22

okruchy historii

Kurier galicyjski * 27 kwietnia – 14 maja 2012 nr 8 (156) * www.kuriergalicyjski.com

dlaczego na wzgórzach wuleckich

stoi pomnik (część II)

We wczesnych godzinach porannych 4 lipca 1941 roku na Wzgórzach Wuleckich rozstrzelano 37 osób,

które sprowadzono tam z Bursy Abrahamowiczów w trzech grupach. Było wśród nich 21 profesorów.

Nie zważając na tak wczesne godziny kaźń profesorów obserwowało kilku świadków.

juRIj SMIRnOW

tekst i zdjęcia

Już w kilka godzin po morder-

stwie mieszkańcy sąsiednich ka-

mienic dotarli na miejsce zbiorowej

mogiły i ustalili dokładnie miejsce

kaźni. Wśród nich był wykładowca

Politechniki, dr inż. Zbigniew Schne-

igert. Relacje innych świadków do-

noszą, że oddział egzekucyjny skła-

nowy pomnik pomordowanych profesorów lwowskich na

dał się z ludzi w mundurach (czyli

Wzgórzach Wuleckich

gestapowców). Także mogiłę kopali

ludzie w mundurach. Autor książki

„Noc Morderców” Dieter Schenk

ustalił nazwiska niektórych z tych,

którzy mogli brać udział w egzeku-

cji. Pluton egzekucyjny składał się z

6 do 8 żołnierzy i dowódcy w stopniu

SS-untersturmführera. Możliwe, że

wśród żołnierzy znajdowali się SS-

mani Max Draheim Walter Marteus i

Paul Grusa. Dowódcą mógł być ge-

stapowiec Walter Kutschmann lub

Pierwotny pomnik pomordowanych profesorów lwow-

SS-untersturmführer Hans Krüger.

skich na Wzgórzach Wuleckich

Znany tropiciel przestępców

Tablica pamiątkowa prof. Kaspra Weigla przy ul. Saksa-

nazistowskich Szymon Wiesen-

Przewodniczący Głównej Komi-

gańskiego 5 we Lwowie

tal twierdził, że w skład oddziału

sji Badania Zbrodni Hitlerowskich

„wchodziło ponad pięciu volksdeut-

w Polsce, prof. dr hab. Czesław Pi-

czą o tym wypowiedzi ks. Tadeusza

w piwnicach Bursy Abrahamowiczów

schów, będących członkami SS oraz

lichowski, stwierdził podczas robo-

Isakowicza-Zaleskiego (np. „Gazeta

i możliwe, że zostali oni pochowani w

dwóch ukraińskich policjantów do

czego spotkania z przedstawiciela-

Wyborcza”, Wrocław 13 listopada

podwórku bursy. Barbara Winklowa w

pomocy”. Obciążał on również winą

mi Centralnego Urzędu w Ludwigs-

2011 roku), czy też skandal mię-

książce „Boyowie Zofia i Tadeusz Że-

dwóch braci – gestapowców Johanna

burgu (RFN), w dniu 8 maja 1975

dzynarodowy wywołany przy próbie

leńscy” pisze, że Tadeusz Boy-Żeleń-

i Wilhelma Mauerów. O żołnierzach z

roku w Warszawie, że w efekcie do-

umieszczenia w kościele w Świdnicy

ski, aresztowany w mieszkaniu Marii

batalionu Nachtigall i lejtnancie The-

chodzenia Komisji, prowadzonego

tablicy poświęconej zamordowanym

i Jana Greków, był zamordowany w

odorze Oberländerze nie ma nawet

przez prokuratora Wacława Szulca

profesorom lwowskim z napisem,

nieustalonych okolicznościach. Wła-

wzmianki. Skąd wtedy wzięły się

ustalono, że mordercą profesorów

który wskazywał Ukraińców, jako

dysław Żeleński sugeruje np. „prze-

pogłoski, które po wojnie krążyły w

lwowskich był nie Obereländer, a

sprawców zbrodni. Mer Lwowa An-

bieg tragicznych wypadków mógł być

Polsce i ZSRR? Dieter Schenk daje

Walter Kutschmann i Hans Krüger.

drij Sadowyj wystosował protest do

inny. Boy, nie będący na liście aresz-

odpowiedź i na to pytanie.

Prokurator opierał się przy tym na re-

władz województwa dolnośląskiego

towanych być może został rozstrzela-

Otóż „fakt, że w latach 1953-1960

lacji hr. Lanckorońskiej, prof. Groëra

i Świdnicy oraz świdnickiego Towa-

ny w drugiej egzekucji na dziedzińcu

Oberländer był w rządzie Adenauera

i ustaleniach Szymona Wiesentala.

rzystwa Miłośników Lwowa i Kresów

Zakładu Abrahamowiczów (a nie na

ministrem do spraw wypędzonych

To zaskakujące dla zachodnionie-

Południowo-Wschodnich, w którym

żadnym kryteriom państwa pra-

Wzgórzach Wuleckich), a zwłoki z

elektryzował państwa bloku wschod-

mieckich prokuratorów stwierdzenie

prosił o korektę. Korekta została do-

wa, 29 kwietnia 1960 roku Obe-

tej egzekucji zostały wywiezione cię-

niego. Według współczesnego szki-

oznaczało bezpodstawność wyroku

konana. O tym też donosiła czytelni-

rländera skazano „in absentia” na

żarówką za miasto i tam spalone w

cu, znajdującego się w aktach proku-

w Berlinie Wschodnim. Wywołało to

kom „Gazeta Wyborcza”.

dożywotne pozbawienie wolności.

pobliskim lesie…”

ratury w Hamburgu, w połowie 1959

polityczne turbulencje między bratni-

Pozostaje jednak kwestia odtwo-

W wyroku wywodzono, między

Kogo wtedy jeszcze rozstrzelano

roku ówczesny pierwszy sekretarz

mi krajami komunistycznymi – PRL

rzenia szczegółów mordu profesorów

innymi, że batalion „Nachtigall”

w tej egzekucji? Czy palono zwłoki

PZPR Władysław Gomułka odniósł

i NRD, oraz utwierdziła Oberlände-

i członków ich rodzin. Nie zważając

pod wodzą Theodora Oberlände-

ofiar już w 1941 roku, czy taką prak-

się do wydarzeń lwowskich z 1941

ra w dążeniu do rehabilitacji”.

na ogromną pracę Schenka i innych

ra wkroczył 30 czerwca 1941 roku

tykę Niemcy wprowadzili dopiero w

roku w wygłoszonym w obecności

Z powyższego można by wywnio-

naukowców, niektórych pytań nie uda-

do Lwowa. Z jego polecenia miano

1943 roku? W każdym bądź razie

Nikity Chruszczowa przemówieniu

skować śmiało o winie prawdziwych

ło się wyjaśnić do dziś. Na przykład

przeprowadzać masakry i pogro-

podczas prac przy wystawianiu po-

do górnośląskich górników. Wska-

morderców z Sonderkommando V

ustalono, że w dniu 4 lub 5 lipca zmor-

my wymierzone w funkcjonariuszy

mnika na Wzgórzach Wuleckich w

zał on na Oberlädera, jako na bez-

na czele z SS-Standartenführerem

dowano 4 osoby: Katarzynę Domko,

komunistycznych, a także ludność

2011 roku warto było przeprowadzić

pośrednio odpowiedzialnego za

Eberchardem Schöngarthem. Ale aż

dr Stanisława Mączewskiego, Marię

żydowską i polską. Zamordowania

dokładne poszukiwania archeolo-

zamordowanie polskich intelektuali-

dziw bierze, że i dzisiaj część Pola-

Reyman i właściciela sklepu z konfek-

grupy polskich profesorów w lipcu

giczne na tym terenie, jak również na

stów. Podjęto kampanię na między-

ków wierzy, że zbrodni na profeso-

cją „Beier i S-ka” Wolischa, zabrane-

1941 roku miała dokonać ta właśnie

dziedzińcu Bursy Abrahamowiczów.

narodową skalę. Wschodnioberliń-

rach lwowskich dokonał Oberländer,

go z mieszkania prof. Sieradzkiego.

jednostka wraz z jej dowódcą Obe-

Do tej pory nie padło w artykule

ski dziennik „Neus Deutschland”

batalion „Nachtigall” i nacjonaliści

Gdzie odbywały się egzekucje i gdzie

rländerem. Konsekwencją wyroku

nazwisko jeszcze jednego morder-

miał nawet przypuszczać, że Obe-

ukraińscy. Wierzą nadal słowom Wła-

może być grób tych ludzi, po dziś

była konieczność ustąpienia Obe-

cy profesorów lwowskich – Petera

rländer nie tylko podżegał do mor-

dysława Gomułki, Nikity Chruszczo-

dzień, nikt nie wie. Wpisani są na listę

rländera z urzędu ministra. Ade-

Mentena. Uważam go za osobę naj-

du, ale i sam mordował. W trakcie

wa, Najwyższemu Trybunałowi NRD,

pomordowanych na Wzgórzach Wu-

nauer postanowił go poświęcić, w

bardziej zaangażowana w tą akcję a

politycznego procesu pokazowego,

a nie chcą. wziąć pod uwagę świad-

leckich, ale czy tak było naprawdę?

związku z czym minister do spraw

także w grabież mienia aresztowa-

prowadzonego w Najwyższym Try-

czeń hrabiny Lanckorońskiej czy

Kolejną sprawą były pogłoski, że

wypędzonych złożył 3 maja 1960

nych. O tym w następnym odcinku.

bunale NRD, nieodpowiadającego

Żyda Szymona Wiesentala. Świad-

niektórych profesorów zamordowano

roku wniosek o dymisję.

(cdn.)