18

Spotkania ossolińskie

kurier galicyjski * 16–29 marca 2012 nr 5 (153) * www.kuriergalicyjski.com

LwowSkA SzkoŁA mAtemAtyCznA

Jest to tytuł referatu prof. Romana Dudy, wygłoszonego na XXII Spotkaniach Ossolińskich we Lwowskiej

Narodowej Bibliotece im Wasyla Stefanyka. Zebrało się liczne grono zainteresowanych słuchaczy,

wśród nich przedstawiciele lwowskich bibliotek, muzeów i innych placówek kulturalnych, dyplomaci.

z żywą gestykulacją. Umiał prostymi

słowami donieść do zebranych spe-

cyficzne zagadnienia matematyczne.

Dobrze rozumiał, że zebranych naj-

pierw interesuje ludzki wymiar postaci

matematyków lwowskich, a nie ich

problemy naukowe. W tym człowie-

ku nie było nic z wytrawnych poli-

tyków i urzędników państwowych,

ani przedwojennych matematyków

JURIJ SMIRNOW

lwowskich, o których sam prelegent

tekst i zdjęcia

powiedział, że najpierw musieli zjeść

Przybyła spora grupa pracowni-

wzmocniony wódeczką obiad u pani

ków konsulatu generalnego RP we

Teliczkowej, a później przy dobrym

Wiktoria Malicka

Lwowie z konsulem Marcinem Zie-

koniaczku i kawie omawiać godzinami

niewiczem na czele. Obecni byli też

zagadnienia matematyczne w kawiar-

honorowi konsulowie Królestwa Bel-

ni „Szkockiej”. Nie wzmacniał swego

Natomiast we Lwowie wydarze-

gii, Holandii. Wśród obecnych byli

występu ani wódeczką, ani innymi

nia potoczyły się tragicznie. Już we

również przedstawiciele polskich or-

napojami, ale od razu podbił serca

wrześniu 1939 roku otwarła się lista

ganizacji społecznych, działających

zebranych słuchaczy. Na pewno tak

strat lwowskich matematyków: w

we Lwowie, polskich mediów. Temat

samo uważnie słuchają jego wykła-

kampanii wrześniowej zginął Stefan

zainteresował lwowskich przewod-

dów studenci na Uniwersytecie Wro-

Kaczmarz. 4 Lipca 1941 roku na

ników i pracowników agencji tury-

cławskim pewni tego, że profesor jest

Wzgórzach Wuleckich zginęli, roz-

stycznych. Warto przypomnieć, ze

człowiekiem z sercem i na egzaminie

strzelani przez Niemców Stanisław

Spotkania Ossolińskie odbywają się

nie wystawi ich za drzwi „z cwajerem

Ruziewicz, Antoni Łomnicki, Kasper

pod patronatem konsula generalne-

w zębach”. „Przyjemnie móc wystą-

Weigel, Włodzimierz Stożek. Później

Prof. roman Duda

go RP we Lwowie i zostało zorgani-

pić przed Szanownym Państwem

i Kazimierz Bartel. Getto lwowskie

zowane wspólnie z dyrekcją Zakła-

we Lwowie, – rozpoczął swój referat

pochłonęło Menachema Wojdysław-

du Naukowego im. Ossolińskich we

kolejności, kilka wybitnych osobistości

Roman Duda, – bo to jest moje mia-

pochodził z Warszawy, to lwowska

skiego, Hermana Auerbacha, Ludwi-

Wrocławiu oraz Lwowskiej Narodo-

i cały zastęp uczonych, profesorów,

sto. Urodziłem się w Brodach i gdyby

atmosfera matematyczna wciągnę-

ka Sternbacha, Meiera Eideheita, Ju-

wej Naukowej Biblioteki Ukrainy im.

a nawet studentów, talent których

nie wojna byłbym lwowianinem, a nie

ła go bez reszty. Był profesorem Po-

liusza Schaudera, Józefa Schreiera,

Wasyla Stefanyka.

ujawnił się już później w powojennej

wrocławianinem”.

litechniki Lwowskiej. Do wybitnych

Mariana Mozess-Jacoba. W czasie II

Nota biograficzna prelegenta

Polsce.

Dorobek lwowskiej szkoły ma-

matematyków należał Stanisław

wojny światowej zginęło ogółem 15

została rozpowszechniona przed roz-

Jednym z filarów matematyki

tematycznej jest niezwykły. Pojawiła

Mazur, z krwi i kości lwowianin. Stu-

wybitnych lwowskich matematyków.

poczęciem spotkania. Roman Duda

lwowskiej był profesor Hugo Stein-

się jak Fenix z popiołów, zabłysła na

diował we Lwowie i Paryżu i konty-

Niedobitki trafiły do powojennej

urodził się 27 lutego 1935 roku w

haus. Pochodził z Jasła, z bogatej

niecałych 20. lat i... znikła. Stanowi

nuował prace Banacha, rozwijając

Polski. Większość do Wrocławia.

Starych Brodach, dawnego woje-

wykształconej rodziny mieszczań-

pewien fenomen. Była niezwykle

jego teorię przestrzeni. Po wojnie

Tam też zamieszkał Hugo Steinhaus,

wództwa tarnopolskiego. Razem z

skiej żydowskiego pochodzenia, ale

głośną i znaną na całą Polskę, na

osiadł w Warszawie, ale nie pod-

któremu udało się przeżyć wojnę.

rodzicami po ekspatriacji znalazł się

bardzo spolonizowanej. Od 1922

całą Europę i raptem zgasła w tra-

trzymywał kontaktów z kolegami-

Ale szkoły matematycznej już nie

we Wrocławiu, gdzie ukończył studia

roku wykładał we Lwowie. Był profe-

gicznych okolicznościach 1939 roku

matematykami lwowskimi.

odrodzono. Nie było tej atmosfery,

na wydziale matematyki, fizyki i che-

sorem Uniwersytetu Jana Kazimie-

i lat II wojny światowej. We lwowskiej

Wybitnym przedstawicielem ma-

tego zapału i jeszcze czegoś spe-

mii Uniwersytetu Wrocławskiego. Od

rza. Steinhaus był w nauce typem

szkole matematycznej nie zwracano

tematyków lwowskich był Stanisław

cyficznego, przedwojennego, lwow-

1961 roku – doktor, a od 1968 roku –

„motyla” – rozpatrywał pewne zagad-

uwagi na narodowość. Wśród mate-

Ulam. Pochodził z rodziny żydowskiej.

skiego. Nawet dobrze prosperujący

doktor habilitowany. W połowie lat 70

nienia i przechodził do następnych

matyków byli Polacy, Ukraińcy i dużo

Wesoły, towarzyski, sypał żartami

Ulam stracił środowisko, które go

otrzymał tytuł naukowy profesora. W

wychowało i coś się w nim załama-

latach 1995-99 pełnił funkcję rektora

ło. Zmarł w Santa Fe po powrocie z

Uniwersytetu Wrocławskiego. Jest

konferencji naukowej w Londynie w

autorem i współautorem około 50

1984 roku. Tak w swoich wspomnie-

publikacji z zakresu topologii i historii

niach pisała jego żona: „Z charak-

matematyki. Wśród nich naukowo-

terystycznym dla siebie poczuciem

popularna książka „Lwowska szko-

humoru, obracając poważne sprawy

ła matematyczna” wydana w 2009

w żart, aby uczynić je łatwiejsze do

roku. Prof. Duda jest wyróżniony

przyjęcia, mawiał, że najlepszym

nagrodami państwowymi i prestiżo-

sposobem na śmierć jest nagły atak

wych towarzystw naukowych.

serca…”. Tak właśnie zmarł.

Przed rozpoczęciem spotkania,

W Stanach Zjednoczonych ura-

wszyscy minutą milczenia uczcili

towało się jeszcze kilku polskich

pamięć ofiar katastrofy kolejowej w

matematyków pochodzenia żydow-

Polsce. Stały przedstawiciel wro-

skiego: Natan Aronszajn, Stefan

cławskiego Ossolineum we Lwowie

Bergman, Samuel Eilenberg, Witold

Wiktoria Malicka przedstawiła zebra-

Hurewicz, Marek Kac… Uniknęli oni

nym prelegenta i podkreśliła, że jest

losu wielu milionów ludzi pomordo-

on nie tylko wybitnym naukowcem, ale

wanych w czasie wojny.

też i politykiem. Profesor brał udział

problemów. Interesował go bardzo

Żydów. Matematyka jest nauką mię-

przy każdej okazji. Niezwykle uta-

„Historia matematyki byłaby zu-

w posiedzeniach Okrągłego Stołu. W

szeroki krąg zadań naukowych.

dzynarodową i takim też było lwow-

lentowany. Już jako student prof.

pełnie inna, gdyby wojna nie zdzie-

latach 1989-91 sprawował mandat se-

„Przelatywał” jakby z kwiatka na

skie towarzystwo matematyczne.

Kuratowskiego na Politechnice opu-

siątkowała polskiej młodzieży i gdy-

natora z listy Komitetu Obywatelskie-

kwiatek. Drugim wielkim nazwiskiem

Działalność lwowskich matematyków

blikował osiem prac naukowych,

by nie nastąpiła prawie całkowita

go. Zasiadał w komisji kultury, środków

lwowskiej szkoły był Stefan Banach

odbywała się w sposób szczególny,

ale dopiero pod przymusem obronił

eksterminacja młodzieży żydowskiej

przekazu, nauki i edukacji narodowej

– uczeń Hugo Steinhausa – wybitnie

często posiedzenia miały miejsce w

doktorat. Po ukończeniu studiów w

w Europie” – napisał w 1990 roku w

oraz komisji spraw zagranicznych. W

utalentowany samouk. Banach był

kawiarniach. Ta atmosfera, ten styl

1935 roku wyjechał do USA, gdzie

Santa Fe Jan Mycielski, przyjaciel

rządzie Jana Krzysztofa Bieleckiego

typem „młynarza” – każdy problem

życia był niezwykłe sympatyczny.

wykładał na uniwersytetach w Prin-

Stanisława Ulama.

i następnych gabinetach w latach 1991-

„mielił”, aż do otrzymania zadowala-

Nawet odwieczni konkurenci – ma-

ceton, Harwardzie i Wisconsin. Do

Na zakończenie spotkania z Ro-

93 był wiceministrem edukacji narodo-

jącego wyniku. Był przeciwieństwem

tematycy z Warszawy lubili lwowską

pracy naukowej najbardziej jednak

manem Dudą były oklaski i szczere

wej w randze podsekretarza stanu.

Steinhausa, ale rozumieli się z nim

atmosferę, lwowskie towarzystwo

odpowiadała mu lwowska atmosfera.

podziękowania. Wiktoria Malicka

Prof. Roman Duda okazał się

doskonale, szanowali się i świetnie

naukowe, z chęcią przyjeżdżali pra-

Często tu powracał na wakacje. Na

ogłosiła też, że następnym prele-

bardzo miłym i sympatycznym czło-

współpracowali.

cować do tego miasta.

kilka tygodni przed wybuchem wojny

gentem będzie znany historyk sztu-

wiekiem, z ciepłym uśmiechem i dość

Kolejnym wielkim nazwiskiem był

O zjawisku lwowskiej szkoły ma-

wraca do USA do Los Alamos i tam

ki prof. Jacek Purchla z Krakowa. Na

cichym głosie. Trochę przygarbiony,

prof. Kazimierz Kuratowski. Chociaż

tematycznej decydowało, w pierwszej

tworzy teorię bomby wodorowej.

jego wykład czekamy już w kwietniu.