23

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 28 lutego – 15 marca 2012 nr 4 (152)

brześć – wschodni wersal

21 listopada 1919 roku Rada Najwyższa konferencji pokojowej w Paryżu przyznała Polsce Galicję Wschodnią. Ale

rozmowy międzynarodowe o przynależności tych terenów toczyły się jeszcze przed rokiem w Brześciu, mieście które

można nazwać śmiało wschodnim Wersalem. Właśnie to miasto nad Bugiem zostało wybrane pod koniec I wojny

światowej na miejsce konferencji pokojowej. Tyle tylko, że uczestnicy tej konferencji byli zupełnie inni.

zboża, które Ukraińcy zobowiązywali

niemieckie warunki przewidujące, że

kRZySZTOF SZyMaŃSki

się dostarczyć Niemcom i Austro-Wę-

Rosja odda część terytorium i zapłaci

opracowanie

grom do końca czerwca 1918 roku.

kontrybucję, chcąc zyskać czas na

zdjęcia archiwum

Traktat ten oznaczał uznanie

umocnienie władzy sowieckiej. Prze-

W styczniu roku 1918 do Brześcia

państwa ukraińskiego przez państwa

wodniczący sowieckiej delegacji,

zjechali się przedstawiciele Cesar-

centralne. Jednocześnie wywołał

Lew Trocki, zerwał jednak rokowa-

stwa Niemieckiego i Austro-Węgier

on wzburzenie wśród polskiej opi-

nia i Niemcy 18 lutego 1918 roku

oraz ich sojusznicy – Królestwa Buł-

nii publicznej, gdyż odstępował on

rozpoczęli działania wojenne, zaj-

garii i Imperium Osmańskiego (Tur-

URL ziemie uważane powszechnie

mując część Ukrainy i zagrażając

cji), aby prowadzić rozmowy pokojo-

za rdzenne polskie, do których (ze

Piotrogrodowi. Po burzliwych obra-

we z Ukraińską Republiką Ludową,

względów historycznych i etnicz-

dach Komitetu Centralnego RKP(b)

a następnie z Rosyjską Federacyjną

nych) pretensje rościli sobie Polacy.

zwyciężyło stanowisko Lenina o ko-

Socjalistyczną Republiką Radziecką

Delegacja Królestwa Polskiego, two-

nieczności zawarcia pokoju za wszel-

(RFSRR). Rozmowami tymi były za-

ru powołanego przez cesarzy Nie-

ką cenę. Jednocześnie KC RKP(b)

interesowane obie strony przy kon-

miec i Austro-Węgier do rokowań nie

podjął tajną uchwałę upoważniającą

ferencyjnym stole. Wiązało się to z

została dopuszczona. Spowodowało

do zerwania dowolnego porozumie-

aspektem politycznym (szczególnie

to w konsekwencji podanie się do

nia międzynarodowego przez władze

delegacja sowiecka. Hoffman (od lewej), czernin, Talaat

i kuhlman

dla Ukrainy) i ekonomicznym (dla re-

dymisji Jana Kucharzewskiego wraz

Rosji Sowieckiej w interesie rewolucji

wolucji w Rosji).

z rządem. Rada Regencyjna również

proletariackiej. Delegacja sowiecka

negocjacje ze stroną ukraińską.

o wyodrębnieniu Galicji Wschodniej

rozważała ustąpienie. Ostre protesty

powróciła w konsekwencji do stołu

Równolegle prowadzono rozmowy

również nigdy nie weszła w życie, a

wniosły Koła Polskie w parlamen-

obrad 1 marca, co zakończyło się

Traktat z Ukraińską

z delegacją RFSRR, z którą Niem-

rząd austriacki zażądał i uzyskał od

tach Cesarstwa Niemieckiego i Au-

przyjęciem pokoju na warunkach nie-

Republiką Ludową

cy wynegocjowały osobny, bardziej

rządu URL zwrot dokumentu zawie-

stro-Węgier. Ukraińscy przywódcy

mieckich 3 marca.

(9 lutego 1918 roku)

znany traktat.

rającego powyższe zobowiązanie.

Inicjatywa zawarcia tego od-

rozpoczęli starania o jak najszybszą

Traktat stanowił o wycofaniu się

Opisane wyżej masowe protesty

rębnego traktatu wyszła ze strony

ratyfikację traktatu.

Rosji z wojny i zerwaniu sojuszu z En-

Polaków w tych dniach przedstawił w

Niemiec, która widziała w poparciu

27 marca 1918 roku odbył się

tentą. Władze Rosji sowieckiej zgo-

Traktat z Rosyjską

pierwszym tomie swych pamiętników

niezależnej Ukrainy korzyści dla

zjazd duchowieństwa greckokatolic-

dziły się ponadto na okupację przez

Federacyjną Socjalistyczną

Wincenty Witos: „Dzień 18 lutego

własnych interesów: zarówno eko-

kiego na którym wyrażono radość z

armię niemiecką terenów na wschód

Republiką Radziecką

1918 r. został wyznaczony jako ter-

nomicznych (możliwość importu

faktu powstania ukraińskiego pań-

od ustalonej traktatem linii granicznej.

(3 marca 1918 roku)

Podpisanie pokoju i wycofanie

min ogólnego narodowego protestu.

zboża i innych surowców z Ukrainy

stwa nad Dnieprem i z przyłączenia

Oznaczało to utratę przez Rosję te-

się Rosji z wojny było jednym ze

I rzeczywiście, w dniu tym stanęło

do Rzeszy), jak i politycznych (kon-

do niego – jak pisano – prastarych

renów Polski, Litwy, Łotwy, Estonii i

sztandarowych postulatów bolszewi-

zupełnie wszelkie życie na całym ob-

trolowanie przez Niemców „samo-

ukraińskich ziem Chełmszczyzny. Za-

Białorusi, Finlandii i Wysp Alandzkich,

ków przed rewolucją październikową.

szarze Galicji, a także częściowo – i

stijnej” Ukrainy, która stanowiłaby

gorzałym obrońcą postanowień trak-

a na Zakaukaziu – Karsu, Ardahanu

przeciwwagę dla Rosji i przyszłego

i Batumi. Rosja została zobowiązana

państwa polskiego).

do zdemobilizowania całej armii (rów-

Delegacji Ukraińskiej Centralnej

nież Armii Czerwonej).

Rady, która przybyła do Brześcia 1

Zachodnia granica Rosji ustalo-

stycznia 1918 przewodniczył Wse-

na traktatem rozpoczynała się nad

wołod Hołubowycz. 20 stycznia 1918

Zatoką Ryską w miejscowości Je-

delegacja powróciła do Kijowa. Po

spar. W miejscowości Ogre docho-

proklamowaniu 22 stycznia pełnej

dziła do Dźwiny i podążała w górę

niepodległości Ukraińskiej Republi-

jej biegu przez Dyneburg. W Drui

ki Ludowej, do Brześcia wyjechała

kierowała się na południowy zachód

delegacja w nowym składzie, pod

przez Widze, Święciany (pozostałe

przewodnictwem Ołeksandra Sew-

po stronie zachodniej), Michalisz-

riuka. On też był obok trzech innych

ki, Słobódkę, Oszmianę i Zelwę do

delegatów (Mykoła Lubinski, Mykoła

granicy proklamowanej Ukraińskiej

Łewycki i Serhij Ostapenko) sygna-

Republiki Ludowej, która była od-

tariuszem traktatu ze strony URL.

rębnym podmiotem traktatu.

Delegacji austro-węgierskiej prze-

Traktatem brzeskim Rosja zakoń-

wodniczył minister spraw zagranicz-

czyła swój udział w I wojnie światowej.

nych hr. Ottokar Czernin, niemiec-

Konsekwencją traktatu brzeskiego

kiej sekretarz stanu do spraw za-

była współpraca rządu bolszewików z

granicznych Richard von Kühlmann.

cesarskimi Niemcami do końca I woj-

Ważną rolę w delegacji niemieckiej

ny światowej, co z kolei spowodowało

delegacja Ukrainy podpisuje pakt pokojowy 9-10 lutego 1918 r.

odgrywał ekspert od spraw wschod-

wykluczenie delegacji rosyjskiej z ob-

nich gen. Max Hoffmann.

rad paryskiej konferencji pokojowej w

tatu brzeskiego był także metropolita

Na podstawie traktatu Niemcy

roku 1919.

21 listopada 1917 roku rząd Rosji

Śląska Cieszyńskiego. Mimo że kraj

greckokatolicki Andrzej Szeptycki.

i Austro-Węgry odstępowały prokla-

Po upadku Cesarstwa Niemiec-

Sowieckiej wystosował do amba-

pozostawał pod władzą wojskową, a

Zamiar przekazania Ukraińskiej

mowanej 25 stycznia 1918 r. Ukra-

kiego i Austro-Węgier, 13 listopada

koleje były zmilitaryzowane – stanęły

sadorów i posłów państw biorących

Republice Ludowej ziemi chełmskiej

ińskiej Republice Ludowej Chełmsz-

1918 Rosja jednostronnie anulo-

udział w wojnie notę wzywającą do

one wszystkie, stanęła też praca w

wobec masowych protestów polskich

czyznę z miastem Chełmem i część

wała traktat, twierdząc, że został

urzędach, fabrykach, zakładach. W

wszczęcia rokowań pokojowych, ale

(manifestacje, rezygnacje urzędni-

Podlasia, a w tajnej klauzuli tego

jej narzucony siłą. Pokój brzeski nie

wielu kościołach odbywały się na-

odpowiedziały na nią pozytywnie je-

ków ze stanowisk – strajk urzędniczy,

dokumentu Austro-Węgry zobowią-

zawierał bezpośrednich uzgodnień

bożeństwa żałobne z odpowiednimi

dynie Niemcy. 3 grudnia rozpoczęto

zwracanie orderów austro-węgier-

zywały się do wyodrębnienia Galicji

w sprawie Polski, poprzez zrzecze-

kazaniami, wygłaszanymi z bardzo

pertraktacje zakończone podpisa-

skich) został w konsekwencji przez

Wschodniej wraz ze Lwowem i Prze-

nie się Rosji ziem na zachód od no-

niem 5 grudnia umowy Rosji Sowiec-

dużą odwagą, przez młodszych

Państwa Centralne poniechany. Po

myślem jako osobnego (autonomicz-

wej linii granicznej (w tym Królestwa

szczególnie księży. W każdym mie-

kiej z Niemcami. 15 grudnia zawarto

gwałtownych protestach Polaków w

nego) kraju koronnego monarchii.

Polskiego), był natomiast pośrednim

rozejm, a od 22 grudnia rozpoczęto

ście, miasteczku, wsi – odbywały się

Austro-Węgrzech (dymisje wysokich

Poza tym, traktat zawierał obietnicę

uznaniem Aktu 5 listopada 1916.

masowe wiece i demonstracje”.

rokowania pokojowe.

urzędników, zwracanie orderów, de-

pomocy militarnej dla Ukraińskiej Re-

W negocjacjach pokojowych

W związku z ciężką sytuacją w

KG

monstracje uliczne w Galicji), klauzula

publiki Ludowej w zamian za milion ton

kraju, rząd Rosji zgodził się przyjąć

w Brześciu prowadzono nie tylko