10

reportaż

kurier galicyjski * 16–29 marca 2012 nr 5 (153) * www.kuriergalicyjski.com

Maleńki Berlin i wielki bazar

Wioska Selmeńcy jest oddalona o szesnaście kilometrów od Użgorodu. Jej mieszkańcy, a mieszkają tu

przeważnie Węgrzy, już ponad pół wieku rozdzieleni są granica państwową. „Maleńki Berlin”, jak nazywają

wioskę lokalne gazety, stała się taką w 1946 roku, gdy ZSRS oficjalnie ustanowił granicę z Czechosłowa-

cją. Wtedy pośrodku wioski przeciągnięto kolczaste druty i wystawiono posterunek. Od tego czasu wioskę

podzielono: Wielkie Selmeńcy pozostały w Czechosłowacji, a Małe – na Ukrainie.

- Ten pies rozumie tylko po wę-

JURIJ OPOKA

giersku, – wyjaśniła „baba Marija”.

Pomiędzy ludźmi, mieszkającymi

Znów coś powiedziała do psa. Na

omalże w sąsiednich chatach po-

pytanie kiedy będzie autobus, od-

wstała nagle olbrzymia odległość:

rzekła krótko: „O piątej”. Na moim

Aby odwiedzić cmentarz, lub krew-

zegarku była już prawie szósta. Wi-

nych, trzeba było mieć zaproszenie

dząc to poprawiła się szybko: „My

oraz udowodnić władzy, że nie masz

tu żyjemy według czasu środkowo-

zamiaru uciekać. Gdy w wiosce miały

europejskiego, tak nam wygodniej.

miejsce znaczniejsze wydarzenia –

Według kijowskiego – o szóstej”.

pogrzeby czy wesela – ludzie groma-

Baba Marija na Słowację nie

dzili się przy granicy i śpiewali pieśni.

chodzi, jak większość sąsiadów.

Tak ludzie po obu stronach granicy

Wiza jest droga, a jeszcze i pusz-

wiedzieli co się dzieje u sąsiadów.

czać nie chcą. Co ma tam do robo-

W 2005 roku w Małych Sel-

ty? Jacyś krewni byli, ale już daw-

meńcach otwarto piesze i rowerowe

no kontakty się urwały. Na pytanie

przejście graniczne. Wielkie i Małe

czy poprawiło się coś z powodu

Selmeńcy połączyły się po raz pierw-

wybudowania przejścia – tylko roz-

siebie ich uwagę. Minąłem o metr

szy.

macji dziennikarskiej zostałem jed-

ką „Produkty”. Wszedłem tam,

łożyła ręce.

znak NO smoking! i demonstra-

Ruszyłem w teren, aby na wła-

nak wpuszczony na Słowację.

w momencie, gdy ekspedientka,

- Drogę zrobili, teraz autobus

cyjnie wyciągnąłem papierosa. Im

sne oczy przekonać się jak teraz

- Proszę iść, ale to po raz ostatni

ciemnowłosa kobieta, lat około

jeździ. A pracy jak nie było, tak nie

było wszystko jedno. Wróciłem,

wygląda życie rozdzielonej wioski.

pana puszczamy bez odpowiednich

czterdziestu,  przelewała  jakąś

ma. Chociaż młodzi, kto jeszcze nie

zdjąłem torbę z ramienia i usiadłem

Godzina drogi w potwornym ścisku w

dokumentów, – powiedział strażnik,

przeźroczystą ciecz z plastykowej

uciekł – handlują. Wszyscy teraz

na ziemi. Ludzie, który przechodzili

przepełnionym wiejskim autobusie i

oddając mój paszport. – Następnym

flaszki do szklanej. W sklepie nie

powinni handlować. Kto nie ma co

musieli mnie omijać. Po 20. minu-

jestem w małych Selmeńcach.

razem zawrócimy pana na Ukrainę.

było nikogo. Zobaczywszy mnie,

sprzedawać, ten nie ma co robić.

tach takiego siedzenia kobieta-ofi-

Zwykle wiejskie zabudowania,

Kilka godzin w Wielkich Selmeń-

kobieta niby ze strachem, prze-

cer ze słowackiej straży granicznej,

niczym nie różniące się od podob-

cach wystarczyło mi, żeby zrozu-

stała przelewać. Jest to sklep dla

Info o autorze:

przerzuciwszy się kilkoma słowami

nych w innych regionach Ukrainy.

mieć: żadnej nostalgii za drugą poło-

miejscowych, i chociaż ceny tu są

JURIJ OPOKA, studiuje dzien-

z kolegą gdzieś zadzwoniła. Po

Ale wystarczy tylko skręcić za róg

wą wioski już tu nie ma. Selmeńce na

takie same jak w innych. Słowacy

nikarstwo na UKU. Tekst powstał

krótkiej rozmowie zza rogu wyszedł

budynku i można zobaczyć dziwny

Ukrainie dla Słowaków stały się tylko

tu nie zaglądają.

w ramach Szkoły Reportażu, któ-

znany mi już mundurowy, który

obraz: Część wioski – to właściwie

bazarem. Parking przed przejściem

- To dla nich zadaleko. Rzad-

ry jest pilotowany przez Instytut

mnie tu wpuszczał. Wypuścili.

bazar, gdzie chaty przerobiono na

zabity towarami. Ludzie zjeżdżają

ko ktoś z nich zapuszcza sie dalej

Polski w Kijowie, ukraińsko-polski

- Widzi pan jak to jest. Dlaczego

kioski, okna zamieniono na witryny

się, chyba z całego regionu, całymi

od przejścia. Są leniwi, – wyjaśniła

klub dziennikarski „Bez uprzedzeń”

oni Ukraińców nie chcą puszczać,

wystawowe, na których wyłożone są

rodzinami, żeby po kilku godzinach

ekspedientka.

i magisterski program z dzienni-

a my Słowaków powinniśmy? – ża-

towary. Ludzie, którzy snują się od

wrócić z tanim towarem.

Trochę opodal, za częścią „ba-

karstwa Ukraińskiego Katolickie-

lił się ukraiński pogranicznik, ocze-

jednej chaty do drugiej rozmawiają

- Często jeździcie na tamtą stro-

zarową” wioski jest jeszcze kilka

go Uniwersytetu we Lwowie przy

kując u mnie zrozumienia.

po węgiersku, słowacku. Przeważnie

nę? – pytam listonoszkę, którą spoty-

zwykłych chat. Tam spotkałem tę-

wsparciu finansowym Międzynaro-

Gdy odszedłem już po ukra-

młodzież, często parami, może mło-

kam w głębi wioski.

gawą kobietę lat około 60.

dowego funduszu „Odrodzenie”.

ińskiej stronie z pół kilometra od

de małżeństwa. W rękach – wielkie

- A gdzie tam! To już Ukraina. Po

Jej okrągłą twarz okalała stara

chat-sklepów  zobaczyłem  bar-

torby z których wystają proszki do

co tam chodzić? Czasem, gdy trzeba

chustka. Obok kobiety biegał pies.

Tekst w wersji ukraińskiej

dziej tradycyjny sklep z wywiesz-

prania, koła od rowerów, sportowe

coś kupić, mogę pójść. Ale nie często

Zawołała go, gdy się zbliżyłem.

ukazał się na portalu zaxid.net

obuwie, puchowe kurtki, jednorazo-

– odpowiedziała mieszanką słowac-

we naczynia…

kich i rosyjskich słów. Pochodziłem

Wspólne inicjatywy

SABINA RÓŻYCKA

Zdawałoby się, że to już nie

trochę po wsi, starając się nawiązać

tekst i zdjęcie

Ukraina. Aż raptem przede mną

kontakt z kimś, z kim mógłbym się

karpackiego regionu

wyrasta punkt graniczny – dwudzie-

porozumieć. Żadnego Ukraińca czy

Marszałek Województwa Pod-

stometrowa przestrzeń z dwoma

wychodźcy z Małych Salmeńców

karpackiego Mirosław Karapyta,

szlabanami oddziela Ukrainą od Unii

po słowackiej wiosce nie znalazłem.

stojący na czele z delegacji polskich

Europejskiej.

Dziadek, który mieszka obok grecko-

samorządowców, odwiedził ostatnio

Podszedłem do żołnierzy. Zdziwili

katolickiej cerkwi, opowiedział o nie-

Iwano-Frankowsk (d. Stanisławów),

się, zobaczywszy ukraiński paszport,

gdyś jednej wiosce i o rozdzielonych

stolicę Przykarpacia.

ale ucieszyli się, gdy dowiedzieli, że

rodzinach. Na pytanie, czy zna takie

Delegacja z Rzeszowa spotkała

jestem dziennikarzem.

rodziny, odburknął: „Dużo czasu mi-

się z przewodniczącym wojewódz-

- Nie wiem, czy Słowacy pana

nęło. Niby są, ale gdzie ich szukać –

kiej Administracji Państwowej My-

chajłem Wyszywaniukiem. Wspólnie

puszczą, – kiwnął głową w stronę

nie wiem. Ktoś może jeszcze chodzi

z członkami Towarzystwa Kultury

słowackich kolegów strażnik. – Wiza

na cmentarz. On kiedyś był jeden,

Polskiej „Przyjaźń” złożyła też kwia-

Schengen – to dobrze, ale oni żądają

wspólny. Ale ja takich nie znam”.

ty pod pomnikiem pomordowanych

zaproszenia ze Słowacji. Z czterech

Aby przejść na ukraińską stronę,

przez hitlerowców, przedstawicieli

Ukraińców jednego puszczają, a

obywatele Unii legitymują się tylko

inteligencji polskiej Stanisławowa w

trzech zawracają. Proszę spróbować,

paszportem u słowackich a potem

miejscowości Rybne.

może będzie miał pan szczęście. Jest

u ukraińskich pograniczników. Sło-

Województwo Iwano-Frankiwskie

pan przecież dziennikarzem.

wakom zajmuje to mniej niż minutę.

współpracuje z Podkarpaciem na

Po słowackiej stronie granicy,

Ja musiałem czekać, bo pogranicz-

wielu płaszczyznach: ekonomicz-

rybne. Pod pomnikiem pomordowanych przez hitlerowców Polaków

pani ze służby granicznej, gdy tyl-

nik z pieczątką poszedł na obiad. A

nej, turystycznej, naukowej, ochrony

ko wzięła mój paszport, poprosiła

bez niej wypuścić mnie nie mogli.

zdrowia, oświaty.

Pod koniec marca planowana

Za kilka miesięcy uzgodnimy to na

o zaproszenie. Spróbowałem jej

Czekałem na przejściu, a obok mnie

Komentując wizytę Mychajło

jest wspólna konferencja o współ-

szczeblu Warszawy. Pozwoliłoby to

grzecznie wyjaśnić, że jestem dzien-

przechodziły dziesiątki ludzi. Niektó-

Wyszywaniuk powiedział: „Ważne

pracy transgranicznej. Oprócz tego

na współpracę w wielu dziedzinach.

nikarzem i wybieram się na Słowację

rzy z nich w ciągu 20. minut wracali z

dla nas są doświadczenia Polski,

przygotowywane są dokumenty dla

Centrum koncentrowałoby się nie

nie na długo. Ona tak samo odpo-

powrotem z towarem. Dookoła pach-

jako kraju, który w swoim czasie też

stworzenia  centrum  współpracy

tylko na stosunkach polsko-ukraiń-

wiedziała, że wizę mam polską, idę

niało gumą do żucia.

torował sobie drogę do Unii Europej-

międzyregionalnej. „Takie centrum,

skich, ale obejmowałaby i inne kraje

na Słowację, nie mam zaproszenia,

Pogranicznicy udawali, że mnie

skiej. Nasi sąsiedzi mieli trudności,

– powiedział marszałek Karapyta,

europejskie”.

więc mnie nie puści. Po kilku minu-

nie zauważają, a ja ze swej strony

ale obecnie mają znacznie wyższy

– miałoby funkcjonować w Polsce.

tach narad i obejrzeniu mojej legity-

starałem się wszelako zwrócić na

poziom życia”.

KG