słońce. Fontanna

zwykłe zwierzę przypominające „tłuste-

mem) stwór odpowiadający niektórym

Jet d Eau wytrwale posyłała ku niebu

go robaka”. Choć ten okaz tatzelwurma

opisom „górskiego robaka” z zaskaku-

wody jeziora, które po osiągnięciu wy-

był niewielki, miał zaledwie pięćdziesiąt

jącą furią napadł na stado świń. Nato-

sokości siedemdziesięciu pięter wra-

centymetrów długości i osiem średnicy,

miast z ostatnich trzydziestu lat brak

cały do siebie jak strącony Ikar.

łowca z trudem zdołał obronić się sze-

przekonujących informacji o napotka-

Spotkanie w banku przy Place du

ściokrotnie dźgając napastnika nożem.

niu tego zagadkowego stworzenia.

Rhone (uczestniczyłem w nim jako

W końcu czerw uszedł do jaskini. Naj-

Zdania kryptozoologów na temat

przedstawiciel rosyjskiej grupy bizne-

słynniejsze (i najbardziej niepokojące)

tatzelwurma są podzielone: najbar-

sowej) dobiegało końca i nic nie wska-

doniesienie pochodzi z lipca 1922 roku.

dziej rozpowszechniony jest pogląd,

zywało na to, aby cokolwiek przełama-

Kłusownik Hans Mueller i pasterz Otto

że mamy do czynienia z odmianą jado-

ło jego rytualną nudę – poza widokiem,

Heinkel z Hochfilzen, na południuAustrii,

witej helodermy, jaszczurki-endemitu

który rozciągał się z pokoju konferen-

podczas łowów na alpejskim płaskowy-

występującej na pustyniach Meksyku

cyjnego. Bankier, człowiek już starszy,

żu zetknęli się z „olbrzymim robakiem,

i kalifornijskiej Mohave. Inne wersje

jak należało oczekiwać po jego profesji

co najmniej metrowej długości i średnicy

mówią o wielkich okazach żółtopuzika

- bardzo rzeczowy, nie kwapił się jed-

rury od pieca, podobnym do samego

bałkańskiego (ta jaszczurka z rodziny

nak, aby zakończyć rozmowę.

czorta”. Kiedy przerażony Heinkel nieco

padalcowatych występuje poza Alpa-

– Czytałem pański artykuł – po-

ochłonął, począł drżącymi rękoma

mi) lub o olbrzymiej zmutowanej sala-

wiedział wreszcie. – Ten o śnieżnym

składać się do strzału. Ale wtedy

mandrze.

człowieku.

czarno-fioletowy stwór wygiął w łuk

– Wypadek, którego opis chcę

Trwało trochę, zanim połapałem

swoje ciało, wystawił szpony i szeroko

panu przeczytać, zdarzył się w 1870

się, o co chodzi. Jakiś szwajcarski

rozwarł paszczę pełną ostrych kłów,

roku – powiedział bankier.

żurnal przedrukował z niemieckiego

szykując się do ataku. Kłusownik po-

Popatrzyłem na niego – nie kpił.

pisma podaną kiedyś przeze mnie

rzucił broń i psa, który skowyczał kuląc

Zrozumiał jednak, o co mi chodzi.

garść wiadomości na temat ałtajskiego

pod siebie ogon, uciekł co sił w nogach.

– Moja rodzina mieszka w Gene-

yeti. Dotąd sądziłem jednak, że zainte-

Jego towarzysz uczynił to samo. Obaj

wie od początku XVIII wieku. Proszę

resowanie bankierów budzi raczej „Fi-

doszli do siebie dopiero na wiejskiej

spojrzeć – wskazał głową okno. – Sto

nancial Times”, a nie prasa o tematyce

tatzelwurm spod Palermo

drodze. Chorowali potem przez kilka

czterdzieści lat temu wszystko tu wy-

wkraczającej w dziedzinę spekulacji

dni, na skutek przestrachu i obrażeń

glądało bardzo podobnie. Ten most tą

innych niż giełdowe.

Oczekiwałem jakiegoś komenta-

na jakich niewątpliwie sytuował się

oceniano zazwyczaj na 0,5 do 1 metra

rza na temat tekstu, o którym napo-

ten stwór. Tatzelwurm, czyli szponiasty

długości), podawali najczęściej, że jest

mknął mój rozmówca, bo przecież

robak, kpiąco przezwany „górskim pe-

czarny lub brązowy i podkreślali jego

nie zrobił tego bez celu. Ale coś tu

tem”. No cóż, tu, w sercu Europy, bar-

wielką agresywność. Od pozostałych

nie grało: bankier kontemplował pa-

dzo rzadko widywano yeti... Potrzebna

cech charakterystycznych urobiono

noramę za oknem i najwyraźniej za-

była zatem jego namiastka. Kurt Lussi,

nazwy alpejskiego stwora: posiada on

stanawiał się, czy snuć dalej ledwie

autor bestsellera „Im Reich der Geister

szpony, zamieszkuje obszary wysoko

muśnięty wątek.

und tanzenden Hexen” (W krainie du-

położone (1500 m n.p.m. i wyżej),

– Chyba trudno jest pisać, a nawet

chów i tańczących wiedźm), który kilka

gdzie gnieździ się w szczelinach skal-

mówić o rzeczach, które ogół przyj-

lat temu zrobił furorę nie tylko wśród

nych lub też wyłania się z rozpadlin,

muje z niedowierzaniem – po dłuższej

szwajcarskich czytelników, nie wahał

potrafi wykonywać długie skoki (inne

chwili raczej stwierdził, niż spytał. – A

się pomieścić w nim podania o smo-

miano to springwurm, czyli skaczący

jednak... – znów urwał na moment. –

ku szybującym niegdyś wokół szczytu

czerw). Poza tym opisy budowy tat-

Czasami przecież pragnie się bardzo

Pilatusa oraz plemieniu gnomów za-

zelwurma różnią się zdecydowanie,

przekazać innym swoje brzemię, bez

mieszkującym górę Rigi, jednak kwe-

jakby szło o dwa odmienne gatunki:

tatzelwurm według Balkina

względu na to, jak dziwną byłaby ta

stię gigantycznego robaka pominął

jeden to walcowaty, podobny do wiel-

wiedza. To chyba coś w rodzaju spo-

milczeniem. Być może cała sprawa

kiego cygara płaz, przypominający

odniesionych podczas ucieczki. W rok

samą kamienną ostrogą rozbijał krę

wiedzi? A może raczej zamiar ostrze-

wydała mu się za mało fantastyczna.

topornego krokodyla, a drugi wąż o wy-

później „żmijokot” wystraszył śmiertelnie

spływającą z jeziora. A po tamtym

żenia nieświadomych niczego bliźnich?

Przypomniałem sobie słynny konkurs

raźnie wyodrębnionej czaszce, dużej i

parę biwakującą nad brzegiem strumie-

– wskazał bardziej oddalony Pont du

Chcę z panem podzielić się niezwykłą

literacki urządzony właśnie nad Je-

okrągłej, przywodzącej na myśl głowę

nia. Przed stworem, jaki ukazał się na

Mont-Blanc – nie jeździły wprawdzie

historią, która stała się udziałem jedne-

ziorem Genewskim przed blisko dwu-

kota. Istnieją również spory co do ilości

przeciwnym brzegu rzeczki, młodym

auta, tylko dorożki i powozy, ale w ten

go z moich krewnych. Przez długi czas

stu laty przez kompanię swawolnych

odnóży stwora: niektórzy świadkowie

ludziom udało się zbiec na rowerach.

sam sposób łączył on oba genew-

była ona sekretem rodzinnym, wydaje

angielskich romantyków z Shelley em

utrzymują, iż ma on tylko jedną (przed-

W 1924 roku grupa turystów natknęła

skie brzegi. Od czasów narodzin no-

mi się jednak, że powinna w końcu

i Byronem na czele. To właśnie wów-

nią) parę łap zakończonych wielkimi

się w dolinie Muhr (zachodnia Austria)

woczesności Szwajcaria – to spokoj-

ujrzeć światło dzienne. Ta chwila jest

czas narodził się Frankenstein i jego

pazurami, inni opowiadają o czworo-

na dziwny szkielet: miał on długość 120

na wyspa pośród burzliwych dziejów

według mnie po temu odpowiednia.

potwór, a także pewien wampir, któ-

nogu. Pierwsza znana wzmianka o

centymetrów, posiadał ogon, przednie

Europy.

Odetchnął głęboko i zamyślił się,

ry znacznie później natchnął Brama

tatzelwurmie pochodzi z dzieła Kon-

kończyny i potężną okrągłą czaszkę z

Mam tutaj notatkę mojego pra-

nerwowo bębniąc palcami po stole.

Stokera do ogłoszenia przygód Dra-

rada Gessnera z Zurychu, wybitnego

czterema wielkimi kłami. Niestety, od-

dziada, urodzonego w 1855 roku,

Spoglądałem na niego wyczekująco,

culi. Ale Mary Shelley napisała swoją

przyrodnika szestnastowiecznego,

krywcy, przekonani przez znajdującego

zmarłego w 1908. Zdarzenie, jakie w

nie ukrywając zresztą zdumienia.

powieść zainspirowana makabryczną

który był nieodrodnym dzieckiem

się w grupie studenta weterynarii, że

niej opisał, przeżył w wieku lat dwu-

– Tatzelwurm – wypalił wreszcie, z

historią z Dolnego Śląska, a John Po-

swojej epoki: wiadomość o górskim

mają do czynienia z kośćcem sarny, nie

dziestu pięciu. Oto jego słowa: W

trudem przełamując wewnętrzny opór.

lidori kazał księciu nocy zamieszkiwać

robaku umieścił wśród opisów gryfa i

zabrali szczątków ze sobą.

ostatnich dniach czerwca wyruszyłem

– Ach... to! – W moim głosie wy-

ruiny starożytnej Grecji. Najwyraźniej

jednorożca. Obszerniejsza relacja ze

Podobno w 1926 roku, na południu

z moim przyjacielem Peterem na pie-

czuł pewnie zawód, bo spojrzał jakoś

na obojgu autorach Szwajcaria zrobiła

spotkania z górskimi czerwiami doty-

Austrii, tatzelwurm wynurzył się z gór-

szą wycieczkę z Genewy w rejon Mont

spode łba, więc pospiesznie zapewni-

wrażenie kraju zbyt konkretnie stojące-

czy roku 1799. Hans Fuchs, wieśniak

skiego jeziora i śmiertelnie poranił dwu-

Blanc. Wędrowaliśmy niespiesznie,

łem go, że bardzo jestem zaintereso-

go na ziemi. A i dziś, gdyby nie wskrze-

z miejscowości Unken, położonej o

nastoletniego pastuszka. W kwietniu

gdyż przeznaczyliśmy na tę włóczęgę

wany tym, co pragnie mi opowiedzieć.

szone przez Lussiego dawne mity i...

niecałe trzydzieści kilometrów na połu-

1934 roku gazeta „Berliner Illustrierte

cały lipiec. Wprawdzie Peter prze-

Czy w tamtym momencie byłem

tatzelwurm, z zoologicznych niezwy-

dniowy-zachód od Salzburga, udał się

Zeitung” zamieściła intrygującą foto-

sadzał godzinami opowiadając mi o

szczery? O to mniejsza, dość, że naj-

kłości pozostałaby potomkom Tella

na pobliskie przełęcze w poszukiwaniu

grafię autorstwa niejakiego Balkina,

zaletach swojej narzeczonej, okazał

widoczniej wypadłem przekonująco,

chyba tylko gadająca krowa „Milki”.

leśnych jagód. Tam miały napaść go

przedstawiającą ponoć tatzelwurma.

się jednak kompanem wytrwałym i

bo po chwili wahania Szwajcar się-

Z ostatnich dwóch stuleci pochodzi

dwa tatzelwurmy; chłop zdołał uciec,

Zdjęcie to jest dobrej jakości, ale jego

całkiem sympatycznym. Pokazał mi

gnął po jakieś papiery.

kilkadziesiąt świadectw mówiących o

ale wystraszył się tak bardzo, że zmarł

autentyczność budzi wiele zastrzeżeń:

błękitny sygnet otrzymany od Marii

Zanim rozłożył je na stole, przez

spotkaniach z tatzelwurmem – nie-

na atak serca. Przed śmiercią zdążył

widnieje na nim coś w rodzaju spłasz-

w zamian za pierścionek zaręczyno-

głowę przemknęło mi wszystko, co

kiedy zwanego także stollenwurmem,

jeszcze opowiedzieć krewniakowi, co

czonej ryby o kostnej okrywie głowy,

wy; we wrześniu planowali ślub. Mnie

wiedziałem na temat tej alpejskiej le-

czyli robakiem nornym – w głuchych

go spotkało. Zdarzenie to upamiętnia

szerokim pysku i wielkich nozdrzach,

zresztą bardziej zajmowały wspania-

gendy przyrodniczej. A więc – tatzel-

zakątkach Bawarii, Austrii oraz Szwaj-

kamienny pomnik ustawiony przy dro-

cętkowanej lub pokrytej wielkimi łu-

łe widoki po drodze i spostrzeżenia

wurm. Nigdy szczególnie nie intereso-

carii. Obserwatorzy zgadzali się co do

dze z Unken na przełęcz Thalbruecke.

skami czy też tarczkami. Ten portret

przyrodnicze.

wałem się peryferiami kryptozoologii,

rozmiarów tego stwora (jego wielkość

Kilkanaście lat później o tatzelwurmie