14

Ocalić od zapomnienia

Kurier galicyjski * 29 czerwca–16 lipca 2012 nr 12 (160) * www.kuriergalicyjski.com

POLACy W KIJOWIE

„Na ulicach… polski język słychać co chwila; we wszystkich magazynach, sklepach, hotelach, restauracjach…;

księgarnie polskie są tu ogromne; teatr, choć przyjechał w środku lata, interesy robił dobre; firm polskich mnó-

stwo; …dzięki pracy i roztropności, dzięki zamożności i solidarności, stanowimy żywioł poważny, z którym tam,

gdzie idzie o postęp, o kulturę, o ulepszenie moralnych, materialnych, społecznych i politycznych warunków ży-

cia, każda grupa czynna: rząd czy partie, ściśle porachować się będą zmuszone” – Józef Ignacy Kraszewski.

leon idzikowski –

Polak, kijowianin, przedsiębiorca, księgarz i wydawca

Z okazji 185. rocznicy urodzin (część I)

Do grona wybitnych Polaków, talent których rozkwitł na ziemi ukraińskiej należy Leon Idzikowski, założyciel najsławniej-

szej i najpotężniejszej firmy wydawniczej „Leon Idzikowski”, odgrywającej ogromną rolę w życiu kulturalnym zarówno

Kijowa, jak i całego Cesarstwa Rosyjskiego, a także międzywojennej Polski.

wiKToria raDiK

prezes Kn-KsP „zgoda”

Jestem muzykiem-dyrygentem

chóru, ale lubię też śpiewać solo.

Przygotowując się do kolejnego kon-

certu często korzystam z bibliotek. Od

czasu do czasu wpadają mi do rąk

stare, pożółkłe unikatowe wydania

nut. Nie wiem dla czego, ale pewne-

go razu zwróciłam uwagę na nazwę

przedrewolucyjnej firmy wydawniczej:

„Leon Idzikowski”. Polskie nazwisko!

Piękne wydanie. Rok 1892. Koloro-

wa okładka stwarza nastrój i podaje

nuty „Trzy Polskie Hymny

potrzebne informacje o autorach.

narodowe”, wydawca leon

Wertuję karty – cudownie! Przepełnia

idzikowski warszawa – Ki-

mnie radość: każda nutka widoczna,

jów, około 1905 r.

każdy muzyczny termin czytelny, każ-

i wydawała książki; blisko 100 pozycji

dy znak zrozumiały! I czcionka (o, jak

na rok, organizowała też spotkania

że to jest ważne dla wykonawcy), któ-

witryny księgarni leona idzikowskiego na Kreszczatiku, największej polskiej księgarni i wy-

literatów. Liczba zatrudnionych pra-

rą spisane są słowa pod nutami, tak

dawnictwa w Kijowie, około 1900 r.

cowników sięgała około 150 osób.

wspaniałe!

Odwracam tytułową stronicę, od-

placówki kulturalne, w tym księgar-

kulturowe Rzeczypospolitej przedro-

czytuje adres wydawnictwa i?... No,

nie, biblioteki, czytelnie.

zbiorowej. Mieszkali tu chłopi, liczne

Działalność

niemożliwie, przecież ta firma „Leon

Najsławniejszą i najpotężniej-

było polskie ziemiaństwo, sporo było

firmy wydawniczej

Idzikowski” ponad 100 lat temu mie-

szą firmą wydawniczą, odgrywającą

drobnej szlachty…, a od połowy XIX

„leon idzikowski”

Nieoczekiwanie , 18 maja 1865

ściła się w moim mieście, w Kijowie,

ogromną role w życiu kulturalnym

wieku wzrosła emigracja zarobkowa,

roku w wieku 38 lat Leon Idzikowski

na Kreszczatiku! Zrozumiałam, że

zarówno Kijowa, tak i Imperium Ro-

mająca również charakter polityczny.

umiera. Po jego śmierci firmę obję-

trzymam w rękach bezcenne świa-

syjskiego na przełomie wieków była

Liczba Polaków w Kijowie w roku

ła żona, Hersylia z Buharewiczów

dectwo obecności polskiej w Kijowie

firma „Leon Idzikowski”. Szkoda, że

1897 stanowiła 17 tysięcy, w 1900 –

(1832–1917), prowadząc ją przez 32

na przełomie XIX-XX w., teraz, na

historia nie zostawiła dla potomków

ponad 35 tys., 1909 – około 44 tys., a

lata, aż od roku 1897. Następnie, do

pewno, zapomnianej. Postanowi-

szerszych wiadomości o jej założy-

w 1915 – ponad 100 tys.”.

1920 roku kierował nią syn Włady-

łam więc najpierw sama najwięcej

cielu Leonie Idzikowskim.

Józef Ignacy Kraszewski wspo-

sław (27.05.1864–10.06.1944). Pani

dowiedzieć się o działalności tego

Wiadomo, że urodził się w 1827

minał: „Na ulicach… polski język

Hersylia zostawiła nazwę firmy „Leon

wydawnictwa, a potem przekazać

w Krakowie a jego rodzicami byli:

słychać co chwila; we wszystkich

Idzikowski” i aktywnie wzięła się do

moją wiedzę innym.

Wincenty Idzikowski i Katarzyna Peł-

magazynach, sklepach, hotelach,

jej rozbudowy. Z czasem, firma stała

Od roku 1994 my – tzn. Kijowskie

czyńska. Większość życia spędził w

restauracjach…; księgarnie polskie

się największą oficyną wydawniczą

Narodowościowo-Kulturalne Stowa-

Kijowie. Dniem założenia firmy jest

są tu ogromne; teatr, choć przyjechał

na Rusi, jedną z największych w im-

rzyszenie Polaków „Zgoda” opiekuje-

28 grudnia 1858 roku, jednak dzia-

w środku lata, interesy robił dobre;

Hersylia idzikowska 1908 r.

perium, co więcej: liczącą się w Euro-

my się mogiłą Leona Idzikowskiego,

łalność wydawnicza zaczęła się

firm polskich mnóstwo…; dzięki pra-

pie, utrzymującej kontakty z księgar-

książka doktora Tadeusza Zienkie-

która znajduje się w pierwszej pol-

dopiero w roku 1859. Księgarnia

cy i roztropności, dzięki zamożności

niami Królestwa Polskiego i Galicji,

wicza „Polskie życie literackie w

skiej kwaterze na cmentarzu Bajko-

„Леон Ідзіковський” mieściła się w

i solidarności, stanowimy żywioł po-

Francji, Niemiec, Austrii, Włoch, z

Kijowie w latach 1905-1918”, wyd.

wa. Napis na pomniku głosi:

kamienicy nr 29 przy ul. Kreszczatik

ważny, z którym tam, gdzie idzie o

firmami w Ameryce.

w Olsztynie, w roku 1990 oraz cza-

(niedaleko dzisiejszej stacji Metro

postęp, o kulturę, o ulepszenie mo-

leon idzikowski,

W latach 1870–1873 z inicjatywy

sopismo ukraińskie „Бібліотечний

„Kreszczatik”). Już za czasów swe-

ralnych, materialnych, społecznych

Rodem z krakowa.

Hersylii Idzikowskiej przy księgar-

вісник” nr 3 z 2009 r. i zamieszczo-

go założyciela – Leona Idzikowskie-

i politycznych warunków życia, każda

Żył lat 38, zmarł w 1865r.

ni założono bibliotekę z czytelnią,

ny w nim artykuł Iryny Sawczenko,

go firma nie tylko sprzedawała, ale

grupa czynna: rząd czy partie, ściśle

Bracie, westchnij do BoGa

w której, dla jednoczesnej obsługi

pracownika naukowego Narodowej

porachować się będą zmuszone”.

klientów, zatrudniono dziesięciu pra-

Biblioteki im. W. Wernackiego, ar-

Co rok sprzątamy, składamy

Prowadzone przez Polaków no-

Liczba Polaków

cowników. Do działu księgarskiego

chiwisty wydziału nutowego.

kwiaty, zapalamy znicze, wznosimy

woczesne magazyny, renomowane

w Kijowie w roku

dołączono dział nut, który już pod

modlitwę. Jest to jeden z najstarszych

firmy, banki, hotele, zakłady rzemieśl-

koniec XIX wieku stanowił najwięk-

polskich pochówków. Przy mogile

nicze mieściły się na całej długości

Życie Polaków

1897 stanowiła 17

szy zbiór wydawnictw nutowych w

postawiliśmy tabliczkę: pod opieką

centralnej ulicy Kreszczatik, a także

po zaborem rosyjskim

tysięcy, w 1900

Rosji. „Idzikowski” był dostawcą nut

Analizując życie Polaków na Kre-

KNKSP „Zgoda”.

na sąsiednich ulicach: Fundukle-

– ponad 35 tys.,

dla konserwatorium w Kijowie i dla

sach, doktor Zienkiewicz zaznaczał,

W poszukiwaniu informacji zwra-

jewskiej, Luterańskiej, Puszkińskiej,

Instytutu Muzycznego w Warszawie.

1909 – około 44

że „…podstawę ludności polskiej na

całam się do historyków, znawców

Prorieznoj, Wielkiej Włodzimierskiej,

Ogółem opublikowano kilka tysięcy

Ukrainie prawobrzeżnej stanowili Po-

Kijowa, pracowników naukowych

Nikołajewskiej i innych. Polacy two-

tys., a w 1915 –

nut. Wydawano utwory kompozyto-

lacy obecni tu od wielu stuleci, prze-

muzeum, archiwum i bibliotek. Naj-

rzyły w Kijowie – elitę społeczną

ponad 100 tys.

rów polskich: Chopina, Ogińskiego,

chowujący dziedzictwo historyczno-

cenniejszymi źródłami dla mnie były:

i intelektualna. Coraz liczniejsze były