8

przegląd wydarzeń

Kurier galicyjski * 13–26 kwietnia 2012 nr 7 (155) * www.kuriergalicyjski.com

jak uratować żydowską

mytusa”

o dziedzictwie

spuściznę galicji?

Żydów galicyjskich

Galicja przed II wojną światową, miała największą ilość miesz-

Kolejne posiedzenie lwowskiego Klubu dysku-  kańców wyznania mojżeszowego w porównaniu z innymi

syjnego „Mytusa” 23 kwietnia zostało poświę-

regionami Europy Środkowo-Wschodniej. Różnorodność kulturo-

cone tematowi: „Dziedzictwo kultury żydowskiej

w Galicji”. Wywołało to wielkie zainteresowanie  wa, narodowościowa i tolerancja religijna, liberalna polityka

rządowa, panujące w państwie Habsburgów (w porównaniu

wśród ukraińskich lwowskich intelektualistów

i oczywiście, środowiska żydowskiego.

z Romanowymi czy Hohenzollernami), sprzyjały powstaniu

specyficznego mitu galicyjskich Żydów, nadawała mu rozgłos,

który rozchodził się po całym cywilizowanym świecie. Po I wojnie

światowej ten mit otrzymała w spadku II Rzeczypospolita.

go, a również wielu innych „wielkich”

na, które wpisano w annały światowej

WOłODYMYR PAWLIW

mieszkańców Galicji będą bezsen-

literatury, filozofii czy sztuki, nie mogą

tekst

sowne i niepełne bez ukazania pełni

przebić się do świadomości młodego

MIROSłAW ROWIcKI

ich stosunków z żydowskim światem

pokolenia przez barykady „ukraiń-

zdjęcie

Galicji. Język galicyjski – specyficzne

skiego narodowego odrodzenia”.

galicyjskie słowa i określenia, przy-

Trudno oczekiwać zadbania hi-

Świat galicyjskich Żydów był

Josef Zissels – przezes Zjednoczenia organizacji i wspólnot

powieści i pojęcia, sposób wypowie-

storii galicyjskich Żydów ze strony

cząstką świata naszych przodków.

żydowskich na ukrainie (od lewej), Wołodymyr Pawliw –

dzi, wyobrażenia o świecie, żarty,

„Małorosów” i „Południoworosów”,

Trzy główne narodowości – galicyj-

moderator „Mytusy”, Roman czmełyk – dyrektor Muzeum

zabobony, a również znaczna część

nie mówiąc już o pokoleniu „homo so-

scy Rusini, galicyjscy Polacy i gali-

Etnograficznego i Meylakh Sheykhet – prezes organizacji

folkloru – zaginie razem z pamięcią o

vieticus”. Świat ten możemy uratować

cyjscy Żydzi stanowili duszę Galicji

charytatywnej „Odrodzenie Żydowskie”

świecie galicyjskich Żydów.

tylko my, współcześni patrioci Galicji,

przed pierwszą i drugą wojną świa-

Jeżeli dzisiejsi galicyjscy Ukraiń-

tzn. ci, którzy rozumieją, że zniszcze-

tową. Każda z tych wspólnot miała,

się już prawie dwa dziesięciolecia

KOnSTAnTY cZAWAGA

cy chcą zachować prawdziwą histo-

nie żydowskiej spuścizny „woła o po-

naturalnie, swój świat – oddzielny,

jest dziełem kosztownym, nawet je-

tekst i zdjęcia

rię, kulturę i język, nie mogą dopuścić

mstę do nieba”. Jest ona zbyt cenną,

ale przecież nie obcy. Dowolne próby

żeli chodzi o remont budynku przy

do zaniku śladów żydowskich. Tym

przede wszystkim dla nas Galicjan,

wykreślenia któregoś z tych światów

Josef Zissels – prezes Zjedno-

ul. Szoloma Alejchema, który władze

bardziej, że pozostało ich już nie tak

żeby przekładać tą sprawę na kogoś

są równoznaczne z wykreśleniem

czenia organizacji i wspólnot żydow-

lwowskie zwróciły Żydom. Nikt tego

wiele. Ideologia hitlerowska w dużej

innego. A tacy ludzie by się znaleźli.

trzeciej części własnej historii, kultury,

skich na Ukrainie przedstawił referat

domu nie użytkuje, powoli popada w

mierze przyczyniła się do zniszczenia

Trzeba powiedzieć prawdę, że gdy-

a w wielu wypadkach – jednej trzeciej

o pozostałych zabytkach kultury

ruinę. Przedwojennych polskich Ży-

świata żydowskiej Galicji, a sowiecki

byśmy lepiej zadbali o freski Bruno

metafizycznej identyczności miesz-

Żydów galicyjskich i podzielił się do-

dów już niema. Pozostała w mieście

komunizm – do barbarzyńskiego za-

Szulca, to przedstawiciele Instytutu

kańców Galicji. Nie darmo, mówią,

świadczeniem organizacji Muzeum

napływowa ludność o pochodzeniu

niedbania tego co pozostało. Dopro-

Yad Vashem nie musieliby ich wywo-

że największy twórca mitów ukraiń-

Historii Żydów na Bukowinie, po-

żydowskim ze wschodnich terenów

nieważ sam pochodzi z Czerniow-

Ukrainy, Besarabii, Rosji jest bardzo

ców, a obecnie mieszka w Kijowie.

zróżnicowana. Tylko nieliczne oso-

Poinformował także, że podczas

by troszczą się o zachowanie dzie-

pobytu we Lwowie rozmawiał z tu-

dzictwa Żydów galicyjskich. „Jest

tejszymi Żydami, przedstawicielami

nas mało i nie mamy fachowców” –

władz samorządowych i instytucji

narzekał starszy już Borys Dorfman.

muzealnych o założeniu podobnego

Z wdzięcznością wspomniano też

muzeum we Lwowie. Przed II woj-

o działalności Ukraińców na rzecz

ną światową we Lwowie było takie

zachowania kultury żydowskiej we

muzeum, jednak ocalałe zbiory roz-

Lwowie.

cmentarz żydowski w Sołotwinie

wadziło to do prawdziwej katastrofy

zić w „wątpliwych” okolicznościach.

skich, Mychajło Hruszewski, nazwał

humanitarnej, która pochłonęła ma-

A „dobrze zadbać” to oznacza nie

galicjan „Ukraińskimi Żydami”.

gię żydowskiego świata Galicji, a ra-

tylko dobrze chronić, ale i efektywnie

Bez zrozumienia historii małych

zem z tym i metafizykę galicyjskiego

popularyzować. Chronić materialne

żydowskich sztetli i dzielnic w więk-

mikrokosmosu. Była to też tragedia

Podczas dyskusji

świadectwa, popularyzować pamięć,

szych miastach Galicji, nie można

wszystkich trzech składowych części

intelektualne i duchowe zdobycze. Bo

objaśnić historii tworzenia i rozwoju

galicyjskiego świata: galicyjskich Ru-

uświadomienie unikalnego doświad-

architektury oraz stosunków spo-

dzielono między Muzeum Historycz-

Przykładem wielkiego zaintere-

sinów, galicyjskich Polaków i galicyj-

czenia Holokoustu odnosi się nie

łecznych w galicyjskich miastach

nym, Galerią Obrazów, Muzeum

sowania sztuką Żydów galicyjskich

skich Żydów.

tylko do świata żydowskiego, ale jest

i miasteczkach. Bez uświadomie-

Etnograficznym i obecnym Muzeum

stała wystawa ze zbiorów Muzeum

Przykro, że państwo ukraińskie

też doświadczeniem naszych przod-

nia sobie wpływu Żydów na rozwój

Historii Religii. Zissels zauważył, że

Etnograficznego, która była ekspo-

w tej sprawie stoi na pozycji, jak w

ków, którzy byli świadkami tej tragedii

sztuki, muzyki, literatury i nauki nie

najbogatsze zbiory judaików posia-

nowana na Zachodzie – powiedział

przysłowiu: „Nie daj Boże z chama

– czasami współuczestnikami, czasa-

uda się wytłumaczyć zawiłości stylów

da Muzeum Etnograficzne we Lwo-

Roman Czmełyk, dyrektor muzeum.

pana” – gdy otrzymała w spadku coś,

mi ratującymi-sprawiedliwymi.

architektonicznych, nurtów literackich,

wie. Zdaniem Zisselsa można w jed-

Zaproponował też by pomyśleć o wir-

co przyjmuje jako cudze, nie ceni

Jest to zadanie nieproste, które

szkół naukowych i kulturowej specyfi-

nym miejscu zgromadzić owe zbiory

tualnym muzeum judaiki z lwowskich

tego co cenne, zaniedbuje co już

Galicjanie będą mogli zrealizować

ki Galicji, jako całości. Przedstawienie

na zasadach filii tych państwowych

zbiorów muzealnych. O współcze-

zaniedbane, marnuje to, czego nie

tylko wtedy, gdy zrozumieją, że dba-

ważnych społeczno-politycznych, jak

muzeów. „Wtedy mielibyśmy jeden

snym podejściu do głębszego zapo-

można zmarnować. Galicyjskie juda-

jąc o kulturę żydowską dbają również

również religijnych procesów w życiu

z najlepszych zbiorów judaiki w Eu-

znania się z bogatym dziedzictwem

ica poniewierają się w magazynach

o swą godność – ku pamięci swoich

galicyjskich Ukraińców, będzie niepeł-

ropie” – zaznaczył Josef Zissels. To

Żydów galicyjskich mówił też Zinowij

muzeów, czas zaciera imiona na

przodków i z myślą o potomkach.

ne bez wzięcia pod uwagę „czynnika

dzieło może przyciągnąć turystów z

Mazuryk, wiceprezydent Ukraińskie-

żydowskich macewach, na zarasta-

żydowskiego”. Biografie pisarza Iwa-

całego świata.

go Narodowego Komitetu Między-

jących zielskiem ocalałych cmenta-

Ukraińska wersja artykułu Wołodymyra

na Franki, czy działacza religijnego

Niestety, odrodzenie muzeum

narodowej Rady Muzeów.

Pawliwa ukazała się na portalu zaxid.net

rzach. Natomiast te żydowskie imio-

i społecznego Andreja Szeptyckie-

kultury żydowskiej, o którym mówi

kg