15

www.kuriergalicyjski.com * Kurier Galicyjski * 15–28 czerwca 2012 nr 11 (159)

zesłano tu również Adama Mic-

którym dolny narożnik podparty jest

Zainspirowany występami pol-

kiewicza, lecz ten mógł poruszać

kulą ziemską podtrzymywaną przez

skiego teatru książę Richelieu po-

się swobodnie po całej Rosji. Obaj

dwóch atlantów. Budynków projek-

stanowił wybudować nową scenę

poeci nie spotkali się w Odessie,

towanych przez polskich architek-

– Teatr Opery i Baletu. Budowę

mimo że bywali w tych samych do-

tów jest w Odessie więcej.

prowadzono w latach 1884-1887,

mach arystokratycznych – księżnej

Bardzo często zdarzało się, że

pracami kierował m.in. Feliks Gą-

Woroncowej, hrabiny Naryszkiny

Polaków nie doceniano we własnym

siorowski. W 1944 roku wojska

i Karoliny z Rzewuskich Sobań-

kraju. Swoje miejsce znajdowali do-

niemieckie, wycofując się z Ode-

skiej. O pobycie Mickiewicza w tym

piero za granicą, gdzie często nagra-

ssy, podminowały budynek, lecz

mieście zaświadcza płaskorzeźba

dzani byli za twórcze pomysły. Rów-

Polak Wiśniewski, stróż teatralny,

na domu, w którym mieszkał przy

nież 123 lata niewoli pod zaborami

uniemożliwił ten plan, uszkadzając

ul. Deribasowskiej. Rosyjski napis

nie sprzyjały rozwojowi myśli tech-

instalacje.

głosi: „W tym domu w 1825 roku

nicznej. Jednym z takich rodaków był

W 1837 roku zawitał z wystę-

mieszkał wielki polski poeta Adam

w Odessie Stefan Drzewiecki, uro-

pami do Odessy Karol Lipiński, już

Mickiewicz”. Stąd wypłynął statkiem

dzony w 1843 roku, pionier i wyna-

powszechnie uznany wirtuoz, jeden

na zwiedzanie Akermanu i Krymu.

lazca w dziedzinie żeglugi podwod-

z  najwybitniejszych  światowych

Pobytowi w Odessie oraz jego sa-

nej i lotniczej. Duże zasługi położył,

skrzypków i kompozytorów. Karierę

lonowym flirtom i miłostkom Mic-

opracowując podstawy konstrukcji

rozpoczął we Lwowie w 1810 roku

kiewicz poświęcił „Sonety odeskie”.

oraz prowadząc w 1878 roku pró-

w orkiestrze teatralnej. W 1818 roku

Pokłosiem wycieczki żaglowcem na

by pierwszego podwodnego czółna

uczestniczył we Włoszech w słyn-

Krym stały się „Sonety krymskie”.

(zwanego później łodzią podwodną).

nym turnieju skrzypcowym wraz z

W utworze „Akerman” pisze: Tam z

Z Odessy wyjechał do Francji, gdzie

Niccolo Paganinim, w którym obu

dala błyszczy obłok? tam jutrzenka

zmarł w 1938 roku.

artystów uznano za równych sobie.

wschodzi? To błyszczy Dniestr, to

W 1991 roku władze miasta

Mimo że na występy Lipińskiego w

wzeszła lampa Akermanu.

przypomniały sobie o nim i wzniosły

Odessie obowiązywały dwukrotnie

Po 2000 roku ustawiono Alek-

mu stalowy pomnik w kształcie ryby,

wyższe ceny biletów, liczba słucha-

sandrowi Puszkinowi na chodniku

z wkomponowanym popiersiem,

czy była ogromna. Artysta urodził się

przy domu, w którym mieszkał przy

przedstawiającym Drzewieckiego,

w 1790 roku w Radzyniu koło Lubli-

obecnej ulicy swego imienia, pełnej

wraz z napisem w języku rosyjskim:

na, zmarł w roku 1861 Urłowie koło

Stefan Drzewiecki

wielkości pomnik z blachy nierdzew-

Zborowa na Kresach. Zachował się

Kościół katolicki św. Piotra Apostoła przy ul. Hawanny

1845-1938

nej. Niemal równolegle, na deptaku

tutaj dom, w którym mieszkał, oraz

Wybitny inżynier, wynalazca,

ul. Kateryńskiej, stanął takiej samej

poświęcony mu duży, strzelisty po-

twórca jednej z pierwszych łodzi

wielkości, również z blachy nie-

mnik. W uznaniu zasług Karola Li-

mknięciem kościoła zakazano dzia-

są w tym języku, msze święte zaś od-

podwodnych,

rdzewnej, pomnik Adama Mickie-

pińskiego Akademia Muzyczna we

łalności szkoły polskiej.

prawiane są w językach ukraińskim,

która przeszła pomyślne próby

wicza. Obaj poeci są tu traktowani

Wrocławiu obrała właśnie jego za

W okresie okupacji niemieckiej

rosyjskim i polskim.

na redzie w Odessie w 1878 roku.

z równym szacunkiem. Mickiewicz

swego patrona.

w latach 1941-1944 kościół oddano

Trzecim kościołem w Odessie,

Urodził się w Polsce.

przebywał w Rosji pięć lat, po czym

Na przełomie XIX-XX wieku ko-

wiernym, powrócili kapłani, spra-

a właściwie kościółkiem (niektórzy

Żył i pracował w Odessie.

wyjechał na zachód Europy.

lonia polska w Odessie była dobrze

wowano liturgię.

twierdzą nawet, że to tylko kaplica)

Sankt-Petersburg-Paryż

Wśród architektów, którzy two-

zorganizowana. Od 1882 roku dzia-

W 1949 roku władze sowieckie

jest kościół katolicki p.w. św. Kle-

rzyli znane budynki w Odessie,

Na polu kultury widoczne jest

łało Katolickie Towarzystwo Dobro-

ostatecznie zamykają kościół, jego

mensa przy ul. Frunzego. Święty

dominowali Włosi, byli też Pola-

duże  zainteresowanie  Polaków

czynności, które prowadziło tanią

wnętrze rujnują i zamieniają na

Klemens był trzecim po Piotrze bi-

cy. Jeden z pierwszych to Feliks

Odessą, której mieszkańcy łaknęli

kuchnię, kolonie letnie dla dzieci,

halę sportową, wykonując w poło-

skupem Rzymu (czyli papieżem),

Gąsiorowski. Zaprojektował on w

kontaktów w tej dziedzinie. Przyby-

internat i ochronkę. Prezesem to-

wie wysokości dodatkowy strop.

pierwszym Ojcem Kościoła, uważa-

latach 1882-1883 gmach Muzeum

wały tu licznie zespoły teatralne oraz

warzystwa był Antoni Gajewski. W

W roku 1971 wpuszczono mnie

ny jest za patrona marynarzy. Pod-

Archeologicznego w stylu neokla-

pojedynczy artyści, szczególnie ze

pierwszych latach XX wieku zbu-

wraz z kolegą do wnętrza dolnej

czas mojego pobytu w odbudowa-

sycystycznym i kościół katolicki p.w.

Lwowa. Do Odessy zawitał m.in. w

dowano Dom Polski z salą widowi-

hali. Na posadzce rozsypany był

nym kościele wiernych nawiedziły

Wniebowzięcia NMP.

1905 roku Jan Nepomucen Kamiń-

skową na 600 miejsc oraz biblioteką

piasek i urządzono skocznie, z

relikwie św. Klemensa przywiezione

Drugim znanym i cenionym ar­

ski, wieloletni dyrektor sceny polskiej

liczącą 5 tysięcy tomów. Polacy spo-

wyższej kondygnacji zaś dobiega-

z Turcji. Zastałem tu dwóch braci

chitektem był Lew Włodek, który

we Lwowie. Nad Morze Czarne przy-

tykali się również w drugiej placów-

ły odgłosy gry w ping-ponga. Go-

zakonnych, ubranych po cywilne-

zaprojektował w latach 1898-1899

był dzięki uprzejmości księcia Riche-

ce – Ognisku.

spodarz obiektu opowiadał nam,

mu, którzy bardzo mile rozmawiali

piękny hotel „Pasaż” w stylu sece-

lieu, znającego język polski i przy-

Istniały w Odessie dwie księ-

jak doprowadzono do dewastacji

ze mną po polsku, a nawet przynie-

syjnym z ciągiem handlowym na

jaciela Polaków. Zespół teatralny

garnie polskie (jedna przetrwała do

wnętrza. Wspomniał też, że w miej-

śli i pokazali mi relikwiarz św. Kle-

parterze, na rogu ulic Deribasow-

Kamińskiego zatrzymał się tutaj na

1990 roku) – E. Ostrowskiego i A.

scu, którego nie potrafił wskazać,

mensa.

skiej i Preobrażenskiej. Należy tu

kilka lat. Wystawiał w języku polskim

Zwierowicza. W mieście działali licz-

znajdował się grobowiec, w którym

W latach trzydziestych XIX wie-

dodać, że niemal cała stara Odessa

i rosyjskim. Wraz z nim przybył Jó-

ni polscy lekarze, adwokaci i inży-

miał być pochowany jakiś wysoki

ku, przed wybuchem drugiej wojny

to secesja. Kolejny budynek jego

zef Lipski, krytyk teatralny, działacz

nierowie. Jedną z największych ap-

dostojnik katolicki. Później okazało

światowej, proboszczem tej parafii

autorstwa, z roku 1901, to dom ba-

oświatowy i towarzysz podróży Ka-

tek kierowali Gajewski i Popowski.

się, że chodzi o księdza biskupa

był Niemiec z pochodzenia, ks. Jó-

rona Falc-Fejna przy ul. Gogola, w

mieńskiego.

Mieściła się w pięknym secesyjnym

Lipskiego. 9 sierpnia 1991 roku, po

zef Najgun. Kościół wzniesiony był

budynku położonym na skrzyżowa-

długich staraniach, niestrudzony

w stylu gotyckim z czerwonej cegły.

niu ulic Sadowej i Preobrażeńskiej.

ksiądz prałat Tadeusz Hoppe, pro-

Obok stanął budynek parafialny,

Ponieważ ktoś podpalił budynek,

boszcz parafii św. Piotra, odebrał

również gotycki. Kościół poświęco-

apteka jest obecnie poddawana ge-

klucze od zrujnowanego kościoła,

no w 1913 roku, należy więc przy-

neralnemu remontowi.

15 sierpnia tego roku odprawiono

puszczać, że decyzję o jego budo-

Szacunkowo w 1873 roku w Ode-

tu pierwszą mszę świętą.

wie podjęto po roku 1900.

ssie mieszkało 6000 Polaków, w 1892

5 sierpnia 2003 roku zdjęto w

W 1935 roku władze sowieckie

– 13 911, w 1897 – 17 395, przed wy-

kościele św. Piotra i poddano kon-

kościół zamknęły, a ksiądz Najgun

buchem pierwszej wojny światowej

serwacji obraz Wniebowzięcia NMP,

został zesłany do Kazachstanu.

liczbę ludności polskiej określano na

po czym 26 sierpnia przeniesiono go

Dwa lata później świątynię spotkało

25 000 – 30 000. W roku 1897 Ro-

uroczyście do kościoła p.w. Wniebo-

najgorsze – została wysadzona w

sjanie stanowili 46% mieszkańców

wzięcia NMP. Gdy obraz znalazł się

powietrze, pozostał tylko dom pa-

Odessy, Żydzi 34% – z tendencją

w katedrze, ksiądz Hoppe powie-

rafialny.

wzrastającą. Dalsze miejsca zajmo-

dział: „Za obrazem odejdę i ja”.

Po 1991 roku, w okresie odwil-

wali Francuzi, Włosi, Niemcy, Polacy

Nowym proboszczem zostaje

ży, kościół odbudowano – stał się

i Ukraińcy. Te dwie ostatnie narodo-

mianowany salezjanin ks. Ignacy

siedzibą ojców pallotynów. Mimo

wości były liczbowo równe.

Ryndzionek, który funkcję te pełnił

że jest to obiekt rzymskokatolicki, a

Najtragiczniejszy dla Polaków

w latach 1991-2003.

do odbudowy przyczynili się Polacy,

okres nastąpił w latach 1922 i 1937,

4 maja 2002 roku Ojciec Świę-

wszystkie napisy sporządzono w ję-

kiedy nastąpiły wywózki na Sybir. To

ty Jan Paweł II erygował diecezję

zyku ukraińskim.

okres szczególnych prześladowań,

odesko-symferopolską

obejmu-

Główny kompleks cmentarny w

kiedy nie można było mieć pewności

jącą wybrzeże Morza Czarnego

Odessie leży północno-zachodniej

co do lojalności najbliższego sąsia-

wraz z Krymem oraz podniósł do

części miasta, przy Drodze Czar-

da czy kolegi z pracy.

godności biskupa ordynariusza ks.

nomorskiej. Jedno z wejść w murze

Od 1991 roku Odessa znajduje

Bronisława Bernackiego i ustano-

cmentarnym prowadzi do części

się w granicach Ukrainy z przewagą

wił kościół Wniebowzięcia NMP w

polskiego cmentarza rzymskokato-

ludności rosyjskiej. Pięknie się, od-

Odessie katedrą – ingres odbył się

lickiego, dobrze utrzymanego. Przy

budowuje, wszystkim ulicom przy-

13 lipca 2002 roku. Proboszczem

wejściu na murze umieszczono na-

wrócono dawnych patronów, nie ma

katedry został ks. Jan Dombal z

pis: „Cmentarz katolicki”. Na lewo od

ulic noszących nazwy o zabarwieniu

Przemyśla. Rekonsekracji kościo-

wejścia znajduje się kwatera księży

nacjonalistycznym.

ła-katedry dokonano 24 sierpnia

katolickich, został tu pochowany w

W Odessie działa Stowarzysze-

2008 roku.

2003 roku ks. prałat Tadeusz Hoppe.

nie Polaków. Istniejący tu zespół ta-

Przykre, że do remontu katedry

Jego dawni parafianie postawili mu

neczny występuje w strojach, choć

przyczynili się głównie Polacy odwie-

ładny pomnik z czarnego marmuru.

skromnych, ale reprezentujących

dzający to miasto, a nie miejscowi.

W latach 1823-1824 mieszkał

różne regiony Polski.

Dziś jest to w zasadzie kościół ukra-

i tworzył na zesłaniu w Odessie

Pomnik Adama Mickiewicza na deptaku przy ul. Kateryń-

iński, wszystkie informacje podawane

Aleksander Puszkin. Rok później

skiej

kg