26

Wyjęte z karty pamięci

kurier galicyjski * 28 lutego – 15 marca 2012 nr 4 (152) * www.kuriergalicyjski.com

Politechnika Lwowska do ii wojny światowej

Politechnika Lwowska – powołana została 24 stycznia 1843 roku, a otwarta w 4 listopada 1844 roku.

Była jedną z najstarszych (po Szkole Akademiczno-Górniczej w Kielcach) polska uczelnia techniczną.

zatwierdzono w Wiedniu wniosku

Opracował

o prawo przyznawania doktoratów

kRZySZTOF SZyMaŃSki

honoris causa, nad czym władze

Ilustracje

uczelni przeszły do porządku dzien-

www.lwow.home.pl

nego i zaczęto przyznawać te tytuły

(otrzymali je m.in.: Maria Skłodow-

Powstanie uczelni

ska-Curie, Jan Nepomucen Franke,

technicznej we Lwowie

W roku 1811 zezwolono na

Julian Niedźwiecki, Witold Obrę-

otwarcie szkoły realnej we Lwowie.

bowicz – organizator Politechniki

Czasy wojen napoleońskich opóźni-

Warszawskiej, August Witkowski).

ły jej otwarcie do roku 1817. Miała

Od roku 1908 kolegium profesorskie

ona charakter techniczny i traktowa-

zaczęło nadawać godność profe-

na była jako zapowiedź utworzenia

sora honorowego dla szczególnie

wyższej szkoły technicznej. Dyrek-

zasłużonych profesorów Szkoły Po-

tor Alojzy Uhle (Austriak znający

litechnicznej we Lwowie (wymagano

język polski) zachęcał do wykłada-

w tym przypadku jednomyślności).

nia przedmiotów w języku polskim.

W roku 1899 Sejm Krajowy uchwa-

Ukończenie szkoły dawało wstęp na

lił, że rektor staje się posłem wiryl-

Politechnikę Wiedeńską, do czego

nym w Sejmie, co było zrównaniem

Politechnika Lwowska z lotu ptaka. Lata 30.

zachęcały przyznawane stypendia

Szkoły Politechnicznej z Uniwersy-

uważany jest za inicjatora lwowskiej

wydziałów: Inżynieryjno-Lądowego,

niczną gmachów uczelni, podarował

rządowe. Szkoła realna we Lwowie

tetami w Krakowie i we Lwowie.

szkoły matematycznej. Po przejściu

Budownictwa, Chemii oraz Budowy

swój portret (autorstwa Franciszka

jako pełna szkoła średnia istniała w

W roku 1902 w Uczelni odbyła

na Uniwersytet Lwowski w roku

Maszyn.

Krudowskiego) i zamówił dla auli

latach 1817-1825, ale w następnych

się pierwsza uroczysta promocja

1872, w dalszym ciągu wykładał

Model uczelni dostosowano do

w pracowni Jana Matejki 11 obra-

latach zmieniono jej profil w kierun-

doktorska (Jana Blautha i Michała

matematykę wyższą (do roku 1884)

systemu austriackiego, by nie mieć

zów-alegorii ilustrujących rozwój

ku humanistycznym, podczas gdy

Kornelli). Szybko wzrastała teraz

w Akademii Technicznej. W latach

ciągłych kłopotów z Wiedniem. 12

ludzkości. Dzięki ministrowi oświaty

Galicja potrzebowała szkolnictwa

liczba katedr, do roku 1914 przybyło

1848-1870 nie przybyła żadna kate-

marca 1872 wydano pozwolenie na

Stanisławowi Madejskiemu, w roku

technicznego. W roku 1835 powo-

20 katedr, 30 etatowych docentur.

dra na uczelni.

budowę nowych pomieszczeń Aka-

1893 dyplomy Szkoły Politechnicz-

łano Akademię Realno-Handlową.

Na uczelni działały 43 katedry i 44

Już w roku 1851 próbowano

demii. Kierującym budową wybrano

nej we Lwowie zrównano z dyplo-

Jednak nauczanie na kierunku tech-

docentury. Szkoła Politechniczna

przekształcić Akademię Technicz-

profesora Juliana Zachariewicza.

mami najważniejszych europejskich

nicznym nie osiągnęło tam nawet

we Lwowie skupiała przed I wojną

ną w dwupoziomową uczelnię – na

W roku 1872 powstały nowe

politechnik (w Wiedniu, Berlinie,

poziomu szkoły średniej.

światową doskonałą kadrę nauko-

wzór paryskiej politechniki – o dwu-

katedry. W ciągu siedmiu lat (1870-

Monachium, Akwizgranie, Karlruhe,

Dopiero w roku 1843 cesarz

wą. Odegrali oni znaczącą rolę

letnim obowiązkowym (dla wszyst-

876) liczba katedr w Akademii Tech-

Stuttgarcie i in.).

Ferdynand I zgodził się na wzmoc-

w odrodzonym państwie po roku

kich techników) programie studiów

nicznej we Lwowie wzrosła z 5 do

Rok 1894 był rokiem jubileuszo-

nienie Akademii trzyletnimi od-

1918. Już w roku 1905 Szkoła Poli-

matematyczno-fizycznych, po któ-

15. Zorganizowano cztery wydziały,

wym dla Szkoły Politechnicznej.

działami o kierunku technicznym

techniczna we Lwowie wysunęła się

rych następowałyby studia specjali-

wynagrodzenia kadry nauczającej

Istniała ona już 50 lat. Sejm Krajo-

i gospodarstwa wiejskiego oraz

na drugie miejsce (po Politechnice

styczne z budownictwa, mechaniki,

zrównano z wynagrodzeniem uni-

wy ponownie zatwierdził jej statut

na powołanie wyższej szkoły we

Wiedeńskiej) wśród politechnik ce-

chemii i geodezji. Zreformowano

wersyteckim. W roku 1875 wpro-

– „Zasady organizacji Szkoły Poli-

Lwowie pod nazwą Akademii Tech-

sarstwa.

całe szkolnictwo. Odtąd kandydaci

wadzono w Akademii Technicznej

technicznej we Lwowie”, który osta-

nicznej (AT). W ciągu jednego roku

Szkoła Politechniczna we Lwo-

na studia w Akademii Technicznej

instytucję prywatnych docentów,

tecznie potwierdzono w Wiedniu w

załatwiono wszelkie sprawy zwią-

wie w roku 1914 posiadała 30 muze-

byli zobowiązani do posiadania ma-

udzielając im veniam legendi (pra-

roku 1897. Obowiązywał on do roku

zane z uruchomieniem Akademii

ów, 11 laboratoriów, obserwatorium

tury nowo powstałego ośmioklaso-

wo wykładania), w celu wzmocnie-

1921.

i 4 listopada 1844 roku odbyło się

astronomiczne i trzy stacje doświad-

wego gimnazjum ogólnokształcące-

nia kadry nauczającej i popierania

Dwudziestolecie

1877-1897

jej uroczyste otwarcie. Dyrektorem

czalne. Biblioteka Główna groma-

go albo ukończoną szkołę realną.

nowych kierunków badawczych. W

przyniosło wiele korzystnych zmian

uczelni był Austriak z Galicji Florian

dziła około 20 tys. tomów i prenu-

Przyspieszenie zmian w Akade-

tym czasie habilitowało się dziewię-

dla Szkoły Politechnicznej we Lwo-

Szindler. Uczelnia miała dwa trzy-

merowała ponad 200 czasopism.

mii Technicznej spowodowała sytu-

ciu docentów uczelni na różnych

wie. Utworzono nowe katedry, do-

letnie oddziały – Techniczny i Han-

W roku 1904 znacznie powięk-

acja polityczna. Ustawa zasadnicza

uczelniach krajowych i zagranicz-

century.  Wprowadzono  wykłady

dlowy i była powiązana ze Szkołą

szono budynek główny przez do-

(z 1867 r.) przyznała sejmom krajo-

nych.

specjalistyczne. Organizowano la-

Realną. Akademia mieściła się na

budowanie dwóch skrzydeł, a roku

wym prawo organizowania szkolnic-

Chcąc utrwalić uzyskane zmiany

boratoria badawcze. Nieuniknione

rogu ulicy Ormiańskiej i Teatralnej

w1911 rozbudowano (o drugie pię-

twa zawodowego. W roku następ-

w Akademii Technicznej, kolegium

zmiany nastąpiły w istniejących kate-

w domu Darowskiego.

tro) budynek chemii i wreszcie w

nym Sejm Krajowy Galicji wyłonił

profesorskie opracowało nowy statut

drach. Organizowane były pierwsze

roku 1912 postanowiono budowę

komisję do reorganizacji Akademii

uczelni i w roku 1876 przesłało go

uczelniane stacje doświadczalne:

Laboratorium Maszynowego.

Początki działalności

Technicznej, która powróciła do

do Wiednia. Zaproponowano w nim

Przemysłu Naftowego, Ceramiczna,

W pierwszym okresie (lata 1844-

Po wybuchu I wojny świato-

koncepcji dwupoziomowej uczelni

dwa egzaminy: pierwszy teoretycz-

Mechaniczna. Korzystny wpływ na

1848) położono podwaliny pod uczel-

wej w roku akademickim 1914/15

technicznej z pięcioma wydziałami

ny po dwóch latach studiów i drugi

rozwój kadry Szkoły Politechnicznej

nię techniczną. Powołano sześć ka-

Szkoła Politechniczna była nieczyn-

(budownictwa, mechanicznym, che-

zawodowy, po przedłożeniu projektu

we Lwowie miała możliwość habili-

tedr: matematyki, fizyki, mechaniki,

na. Główny budynek zamieniono

micznym, leśnym i handlowym).

dyplomowego. Zaproponowano też

towania się w niej. W roku 1894 (w

geometrii wykreślnej i rysunku tech-

na szpital. Mimo niesprzyjających

Sejm galicyjski w roku 1868

zmianę nazwy uczelni z Akademii

dwudziestu katedrach) pracowało 15

nicznego, chemii i geodezji.

warunków Szkoła Politechniczna

zatwierdził własny projekt organi-

Technicznej na Szkołę Politechnicz-

profesorów zwyczajnych, 3 nadzwy-

Wybuch Wiosny Ludów dał

we Lwowie w latach akademickich

zacji uczelni technicznych, ale ze

ną, w celu zrównania jej nawet w na-

czajnych, 7 docentów prywatnych,

szansę polonizacji Akademii Tech-

1915/18 starała się funkcjonować

względu na to, że był on niezgodny

zwie z innymi uczelniami tego typu

15 docentów płatnych i 18 asysten-

nicznej. Związek Akademicki we

normalnie. Na wykłady w roku aka-

z projektami ogólnopaństwowymi,

w monarchii. Statut zatwierdzano

tów i 5 lektorów.

Lwowie w marcu 1848 zwrócił się

demickim 1918/19 zapisało się na

reorganizacja Akademii Technicz-

do roku 1894. Na razie (tzn. w roku

W latach 1897-1914 nastąpił

do cesarza o wprowadzenie języka

studia prawie tysiąc studentów.

nej przeciągnęła się do roku 1877.

1877) cesarz nadał prawo używania

szybki rozwój Szkoły Politechnicz-

polskiego w szkolnictwie, urzędach

Tymczasem, po ogłoszeniu auto-

uczelni nazwy Technische Hoch-

nej we Lwowie. Zanotowano przy-

i sądach. We wrześniu tego roku

Związani z Politechniką

nomii Galicji w roku 1867 następuje

schule. Rektor i kolegium profesor-

rost kadry naukowej, placówek ba-

nowe ministerstwo oświaty zgodziło

Przez kolejne dwudziestolecie

wprowadzenie języka polskiego w

skie nie chcąc używać obcej nazwy,

dawczych i studentów. W roku 1904

się wstępnie na wykłady w języku

Politechnika Lwowska był jedną z

sądownictwie, szkolnictwie i admini-

w korespondencji krajowej stosowa-

zezwolono na powstanie Komisji

polskim. Wkrótce jednak po upadku

najważniejszych uczelni odrodzo-

stracji. Dekret cesarski z październi-

ło nazwę Szkoła Politechniczna. Na

Administracyjnej Szkoły Politech-

Wiosny Ludów wykłady w Akademii

nej Rzeczypospolitej.

ka 1870, wprowadzający język pol-

uczelni obowiązywał język polski,

nicznej, z której w roku 1921 wyłonił

Technicznej zostały zawieszone.

W tym okresie wykładowcami

ski w Akademii Technicznej, powołu-

jedynie korespondencję z Wiedniem

się senat Politechniki Lwowskiej. W

1 listopada 1848 w czasie ostrzału

uczelni byli:

jący nowe katedry i pozwalający na

prowadzono w języku niemieckim.

tym samym roku rektorowi Szkoły

centrum Lwowa przez artylerię au-

Stefan Banach – polski ma-

zgłaszanie propozycji obsadzania

Zaproponowane w nowym sta-

Politechnicznej cesarz przyznał tytuł

striacką, w czasie wydarzeń rewolu-

tematyk, jeden z przedstawicieli

katedr oraz ustalanie regulaminów

tucie Akademii Technicznej zasady

magnificencji.

cyjnych spłonął budynek Akademii

lwowskiej szkoły matematycznej,

wewnętrznych, powoduje szybkie

organizacyjne i system odbywania

Technicznej.

profesor

zmiany w uczelni.

egzaminów został przyjęty w ca-

W latach 1848-1850 Akademia

Kazimierz Bartel – polski poli-

nowy wiek – nowe

We wrześniu 1872 roku no-

łym cesarstwie po zatwierdzeniu go

Techniczna we Lwowie była nie-

tyk, minister, profesor, rektor Poli-

wyzwania

minację na stanowisko dyrektora

przez cesarza 11 lipca 1878 roku.

Szkoła Politechniczna bez ze-

czynna. Po odbudowaniu gmachów

techniki Lwowskiej

Akademii otrzymuje profesor fizyki

zwolenia ministerstwa mogła przyj-

w roku 1851 podjęto zajęcia. No-

Mieczysław Gębarowicz – pol-

Ryszard Strzelecki, pierwszy rek-

mować studentów obcokrajowców,

wym kierownikiem został pierwszy

ski uczony i humanista, historyk

Rozkwit Szkoły

tor uczelni z wyboru. Większość

co spowodowało napływ studentów

Polak na katedrze Akademii Tech-

sztuki, dyrektor Ossolineum, pro-

Politechnicznej

profesorów nie władających języ-

W roku 1880 ponownie odwie-

z Królestwa (w roku 1914 studenci ci

nicznej – profesor zwyczajny Waw-

fesor

kiem polskim opuściła Akademię

dził Szkołę Politechniczną cesarz

stanowili 30% ogółu). Liberalizowa-

rzyniec Żmurko, absolwent Politech-

Adam Kuryłło – polski inżynier

Techniczną. Kolegium profesorów

Franciszek Józef I. Chwalił orga-

no warunki przyjmowania obcokra-

niki Wiedeńskiej. Kierował on AT w

budownictwa, profesor

zaproponowało utworzenie czterech

nizację SP i koncepcję architekto-

jowców na katedry i docentury. Nie

latach 1851-1872. Profesor Żmurko

Witold Minkiewicz – polski in-