12

Po polskich tropach

kurier galicyjski * 16–29 marca 2012 nr 5 (153) * www.kuriergalicyjski.com

CzortKóW:

cztery wieki nad Seretem

Miasteczko otacza wspaniała przyroda, posiada ono dziesiątki świątyń, cieknie przez nie spokojna rzeka Seret. Splotła się

tu historia i przepełniona lokalnym nacjonalizmem współczesność. Lokalną polityką interesują się tu chyba nawet dzieci.

Czasami wszystko określa się tu według tego czy jesteś miejscowy, „deportowany” czy jesteś przyjezdnym. Ukraińców

deportowanych tu z terenów Polski nie brakuje. Są przyjaźni, uparci, chętni do polityki i biznesu. Tym różnią się od spokoj-

nych miejscowych mieszkańców. Mieszkańcy Czortkowa podkreślają swą gościnność, ale jakimś szóstym zmysłem

wyczuwa się, że przyjezdnych tu nie lubią.

więzienie, gdzie trzymano polskich

SABINA RÓŻYCKA

powstańców. Ostatni z rodu Sadow-

tekst i zdjęcia

skich – Hieronim, przekazał swój ma-

jątek i zamek klasztorowi sióstr kar-

melitanek. Jedynym warunkiem było

Polacy założyli,

stworzenie tam muzeum. Zakonnice

Polacy rozbudowali

nadal dzierżawiły zamek kupcom

Polskie ślady w Czortkowie wi-

żydowskim na magazyny. Ludzie

doczne są na każdym kroku. „Pierw-

wspominali, że Hieronim był niskiego

sza pisemna wzmianka z roku 1522

wzrostu i do tego garbaty, a jedna

roku świadczy, że wtedy osada była

z jego sióstr (osoba niezamężna)

własnością Jerzego Czortkowskiego.

była wysokiego wzrostu. Hieronim

Król Zygmunt III Waza nadał osadzie

wraz z siostrą często jeździli do ko-

Czortkowice prawo magdeburskie,

ścioła karetą, wywołując zdziwienie

– opowiada dziennikarce Kuriera

mieszkańców. Zakonnice wykonały

Galicyjskiego dyrektor muzeum kra-

Herb rodu Golskich

jeden z punktów testamentu Sadow-

joznawczego Jaromir Czorpita. – Na

skiego – otworzyły sierociniec. O

początku XVII wieku właścicielami

tym opowiedziała panu Jaromirowi

Czortkowa byli Golscy, którzy wybu-

Czorpicie jego matka Emilia Choło-

dowali tu zamek z wieżami w naroż-

wińska – uczyła się w szkole razem z

nikach i potężną bramą wjazdową. Z

dziećmi z sierocińca. Z czasem sio-

czasem miasteczko przeszło w ręce

stry-karmelitanki zaczęły opiekować

Potockich, a pod koniec XVIII wieku

się starcami i kalekami. W latach 30.

– Sadowskich. Ostatnim właścicie-

Towarzystwo Krajoznawcze, które-

lem miasta był Hieronim Sadowski”.

go przewodniczącym był profesor

Miasto przetrzymało najazdy tu-

gimnazjum Józef Opacki, starało się

recko-tatarskie, wojny kozackie. 16

Waza z końca XIV w.

odnowić zamek. Rząd polski obiecy-

stycznie 1699 roku według umowy

wał pieniądze na odnowienie zamku,

karłowickiej miasto wróciło do Rze-

ale do wojny nic z tego nie wyszło. W

czypospolitej. Z latami władza się

wieży jest zegar. Wieżę zbudowano

czasach władzy sowieckiej na zamku

zmieniała: austriacka, rosyjska, so-

w latach 1905-08 z inicjatywy burmi-

był magazyn gazu.

wiecka. Miasteczko rozbudowywało

strza Ludwika Nossa. Budowa zo-

Obecnie mury czortkowskiego

się. Była tu cegielnia, tłocznia oleju,

stała zakończona w latach 1922-24.

zamku są na liście narodowego re-

młyn, fabryka narzędzi rolniczych,

„Ciekawa jest historia zegara, – mówi

zerwatu „Zamki ziemi tarnopolskiej”.

rumu i likierów. Przez Czortków prze-

pan Chrystawka. – Wykonano go w

W ciągu siedmiu lat Jaromir Czorpita

biegała linia kolejowa Tarnopol-Sta-

Szwajcarii w firmie „Aoasta” według

Wieża ratuszowa ze starym szwajcarskim zegarem

obija progi różnych instytucji, żeby

nisławów. „Najbardziej zasłużonym

projektu inżyniera Frankela Gotten-

wienia teatralne lokalnych amatorów.

Na występy gościnne przyjeżdżali ar-

tyści ze Lwowa, Lublina, Stanisławo-

wa, Tarnopola, Drohobycza, Przemy-

śla. Mieściła się tu biblioteka z czy-

telnią, księgarnia, klub Towarzystwa

Kasynowego, gdzie grano w szachy,

bilard, domino. Założono tu też i po-

wiatowy oddział Polskiego Towarzy-

stwa Turystyczno-Krajoznawczego.

Dziś mieści się tu Budynek Kultury

im. Katry Rubczakowej.

Jakby kamienie

mogły mówić

U podnóża Wygnańskiej Góry za-

Stulecia historii w kilku salach muzeum

chowały się resztki dawnych murów –

niegdyś potężnego zamku Czortkow-

schaftena. Burmistrz Noss zamówił

jakoś ten status wykorzystać. Fun-

skich. „Wybudował go na przełomie

go w Bernie. Wieża jest na tyle ory-

dusze, wydzielane przez państwo

XIV-XV wieków Jerzy Czortkowski, –

ginalną, że przyciągnęła filmowców

na zabytek są mizerne. Na terenie

opowiada zastępca czortowskiej rady

z Odessy, którzy robili tu zdjęcia do

zamku znajduje się wiele niebez-

rejonowej Lubomir Chrystawka. – Na

piecznych podziemi i lochów. Tury-

kilku filmów o dawnych czasach.

Małżeństwo Jaromir i Olga Czorpita opowiadają o historii

kamienny przebudował go Stanisław

stów jednak nie brakuje, szczegól-

miasteczka

Golski. Wnętrza pałacu były bogato

nie z Polski.

Kościół św. Stanisława

dekorowane freskami, a dziedziniec

12 ze składek Polaków budynek „So-

budowniczym miasta jest jeden z

Potężnego czortkowskiego ko-

obudowano pomieszczeniami z arka-

koła”. Odbywały się tu zajęcia gimna-

jego burmistrzów, Ludwig Noss, –

ścioła św. Stanisława, który ustępuje

Czas na wieży –

dowymi galeriami”.

styczne dla uczniów polskiego i ukra-

opowiada pracownik muzeum Olga

jedynie lwowskiej katedrze, trudno nie

czas wieczności

Mijały lata i właściciele zamku

ińskiego gimnazjum, w których nie

Czorpita. – W czasie jego kadencji

W centrum miasta wpada w oko

zauważyć. Jednak, idąc do świątyni,

Sadowscy dzierżawili go pod maga-

było własnych sal gimnastycznych.

rozbudowano Czortków. Dziś na jego

jeszcze jedna oryginalna budowla:

goście miasta ryzykują by nie trafić

zyny wojskowe i handlowe kupcom

Odbywały się uroczystości, narady,

cześć nazwano jedną z ulic”. Jego

ratusz miejski z czworokątna wieżą,

pod koła samochodów miejscowych

żydowskim. W 1863 roku było tu

imprezy okolicznościowe, przedsta-

zasługą jest powstały w latach 1908-

zakończoną ostrym dachem. Na

kierowców, którzy, wbrew wszelkim