Wyjęte z karty pamięci

19

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 28 lutego – 15 marca 2012 nr 4 (152)

Czasy się zmieniają

nalot balonowy

Jak było w czasie mojej młodości (1930–1950)

Jak jest w czasie mojej starości (2000–201.?)

na Polskę

Panuje moda sportowa. Pano-

bOHdan łyP

wie w moim wieku noszą dżinsy. Je-

żeli któryś chodzi w wyprasowanych

Spiżarnia

Prawie w każdym mieszkaniu

spodniach, to wygląda staroświec-

była spiżarnia. Osobne pomiesz-

ko. Powszechnie nosi się kurtki lub

W pierwszych dniach grudnia 1953 r. wicedyrektor X Departamentu

czenie z wejściem od kuchni, miało

wiatrówki z kapturem. Każda część

Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, Józef Światło oraz jego prze-

maleńkie okienko od strony północ-

ubioru powinna mieć naszyte logo

nej lub wschodniej. Na drewnianych

znakomitej firmy sportowej, a że są

łożony Anatol Fejgin wyjechali służbowo do Berlina. Fejgin opowiadał

półkach ustawionych pod ścianami

to podróbki chińskie, to nie ma zna-

potem, że rano w sobotę byli w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, a po

kładło się żywność. Nisko przy pod-

czenia. Na głowie czapeczka z dasz-

łodze był koszyk z warzywami, wyżej

kiem, a na nogach adidasy, koniecz-

południu, koło godz.17 wyszli z hotelu na miasto, żeby rozejrzeć się za

płócienne woreczki z kaszą, fasolą,

nie z pstrym upiększeniem. Młodzi

grochem oraz kamienny garnek z

mężczyźni dbają by mieć głowę wy-

prezentami. (...) Kiedy Fejgin wszedł do kiosku, żeby rozmienić pieniądze

ubitym masłem zalanym wodą, drugi

goloną do skóry, co im kojarzy się ze

na marki zachodnie, Światło skorzystał z okazji i ulotnił się.

ze smalcem, słój miodu oraz butelka

sportem, a mnie z obozem karnym.

oleju rzepakowego. Na talerzu, okry-

Ubierają spodnie dresowe i T-shirty

ty pergaminem, leżał biały ser. Wyżej

z możliwie dużym napisem obwiesz-

wisiał połeć słoniny, boczek wędzo-

czającym nazwę jakiegoś amery-

ny, wianuszek czosnku i pęk suche-

kańskiego uniwersytetu lub klubu

go majeranku. Wysoko stały słoje z

sportowego. Niektórzy jednak wolą

konfiturami i powidłami. Ściana przy

napis w rodzaju „Jestem gejem”.

podłodze była odsłonięta, aby moż-

Wielu starszych panów wzoruje się

na obserwować czy nie pojawiła się

na tak ubranych młodzieńcach, ale

mysia dziura. W kącie na podłodze

zwykle starcza im odwagi, by nosić

leżała w rezerwie łapka, gotowa do

tylko jeden z elementów stroju dre-

ustawienia, gdyby zakradła się bez-

siarza.

czelna mysz.

Lodówka jest czynna o każdej po-

Radio

rze roku. Na półeczce jej drzwi mamy

Kiedyś ludzie bardzo cieszyli się

jogurty, majonez i jajka. Na półkach

radiem. Aparaty lampowe pojawiły

leżą: kostka masła, pudełko marga-

się w wielu mieszkaniach niedłu-

ryny „jak masło”, parówki, małe kefi-

go przed wojną. Niestety, w 1939

ry, żółty ser w folii itp. W zamrażalni-

r. wszystkie zostały skonfiskowane

ku są woreczki plastikowe z przygo-

i pojechały do Niemiec. Po wojnie

towaną włoszczyzną, jakiś kawałek

zbudowałem detektor kryształkowy,

mięsa na obiad i lody w kartoniku.

ale psuł się trzy razy dziennie, więc

Nie robimy zapasu większego niż na

pożytek był niewielki. Dopiero w

Szczątki jednego z balonów

dwa, trzy dni, bo przecież w sklepie

1948 r. rodzice zdobyli się na kupno

czekają świeże produkty. Wszystko

w komisie radia z dostaw zaradnych

ale nie wspomina już o swojej roli w

napisał do CIA (które przejęło opiekę

MaRTa TycHManOWicZ

jest dobrze, gdy lodówka jest czynna.

szabrowników, buszujących na zie-

partii.

nad ubekiem) z prośbą o możliwość

Dłuższy brak prądu, oznacza niemal

miach odzyskanych. Jakie ono było

Mimo to akcję zorganizowano.

przeprowadzenia z nim wywiadów i

W czasach PRL-u jednym ze

katastrofę, bo trzeba menu dostoso-

śliczne! Miało czarną skrzynkę w

Pierwsza akcja balonowa przygoto-

wykorzystania jego wiedzy na ante-

sposobów wspierania polskiego spo-

wać do tego co było w zamrażalniku,

stylu art. déco, a głos o przepięknej

wana przez Narodowy Komitet dla

nie. „Mogłoby to wzmocnić autorytet

łeczeństwa z zewnątrz były akcje ba-

a resztę produktów łatwo psujących

barwie. Podświetlona duża skala po-

Wolnej Europy (którego organem było

stacji, a przede wszystkim, osłabić

lonowe. Operację „Spotlight” (reflektor)

się, wyrzucić. Okresowe wyłączenie

zwalała wędrować po całej Europie,

RWE) miała miejsce w 1951 r. w Cze-

morale reżimu i pokazać Polakom,

zorganizowano nocą z 12 na 13 lu-

lodówki do umycia, wymaga roz-

ale najchętniej słuchaliśmy koncer-

chach. Potem były jeszcze trzy – dwie

że system komunistyczny oparty jest

tego 1955 roku. Do Polski poleciało

mrożenia, a więc też sprawia kłopot.

tów chóru i orkiestry Gerta z Krako-

w Czechach i jedna na Węgrzech.

na strachu i przymusie” – pisał.

800 tys. balonów z podczepionymi

Niestety, trzeba dbać o nią, ale za to

wa, czy orkiestry Haralda z Katowic.

„Spotlight” (nawiązanie do na-

Do USA z Niemiec pojechał

broszurami „Za kulisami partii i bez-

chłodzi wspaniale. Życie bez lodówki

Jednak nastrój psuła „Fala 49”, wyle-

zwiska JŚ) zaczęła się o godzinie 3

dziennikarz RWE Zbigniew Błażyń-

pieki” z rewelacjami uciekiniera z

jest trudne do wyobrażenia. Zwłasz-

wając swój jad propagandowy. Póź-

w nocy, a pięć godzin później poran-

ski. Z rozmów ze Światłem powstało

PRL, wicedyrektora X Departamentu

cza latem przyjemnie jest sięgnąć po

niej przymuszano do instalowania

ny dziennik RWE podał informację o

77 audycji emitowanych na antenie

Ministerstwa Bezpieczeństwa Pu-

coś chłodnego.

w mieszkaniach głośników nada-

lecących do Polski balonach. Poza

od 20 października 1954 r. do koń-

blicznego Józefa Światły.

jących z radiowęzła, tylko audycje

balonami, broszurę wysyłano też

ca stycznia 1955 r. Cykl nosił tytuł

Światło oddał się w ręce Military

pocztą (z USA, Belgii, Francji, Holan-

słuszne ideologicznie.

„Za kulisami bezpieki i partii”. Ubek

Police, wylegitymował i powiedział

Ubiór

dii, Szwajcarii i in.) do instytucji i pod

wyciągał na światło dzienne sensa-

kim jest. Od tej chwili znajdował się

Po 1948 r. młodzieniec zwany

Postanowiłem kupić nowe radio.

adresy wybierane przypadkowo z

cyjne wiadomości o nadużyciach,

pod opieką Amerykanów. Z Berli-

bikiniarzem, zapuszczał „plerezę”

W sklepie zaproponowano jakąś

książki telefonicznej. Publikacja mia-

których dopuścili się przywódcy par-

na przewieziono go do Monachium

stanowiącą dużą fryzurę spadają-

miniaturę tranzystorową. Tłumaczę

ła 40 zapisanych drobnym drukiem

tii, opowiadał o luksusie w jakim żyją,

(gdzie przesłuchiwał go jeden z naj-

cą do tyłu. Ta część włosów była

sprzedawcy, że potrzebne mi po-

stron, a kończyło ją hasło: „Niech

a także o tym jak fałszowano wybory

słynniejszych agentów w dziejach,

sklejona białkiem z jajka i tworzyła

rządne radio, a on nie rozumie czego

żyje wolna Polska!”. Do 15 lutego

i innych aferach i zbrodniach.

wtedy jeszcze młody 27-letni, „Ted”

tzw. „kaczy kuper”. Młodzian zakła-

ja chcę. Wreszcie okazało się, że nie

1955 r. komitety ds. bezpieczeństwa

Nowak-Jeziorański stwierdził

Shackley), a następnie do Waszyng-

dał duży krawat w fantazyjne esy

należy mówić radio lecz tuner (czytaj

publicznego w Polsce przechwyciły

jednak, że audycje to za mało, że ta-

tonu. Pod koniec września władze

floresy, o numer za dużą marynarkę

tjuner). Wreszcie kupiłem i w domu

10,8 tys. egzemplarzy „Za kulisami

kie rewelacje trzeba rozgłaszać jak

amerykańskie przyznały Światle

z materiału zwanego samodziałem,

rozpakowałem to cudo, no i zaczę-

bezpieki i partii”. Zdarzały się przy-

najszerzej i starać się, żeby dowie-

prawo czasowego pobytu i azyl po-

wąskie spodnie „rurki” i półbuty na

ły się trudności z przyciskami. Mają

padki aresztowania i skazywania na

działo się o nich jak najwięcej osób.

lityczny. Były wicedyrektor X Depar-

„słoninie”, czyli na białej podeszwie

napisy: power (zamiast włączanie),

trzy lata więzienia za posiadanie tej

Zaproponował szefowi RWE w Mo-

tamentu MBP wziął udział w trzech

dwucentymetrowej grubości. Za pa-

CD (zamiast płyta), tape (zamiast

broszury.

nachium wydanie książki, wysłanie

konferencjach prasowych, gdzie opo-

zuchę wkładał flaszkę wódki i szedł

taśma), a jeszcze inne mają jakieś

Jednak cel akcji – wspieranie

jej do Polski oraz dystrybuowanie

wiadał o przebiegu i motywach swo-

się zabawić. Jego przeciwieństwem,

znaki niezrozumiałe dla mnie. Do

Polaków i pokazywanie, że do Pol-

w polskich księgarniach na Zacho-

jej ucieczki, o niezgodzie na sytuację

przedstawianym przez propagandę,

tego przez godzinę trzeba manipu-

ski dociera nie tylko komunistyczna

dzie. Ostatecznie uzgodniono, że

w Polsce i chęci pomocy Zachodowi

był blondyn krótko ostrzyżony, w

lować, aby stacje radiowe „zapisać w

propaganda, ale też głos wolnej Eu-

będzie to broszura, która trafi do

w walce z komunistami. W kolejnych

białej koszuli i czerwonym krawacie,

pamięci”. Ci śmieszni konstruktorzy

ropy – został osiągnięty. Dlatego taką

Polski dzięki akcji balonowej.

dniach zeznawał przed Komitetem

trzymający czerwoną książeczkę z

elektronicznego sprzętu, chcą żebym

drogą przesyłano w kolejnych latach

Polska sekcja RWE i polityczne

ds. Agresji Komunistycznej (gdzie

napisem „Socjalizm”. Między tymi

pamiętał do czego służy 28 klawiszy

również inne materiały przygotowa-

ośrodki na emigracji przyjęły pomysł

jego tłumaczem był Jan Karski, pro-

skrajnościami znajdowała się więk-

w telefonie stacjonarnym, dżungla

ne w Komitecie Wolnej Europy, m.in.

dość sceptycznie. Obawiano się, że

fesor Georgetown University, słynny

szość chłopców takich jak ja. Cho-

funkcji wywoływana klawiszami tele-

tajny referat Chruszowa z XX Zjazdu

może to rozbudzić nadzieje na po-

kurier Polski Podziemnej).

dziliśmy w tym, co kto miał. Szczy-

fonu komórkowego, 20 knopków na

KPZR, siedem numerów biuletynu

moc USA i doprowadzić do krwawo

We wrześniu 1954 r. fragment

„Wolna Europa” (nakład pierwszego

tem marzeń były ciuchy z demobilu

pilocie telewizora, a do tego jeszcze

tłumionych zamieszek społecznych.

przesłuchania Światły dotarł do

wyniósł 1 mln egz.!) czy „Folwark

Wiele osób miało też zastrzeżenia

Jana Nowaka-Jeziorańskiego, sze-

amerykańskiego, jak wiatrówka i

są przyciski na pralce, zmywarce,

zwierzęcy” Georga Orwella.

co do postaci Światły – do niedaw-

fa polskiej sekcji Radia Wolna Europa

czarny beret, a przez ramię chlebak

odkurzaczu itd. I to wszystko trzeba

na jeszcze oprawcy i bandyty, który

nadającej z Monachium. Oszołomio-

źródło:

poniemiecki, przeznaczony na szkol-

zapamiętać! A no, takie czasy...

nagle teraz rozlicza innych ubeków,

ny rewelacjami Światły, Jeziorański

Wirtualna Polska

ne zeszyty.

KG