24

Wspomnienia obywatela ZSRR

Kurier Galicyjski * 15–28 czerwca 2012 nr 11 (159) * www.kuriergalicyjski.com

POD BERlIŃSKIM MuREM

Dla większości byłych obywateli Związku Sowieckiego pierwszy kontakt z Zachodem stał się możliwy w latach

„pieriestrojki”, po zniesieniu „żelaznej kurtyny” i zburzeniu muru berlińskiego. Niektórym być może brakuje śmiałości dla

przywołania własnych wspomnień z tego okresu, inni nie odczuwają takiej potrzeby. Ostatnio pewni podróżnicy do Euro­

py narzekają na zbyteczną, ich zdaniem, rzetelność polskich celników. Przypomnieli nawet dawne pogardliwe rosyjskie

przysłowie: „Утка не птица, Польша не заграница” („Kaczka nie ptak, Polska nie zagranica”)…

KRZYSZTOF HUFIEC

tekst i zdjęcia

oraz ilustracje z Wikipedii

A przecież po zniesieniu „że­

laznej kurtyny” Polska stała się dla

większości obywateli ZSRR szansą

na przetrwanie w warunkach pustych

półek sowieckich sklepów i galopu­

jącej inflacji. Na pewno pozostaną w

pamięci przepełnione wagony, po od­

nowieniu stałej komunikacji kolejowej

np. między Lwowem i Przemyślem,

śmierdzące tanią wódką, śledziami

i jeszcze nie wiadomo czym. Często

Portret beethovena

wsiadało się do nich przez okna…

Moje pierwsze „zapoznanie się” z

Zachodem było nieco kulturalniejsze,

gdyż zupełnie przypadkowo miałem

okazję wziąć udział w wycieczce

turystycznej do NRD latem 1989 r.,

czyli kilka miesięcy przed zburze­

niem muru berlińskiego.

Cud dokonany

Ten fakt można nazwać cudem,

Portret Goethego

Mur berliński

ponieważ skład uczestników podob­

nych wycieczek w czasach sowiec­

gdzie nazajutrz mieliśmy wsiąść do

jedni starali się przewieźć więcej to­

lecz absolutnie nic o jego poglądach

kich, nawet do krajów „obozu socjali­

pociągu pasażerskiego Moskwa –

waru, by „okazyjnie” sprzedać go

religijnych. Pomimo, że cerkiew była

stycznego” był rzetelnie sprawdzany

Berlin.

Niemcom, inni jeszcze przed wyjaz­

zamknięta, pozwolono nam wejść

i dobierany. Wycieczki zagraniczne

dem, poszukiwali marek NRD wśród

i poradzono, jako podróżnym, pomo­

przeznaczone były dla różnych dygni­

znajomych wojskowych, którzy wła­

dlić się przed obrazem św. Mikołaja.

tarzy komunistycznych, członków ich

Z pomocą św. Krzysztofa

śnie skończyli tam służbę. Oprócz

Już jutro przekonałem się, że nie tyl­

rodzin i osób im bliskich. Do żadnej z

i św. Mikołaja

Wcześniej byłem w Brześciu

drobnych rzeczy do sprzedania

ko św. Krzysztof, mój patron, pomaga

tych kategorii nie należałem, ponad­

i zwiedziłem tam memoriał, glo­

posiadałem dinary jugosłowiańskie,

podróżującym…

to nie byłem komunistą. Pracowałem

ryfikujący sowiecką obronę twier­

które można było wymienić jedynie

Duże bagaże niektórych osób z

wtedy jako zwykły inżynier, krótko po

dzy brzeskiej przed hitlerowcami w

w Polsce. Liczyłem, że uda mi się

naszej grupy zmusiły do pertraktacji

studiach, w jednym z zakładów prze­

czerwcu 1941 r. W tym czasie nie

je sprzedać podczas półgodzinnego

z celnikami sowieckimi. Po zbiórce

mysłu elektronicznego. Później, po

wiedziałem o bohaterstwie Polaków,

przystanku pociągu w Warszawie.

pieniędzy udało się. Nas z Jurkiem

powrocie z NRD zrozumiałem praw­

mężnie broniących tej twierdzy we

Gdy wysiadłem z wagonu na

i jeszcze kilku osób do grupy „przed­

dziwą przyczynę tego „cuda”. Ko­

wrześniu 1939 r. Więc przed nocle­

warszawskim dworcu, poczułem, że

siębiorców” nie włączono, patrząc

muniści stracili zainteresowanie do

giem spędzaliśmy czas z kolegą na

po raz pierwszy w życiu zstąpiłem

pobłażliwie na nasze małe torby tu­

zwiedzania NRD w warunkach przy­

Weimar. Mauzoleum Goethe-

spacerze po starej części Brześcia.

na ziemię przodków. Zastanawiałem

rystyczne. Problem polegał na tym,

gotowywanego połączenia Niemiec

go i Schillera

Jurek zaproponował by zwiedzić za­

się czy mam szybko szukać kantoru

że przed wyjazdem nikomu nie udało

i ówczesnej sytuacji ekonomicznej w

Miłośnikom europejskiej kultu­

bytkową drewnianą cerkiewkę na jed­

wymiany walut, czy może uklęknąć

się wymienić żadnej waluty, koniecz­

tym kraju, podobnej do ZSRR. Jest to

ry trudno było również zrozumieć

nej z bocznych uliczek. Wiedziałem

i całować ziemię. Tę dawną tradycję

nej na drobne wydatki. Na banki nie­

malutki, lecz wyraźny przykład mate­

dlaczego przed śniadaniem przy

o „niewyraźnej” narodowości kolegi,

przypomniał rodakom Jan Paweł II.

mieckie nadziei też nie było. Dlatego

rializmu marksistowskiego.

„szwedzkim stole” uprzedzono na­

W końcu dinary jugosłowiańskie po­

Po wykupieniu w firmie turystycz­

szą grupę o zasadach należnego

zostały na pamiątkę…

nej „Inturist”, jedynej na cały ZSRR,

zachowania, a później poproszono,

Polscy celnicy, a później nie­

odpowiedniego skierowania byliśmy

żeby nie wyrzucać butelek po wodzie

mieccy (we Frankfurcie nad Odrą)

wraz z Jurkiem, kolegą z pracy,

mineralnej przez okna autobusu. Wi­

bez większych kłopotów sprawdzali

szczęśliwi w oczekiwaniu na chwilę

docznie do podobnych uwag zmusiło

tylko paszporty. Późno w nocy dotar­

zapoznania się z tradycją, kulturą i

Niemców poprzednie doświadczenie

liśmy do Berlina.

pamiątkami historycznymi Niemiec

obcowania z „Ruskimi”.

(chociaż wschodnich), krajem filozo­

Pierwsze wrażenia były jednak

fów i poetów.

Pierwsze wrażenia

pozytywne. Pomimo ponurej miej­

W ciemnościach dowieziono

Oczywiście, przed wyjazdem

skiej architektury, z czasów przed­

nas autobusem do centrum Berli­

złożyliśmy podpisy pod zaleceniem

wojennych i szarości powojennej,

na i właśnie tam, w znanym hotelu

nierozgłaszania tajemnicy państwo­

widoczne były tendencje zmian ku

„Stadt Berlin” doszło do mojego

wej w tzw. pierwszym wydziale na­

lepszemu. Starały się o to firmy

pierwszego zapoznania się z ówcze­

szego zakładu, podporządkowanego

budowlane, sprowadzone z terenu

snym Zachodem. Pierwsze słowo,

bezpośrednio KGB. Teraz nie jest to

RFN. Na naszą wyobraźnię oddziały­

które przeczytałem, wcale nie było

tajemnicą, że większość zakładów

wały kolorowe kawiarnie i restauracje

napisane w języku niemieckim, ani

byłego ZSRR pracowało w dzień i w

z wyniesionymi na chodniki stolikami,

nawet czcionką gotycką. Na ścian­

nocy na przemysł wojskowy, a różne

ładnie udekorowane kwiatami. Nic

ce wewnątrz szybkobieżnej windy

„instytucji naukowe” korzystały z tech­

podobnego w tym czasie na terenie

zauważyliśmy ręczny napis wielkimi

nologii zachodnich i odpowiedniego

ZSRR nie było. Najbardziej zadziwia­

literami cyrylicą. Składało się z trzech

sprzętu, kupionego rzekomo „w celu

jącym widokiem były malutkie króliki,

liter i jest do dnia dzisiejszego dobrze

naukowym”…

wolno pasące się na dokładnie wy­

znane byłym obywatelom Związku

Naszą grupę turystyczną (ok. 30

strzyżonych trawnikach wzdłuż Unter

Sowieckiego, głównie z podobnych

osób, przeważnie nauczycieli, leka­

den Linden. Strasznie było nawet

napisów na ścianach publicznych

rzy, muzyków, inżynierów) dowie­

Hotel „Stadt berlin”

pomyśleć jaki byłby ich los gdyby wy­

ubikacji…

ziono do Brześcia (d. Litewskiego),