15

www.kuriergalicyjski.com * Kurier galicyjski * 27 kwietnia – 14 maja 2012 nr 8 (156)

jeszcze rosną drzewa, List do redakcji

lista katyńska

które to widziały…”

oficerów lekarzy

(tytuł zaczerpnięty z wiersza jacka Kaczmarskiego pt. Katyń)

16 kwietnia głos w sprawie Katynia zabrał Europejski Trybunał Praw

Człowieka ze Strasburga. Uczynił to na wniosek krewnych ofiar NKWD,

479 lekarzy, poleskiego – 205, wo-

Podczas wizyty do Lublina w

łyńskiego – 341. W sierpniu 1939

marcu 2012 roku delegacja Wo-

którzy – mówiąc oględnie – byli nieusatysfakcjonowani podejściem

roku, przed mobilizacją, w wojsku

łyńskiego Stowarzyszenia Lekarzy

Rosjan do kwestii rzetelnego wyjaśnienia okoliczności tej zbrodni.

polskim służyło 815 lekarzy oficerów

Polskiego Pochodzenia miała moż-

służby czynnej.

liwości przeczytać publikację zna-

Trybunał uznał, że Rosja dopuściła się poniżającego traktowania krew-

Pod koniec sierpnia 1939 roku

nego polskiego lekarza i historyka

nych ofiar zbrodni katyńskiej i odmówiła współpracy samemu Trybunało-

zostało zmobilizowanych do wojska

medycyny dr Ludwika Kowieskiego

polskiego około 2225 lekarzy ofi-

pod tytułem „Lista katyńska oficerów

wi. Potwierdził też, że zbrodnia katyńska jest zbrodnią wojenną.

cerów rezerwy. W sumie, łącznie z

lekarzy, członków Izby Lekarskiej

lekarzami oficerami służby stałej, w

Lubelskiej”.

Nie wypowiedział się jednak w sprawie rehabilitacji jej ofiar.

kampanii wrześniowej brało udział

W publikacji tej zostały zapisane

przeszło 3000 lekarzy oficerów służ-

biogramy 60 lekarzy, członków przed-

AnDRZEj SPRYcHA

by stałej i oficerów rezerwy. Z tej licz-

wojennej Izby Lekarskiej Lubelskiej,

by około 100 poległo na polu walki, a

którzy żyli i pracowali w trzech wo-

Zbrodnia Katyńska – czy oby na

przeszło 600 dostało się do niewoli

jewództwach: lubelskim, wołyńskim i

pewno wiemy co to takiego? Przed

sowieckiej. Zostali umieszczeni ra-

dalszymi dywagacjami wyjaśnijmy

poleskim, a w 1939 roku, często jako

zatem wpierw co kryje się pod tym

zem z innymi oficerami w trzech

ochotnicy, podjęli obowiązek obrony

określeniem. Ta wspólna, dziś już

obozach: Kozielsku, Ostaszkowie

śmiertelnie zagrożonej Ojczyzny, pła-

symboliczna nazwa oznacza wymor-

i Starobielsku. Według niepełnych

cąc za swoją wierność i przywiązanie

dowanie przetrzymywanych na tery-

danych w Kozielsku przebywało mi-

najwyższą cenę. Podzielili tragiczny

torium ZSRR niemal 22 tys. obywateli

nimum 305 lekarzy oficerów, w Sta-

los tysięcy polskich oficerów pojma-

polskich – jeńców wojennych, osadzo-

robielsku minimum 288, a w Ostasz-

nych w sowiecką niewolę i skrytobój-

nych w obozach jenieckich NKWD w

kowie około 10. Prawie wszyscy

czo zamordowanych.

Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie

zostali zamordowani, przeważnie w

O medycynie na Wołyniu w okre-

oraz osób cywilnych, aresztowanych

lesie katyńskim i w podziemiach wię-

sie międzywojennym oraz w okresie

i osadzonych w więzieniach na tere-

zienia NKWD w Charkowie. Wśród

wojny o mamy niewiele publikacji.

nie okupowanym przez ZSRR. „Tyl-

tych lekarzy przeszło 60 było człon-

ko” nieco ponad 4 tys. z nich trafiło do

To biała plama w historii medycyny

Katynia. Pozostałych zamordowano

kami Lubelskiej Izby Lekarskiej.

wołyńskiej. Dlatego, wykorzystując

w podobnych okolicznościach, lecz w

W drugiej dekadzie września

materiały tego dramatycznego epi-

Polski cmentarz Wojenny w Katyniu /PAP

innych miejscach Kraju Rad. Zbrodni

1939 roku prawie wszystkie okrę-

zodu z historii lubelskiego samorzą-

czyła praw osób trzecich w stosunku

w miejscowości Katyń k. Smoleńska

dokonano m.in. na części oficerów

gowe szpitale wojskowe (których

du lekarskiego, chcemy przekazać

do poszkodowanych, a więc rodzin

masowych grobów pomordowanych

Wojska Polskiego, którzy po 17

było dziesięć), rejonowe, garnizo-

lekarzom Wołynia historyczne dane

pomordowanych oficerów, które –

oficerów polskich, internowanych (…)

września 1939 r. zatrzymani zostali

nowe i polowe pod naporem armii

o lekarzach Lubelskiej Izby Lekar-

zdaniem Trybunału – przez władze

w ZSRR, twierdząc, że są to ofiary

przez Armię Czerwoną, ale również

niemieckiej ewakuowały się do

skiej i ich tragicznym losie.

Rosyjskie potraktowane zostały w

radzieckich organów bezpieczeństwa

na oficerach, podoficerach i szere-

województw wschodnich. Podobnie,

Przed II wojną światową wszyscy

sposób poniżający). Uznali również,

(…) Sikorski (…) dał się popchnąć do

gowych Policji Państwowej oraz Kor-

wiele formacji wojskowych, częścio-

lekarze pracujące w Polsce, zarówno

że sprawę katyńską traktować należy

nieprzemyślanego kroku: zwrócił się

pusu Ochrony Pogranicza.

wo rozbitych przez wojska niemiec-

w cywilnej jak i wojskowej służbie

jako zbrodnię wojenną. Trybunał nie

(…) o powołanie specjalnej komisji

A tak w ogóle, po co było iść z

wypowiedział się jednak w sprawie

w celu zbadania sprawy (…) Rząd

kie, wycofywało się na wschód.

tą sprawą do Strasburga? Otóż 15

zdrowia, byli obowiązkowo zrzeszeni

rehabilitacji ofiar Katynia.

radziecki (…) przedstawił oświad-

krewnych ofiar NKWD oskarżyło

Tworzono tam również pułki i dywizje

w izbach lekarskich. Na terenie kraju

Sprawa Katynia dla Polaków

czenie, iż mordu w Katyniu dokonali

Rosję o naruszenie trzech różnych

rezerwowe. Dziś trudno ustalić, w

funkcjonowało osiem izb okręgo-

zawsze będzie mieć szczególne zna-

hitlerowcy (…) uznał on decyzję rzą-

artykułów konwencji Praw Człowieka.

jakim szpitalu lub w pułku służył po-

wych oraz Naczelna Izba Lekarska w

czenie, więc na pierwsze opinie w

du polskiego za akt wobec siebie

Ich zarzuty dotyczyły postępowania

szczególny lekarz, gdzie, kiedy i w

Warszawie. Lubelska Izba Lekarska

sprawie wyroku nie trzeba było długo

wrogi i przerwał z nim stosunki dy-

przedstawicieli Rosji w trakcie trwania

jakich okolicznościach dostał się do

obejmowała obszary ówczesnych

czekać. Dla jednej z polskich stacji

plomatyczne…”. Ton notki sugerował

śledztwa katyńskiego. Przypomnijmy,

niewoli sowieckiej, w jakich obozach

województw: lubelskiego, poleskiego

radiowych wypowiedziała się Izabel-

zatem, że to Niemcy dokonali zbrod-

że śledztwo takie prowadzone było

przejściowych przebywał, zanim tra-

i wołyńskiego. Jeśli chodzi o wojsko-

la Sariusz-Skąpska, która jest preze-

ni, a gen. Sikorski – zamiast uwierzyć

przez rosyjską prokuraturę wojskową

fił do obozów zagłady i zginął. Lecz

wą służbę zdrowia, na terenie dzia-

sem Federacji Rodzin Katyńskich.

Sowietom na słowo – dał się ponieść

w latach 1990–2004. Zakończono

wiadomo na pewno, że wszyscy

łalności ILL funkcjonowały dwa duże

– Jeszcze raz usłyszeliśmy o Katyniu

emocjom. Nie dość wspomnieć, tak

je umorzeniem z powodu śmierci

oficerowie lekarze w liczbie około

wojskowe szpitale okręgowe: na te-

na forum międzynarodowym i tak

dla podkreślenia oficjalnej wówczas

winnych tej zbrodni. Jednocześnie

ważna instytucja powiedziała, że Ka-

wersji, że w Katyniu od 1978 r. znaj-

30, pracujący w 9 Okręgowym Szpi-

Rosjanie utajnili znaczną część zgro-

renie Dowództwa Okręgu Korpusu Nr

tyń to zbrodnia wojenna. Ważne jest,

dował się zespół upamiętniający

madzonych akt. Dodajmy także, że w

talu Wojskowym mieszczącym się w

IX w Brześciu nad Bugiem i na terenie

że Trybunał w Strasburgu przyjął ten

zbrodnię, na których umieszczono

ocenie rosyjskiej prokuratury Katyń

twierdzy brzeskiej, zostali pod koniec

Dowództwa Okręgu Korpusu Nr II w

pozew. Ta garstka rodzin samotnie

po polsku i rosyjsku napis: „Ofiarom

nie był w ogóle zbrodnią w rozumie-

września 1939 roku wywiezieni do

Chełmie Lubelskim z filią w Lublinie.

przeszła tą drogę – podkreśliła. W

faszyzmu – polskim oficerom roz-

niu prawa międzynarodowego i –

obozów w Kozielsku i Starobielsku.

Ponadto działało kilka rejonowych

ogólnopolskich mediach nie zabrakło

strzelanym przez hitlerowców w 1941

jako wielotysięczna seria „zwykłych”

Podobnie, po 22 września 1939 roku,

szpitali wojskowych. We wszyst-

też opinii polityków. – Najważniejsze,

roku”. Stalinowska wersja utrzymy-

zabójstw – uległ przedawnieniu. Ko-

kiedy obrońcy Lwowa pod dowódz-

kich miastach wojewódzkich oraz

że Trybunał potwierdził, że rosyjskie

wana była w propagandzie, zarów-

lejnym zarzutem rodzin katyńskich,

twem generała Władysława Langne-

w większości miast powiatowych na

postępowanie w zakresie wyjaśnia-

no ZSRR, jak i PRL praktycznie aż

było to, że Rosja nie przeprowadziła

ra poddali się armii sowieckiej, wszy-

terenie działalności ILL stacjonowały

nia zbrodni katyńskiej było nierzetel-

do 1990 r. Taka to była ta radziecka

skutecznego śledztwa w sprawie

scy oficerowie zostali wywiezieni do

jednostki wojskowe. W każdym puł-

ne – ocenił wiceszef polskiego MSZ

prawda o Katyniu.

zbrodni. Skarżącym chodziło przede

obozów zagłady (wbrew zawartemu

ku był zatrudniony co najmniej jeden

Maciej Szpunar.

Czy my Polacy wygraliśmy „coś”

wszystkim o to, że władze Rosji –

Czy Katyń już zawsze dzielił bę-

w Strasburgu? Wydaje się, że „tro-

porozumieniu kapitulacyjnemu), w

poza wspomnianym brakiem właści-

lekarz wojskowy, a w pułku piechoty

dzie dwa narody? Czy dziś, współ-

chę” tak. Sędziowie Trybunału orze-

wej kwalifikacji prawnej czynu – nie

tym również przeszło 100 oficerów

przynajmniej dwóch lekarzy. Na liście

cześni Rosjanie zechcą spojrzeć

kli, że nie mogą ocenić rosyjskiego

ustaliły jego sprawców i nie wyciągnę-

lekarzy.

wyborców do pierwszej Rady ILL z

tej sprawie „prosto w oczy”, wbrew

śledztwa w sprawie zbrodni Katyń-

ły wobec nich żadnych konsekwencji.

W kwietniu 2012 roku mija 69

1922 r. wśród 450 lekarzy było 80

„prawdom” głoszonym przez ich oj-

skiej m.in. dlatego, że Trybunał nie

A więc, czy Rosjanie nadal pie-

lat od ujawnienia zbrodni katyńskiej,

lekarzy wojskowych.

ców i dziadków? Obawiam się, że

dostał rosyjskich materiałów z tego

lęgnować chcą historyczny, oficjalny

która stała się symbolem martyrolo-

Po odzyskaniu niepodległości w

będzie to trudne. Jeśli rzeczywiście

śledztwa. Tym samym sędziowie

fałsz, który przez wiele lat obowią-

gii Polaków na Wschodzie, a jedno-

1918 roku na terenie kraju pracowało

chcieliby prawdy, to po co to ciągną-

stwierdzili, że Rosja nie wywiązała

zywał w tej sprawie? Szkołę średnią

cześnie ma bardzo osobisty wymiar

około 5 000 lekarzy, w tym 10% ko-

ce się latami śledztwo, tajność tysięcy

się ze współpracy z Trybunałem. Na-

kończyłem jeszcze w PRL-u. Historii

dramatu każdego z tych, często

biet. Na koniec grudnia 1938 roku w

stron jego akt i te – nadal pojawiające

zywając sprawę po imieniu, Rosjanie

uczono wówczas „trochę” inaczej niż

młodych ludzi i ich rodzin latami wy-

Polsce (według danych Naczelnej

po prostu zagrali Trybunałowi „na

się – zjadliwe komentarze dotyczące

dziś. Czterotomowa „Historia Polski”

czekujących z nadzieją ich powrotu.

Izby Lekarskiej) było zarejestrowa-

nosie” i pokazali to Europie. Pokazali

Katynia? Sprawa odpowiedzialności

tzw. historyków krakowskich z roku

tym samym, że to oni decydują co

za mord, mimo formalnych przeciw-

Ta publikacja podaje biogramy

1982, przedstawiana jako jedno z

nych 12 917 lekarzy, w tym 2 034

ności, wydaje się dziś być oczywistą.

Trybunał może, a czego nie powinien

lepszych opracowań z zakresu histo-

tylko niektórych oficerów lekarzy.

kobiety, z czego na terenie ILL praco-

Czy więc naprawdę tak trudno po-

w ogóle dotykać, bo to tajemnica Ro-

rii, do zbrodni katyńskiej nawiązywała

Chcielibyśmy przypomnieć ich

wało 1025 lekarzy, w tym 52 kobiety,

wiedzieć – oficjalnie, ale i tak od ser-

sji. Sędziowie uznali też – zgadzając

tylko jakby mimochodem, w jedno-

wszystkich i złożyć Im hołd.

a na terenie miasta Lublina praktyko-

ca – „przepraszam”? Wtedy przecież

się tu z Rodzinami Katyńskimi, które

akapitowej wypowiedzi. Czytamy

wało 124 lekarzy, w tym 12 kobiet. W

Wołyńskie Stowarzyszenie

znacznie łatwiej byłoby wymówić też

wniosły pozew, że władze Rosji naru-

w niej: „Niemcy (…), w wyraźnym

tym czasie na terenie województwa

lekarzy Polskiego

szyły przepisy o zakazie nieludzkiego

słowo „wybaczam”…

zamiarze poróżnienia aliantów, z

lubelskiego było zarejestrowanych

Pochodzenia

traktowania (ta część wyroku doty-

wielką ostentacją ogłosiły o odkryciu

kg