17

na górze Pop iwan

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 28 lutego – 15 marca 2012 nr 4 (152)

Europy Wschodniej UW oraz Ihora

niu samych inicjatorów przedsię-

otwarcie obserwatorium na Popie

Cependy, prorektora Uniwersytetu

wzięcia, pojawiło się zainteresowa-

Przykarpackiego d/s międzynarodo-

nie ze strony wielu szkół wyższych

iwanie – dzień pierwszy  (29.07.1938 roku)

wych (pełniącego obecnie funkcję

w Polsce i na Ukrainie przywróce-

rektora uniwersytetu). To oni stali się

niem obiektowi funkcji obserwatorium

siłą sprawczą i głównymi ideologami

astronomicznego wykorzystywane-

Sam obiad wydawany w dwóch

dynku, a także zielone chodniki ko-

fragment barwnej relacji

projektu. Projekt odbudowy obser-

go do celów szkoleniowych. Obiekt

salach, przebiegał dość oryginalnie.

kosowe rozciągnięte przez korytarze

Władysława Midowicza –

watorium na Popie Iwanie zyskał

stałby się własnością i byłby wspól-

W dolnej sali goście podrzędniejszej

parteru i pierwszego piętra. By za-

pierwszego kierownika

poparcie po obu stronach granicy.

nie zarządzany przez specjalnie w

klasy otrzymywali go w postaci dużej

trzeć wrażenie, jakie czyniły niektóre

obserwatorium

Bardzo pozytywnie odniosły się do

tym celu powołaną fundację, założy-

ilości zakąsek i alkoholu. W górnej sali

niedokończone parkiety i tynkowania

niego miejscowe władze. Z budżetu

cielami której byłyby uniwersytety w

„Pod koniec lipca odbyło się for-

natomiast, lepsze towarzystwo z mar-

tego dużego i nieco skomplikowane-

polskiego Ministerstwa Kultury i Dzie-

Warszawie i w Iwano-Frankowsku.

malne otwarcie obserwatorium, rozpo-

szałkiem Prystorem na czele, zdążyło

go budynku, objąłem oprowadzanie

dzictwa Narodowego wydzielono

Największą wartością, jaką moż-

częte tuż przed przybyciem kilkudzie-

zjeść zupę, a kilkunastu otrzymało z

oficjalnych gości tylko po najciekaw-

środki na sporządzenie projektu do-

na jednak uzyskać, realizując to kar-

sięciu gości z Warszawy niezwykłą

dużym opóźnieniem nawet pieczy-

szych zakątkach obiektu. Szczegól-

kumentacji zabezpieczenia obiektu.

kołomne poniekąd przedsięwzięcie,

wręcz awanturą, zrobioną prowadzą-

ste, gdy nagle zagrzmiało siarczyście

ne wrażenie czyniły najpiękniejsze

Projekt został też wpisany do tzw.

byłoby stworzenie bazy materialnej

cemu budowę architektowi przez

i Prystor podniósł się natychmiast,

chyba widoki w kraju oglądane z ta-

mapy drogowej wspólnych polsko-

do prowadzenia dialogu młodzieży

gen. Berebeckiego, który przybyw-

wzywając wszystkich do powrotu, jeśli

rasów Obserwatorium.

ukraińskich przedsięwzięć na lata

akademickiej i współpracy polsko-

szy o godzinę wcześniej, wpadł we

nie chcą dotrzeć do Kołomyi przemo-

Przyjęcie (obiad) na miejscu orga-

2011-2013, uzgodnionej i podpisanej

ukraińskiej. Nic tak nie zbliża jak re-

wściekłość widząc niektóre niedo-

czeni do nitki (do podnóża zjeżdżali

nizował jakiś „profesor” z Warszawy,

przez prezydentów Polski i Ukrainy,

alizacja wspólnych planów, wspólna

kończone partie wnętrza, mimo nie-

na huculskich konikach). Ten grzmot

podobno dawny plutonowy i ordynans

którzy objęli nad sprawą patronat.

nauka czy po prostu wspólne dys-

dawnych i uroczystych przyrzeczeń,

burzowy okazał się faktycznie opatrz-

Berebeckiego z Legionów, który objął

Jeżeli udałoby się zrealizować

kusje i spędzanie czasu. Stawiając

że klucze do całkowicie wykończone-

nościowym, bo zorganizowana przez

także dostawę „stylowego” umeblowa-

to niezwykle wartościowe przedsię-

na porozumienie pomiędzy naszymi

go obiektu zostaną oddane tuż przed

„profesora” obsługa we wzorzystych

nia dla Obserwatorium. W rezultacie

wzięcie, w budynku obserwatorium

narodami, musimy postawić zara-

uroczystością. Tą gradową chmurę

strojach huculskich wynosiła więk-

szafy sklecone z politurowanej dykty

powstałoby schronisko przystosowa-

zem na młodzież.

i „takiesynowanie” rozlegające się

szość ogromnych półmisków z kuchni

doszły na szczyt góry w stanie dość ża-

ne do potrzeb współczesnej turystyki

przez wszystkie piętra, rozładował w

wprost do dużej gromady kumotrów

łosnym, a pan „profesor”, opuściwszy

górskiej. Obiektowi przywróconoby

Dziś powinniśmy sobie uświa-

jakimś stopniu pokaz naszych instru-

zalegającej na stoku poniżej. Tak więc

obiekt pod wieczór, zabrał cichaczem

także niektóre funkcje badawczo-

domić, że inicjatorzy budowy ob-

mentów, oraz bogatego ekwipunku

uniknęło się jeszcze jednego wybuchu

na huculskim koniku dwie pękate wa-

naukowe. Powstałaby także stacja

serwatorium w środku huculskiego

wysokogórskiego porozkładanego na

wściekłości generalskiej, nie mówiąc

lizy nieotwartych koniaków i kilkanaście

meteorologiczna, co miałoby swoje

interioru, w końcu lat trzydziestych

stołach meteorologicznej części bu-

już o skandalu. (...)”.

talii nierozpieczętowanych kart do gry.

przełożenie na przyszłe finansowa-

ub. wieku, wykazali się nie lada wy-

nie obiektu. Ostatnio, ku zaskocze-

obraźnią. Czy starczy jej i nam?

Białego słonia

dzień ostatni  (18.09.1939 roku)

Fragmenty wspomnień

pierwszego kierownika

obserwatorium

Władysława Midowicza

Dzień 17 września 1939 roku,

dżdżysty i przenikliwy aż dopołudnia,

zakończył chyba najpiękniejszy za-

chód słońca, jaki kiedykolwiek oglą-

dałem z grani Czarnohory. Strzępki

mgiełek drgały nad północnymi doli-

nami, a liliowa zorza długo paliła się

na stokach Ineula. W zapadającym

mroku podszedł do mnie przodownik

Straży Granicznej i powiadomił, że na

otrzymany przed chwilą rozkaz mają

Uczestnicy Forum – Jaremcze 2011 pod ruinami obserwatorium biały Słoń

opuścić Obserwatorium, udając się ku

Uścierykom i granicy rumuńskiej. Tak

z amunicją i pisemne upoważnienie

samo placówka Obrony Narodowej.

do zastrzelenia każdego, kto by usi-

obserwatorium

Chmury zagarnęły Czarnohorę

łował włamać się do budynku przed

ponownie i pozostaliśmy sami. Tele-

nadejściem władz okupacyjnych. Z

fon milczał, a noc schodziła na pako-

przygotowanych na zimę zapasów

waniu. Świt wstał deszczowy i blady,

żywności wypłacisz chłopów od jucz-

i tylko tu i ówdzie odsłaniały się frag-

nych koni po powrocie, po worku cu-

i huculskie bajania

menty dolin. Wiadomości radiowe

kru na głowę, a większość pozostałej

podawane przez zagraniczne stacje

żywności zabierzesz sobie do Żabie-

nie pozostawiały wątpliwości.

go. Miej się, chłopie, i nie daj się!

Po wspólnie spożytym posiłku,

Jura ze łzami w oczach chciał

rozebrałem radiotelefon i wyniósłszy

mnie ująć pod nogi – uścisnąłem go

WładySłaW MidOWicZ

na dziedziniec rozbijałem jego części

– jak brata. Po czym klucz zazgrzytał

młotem, zgodnie z posiadanymi roz-

w kutych drzwiach wejściowych i cała

Huculi, naród skłonny do fantazji,

kazami „mob”. Patrząc jak w trzaski

karawana koni i ludzi ruszyła wzdłuż

stworzyli szybko kilka gadek, które

rozlatywały się lampy, przetworni-

muru, przechodząc po kolei granicę

kursowały po Pokuciu. Najbardziej

ki, kondensatory i różne cudeńka,

państwa. Uklęknąłem całując mokrą

Huculi, czekający obok z jucznymi

powszechna twierdziła, że od czasu

ziemię. Wiatr zacinał przenikliwym

końmi, trącali się łokciami, szepcząc:

deszczem i wielka kurtyna sinych

wybudowania Obserwatorium śnieg

Wże kineć! (Już koniec).

chmur jakby opuszczała się za nami

na południowym stoku góry topi się

A koniec zbliżał się miarowym

na granie Czarnohory.

niemal od razu i że często, nawet

krokiem. Obszedłem cały budynek,

Przez rumowiska skalne i kotły

przy silnych mrozach, podnoszą się

otwierając przed wyjściem skrytkę

schodziliśmy w głąb Rusi Zakarpac-

stamtąd „opary”. Prawdziwy Pop,

pancerną i blokując przełączniki na

kiej. Mały Jacek, niosący w jednej

jak mówili, znajduje się głęboko we

tablicach rozdzielczych siłowni i ko-

rączce maleńką walizeczkę z najuko-

wnętrzu góry, a budynek stoi tylko

Wnętrze dawnego obserwatorium

tłowni. Wreszcie przywołałem Czar-

chańszymi zabawkami, a w drugiej

dla pozoru, przykrywając podziem-

nego Jurę, mówiąc po ukraińsku, by

misia, przewracał się niekiedy na śli-

A ja wraz ze swym personelem

ne lotnisko. Gdy „On” (taki był mój

Z tychże powodów nikogo nie dzi-

nie było wątpliwości: Schodzimy do

skich trawnikach, ale podnosząc się

byłem za roztropny, by czemukol-

przydomek lokalny) naciśnie ukryty

wił ani irytował bezwzględny zakaz

Balzatulu i gwarantuję wam wszyst-

ze skrzywioną buzią, szedł dalej za

wiek zaprzeczać, a tym bardziej po-

w ściennej skrytce pancernej guzik,

wstępu dla turystów, od których, w

kim nietykalność od Węgrów (którzy

końmi. Gdy po kilku godzinach obej-

twierdzać. Tworzące się bajki trzy-

to część podłogi jego biura zjeżdża

przeciwnym wypadku, trudno było-

od kilku miesięcy okupowali Ruś

rzeliśmy się u górnej granicy lasów po

mały w jakimś stopniu w ryzach nie-

w głąb góry jak winda. Inna gadka

by się opędzić, jak pouczał przykład

Zakarpacką). Gdy powrócisz tu jutro,

raz ostatni, gdzieś w podniebiu wyło-

spokojne żywioły w okolicy, a także,

oczerniała nasz zelektryfikowany

Kasprowego Wierchu w Tatrach.

wystawisz z tarasu dużą flagę – tylko

niła się z przewalających się grzbie-

co może najdziwniejsze, otwierały

zespół teleskopów jako specjalne

jej pas czerwony – by uchronić Ob-

tem mgieł wysmukła wieża, na którą

zdjęcia: archiwum Kuriera Galicyj-

szybko i uprzejmie drzwi władz sta-

działo, z którego można ostrzeliwać

serwatorium od rabunku przez miej-

kładły się ostatnie promienie zacho-

skiego, Narodowe Archiwum Cyfro-

rościńskich, a nawet wojewódzkich.

wszystkie kraje okoliczne.

scowych. Zostawiam ci dwa mausery

dzącego nad Marmaroszą słońca.

we, Włodzimierz Osadczy